سردرد

ـ چه وقت به پزشک مراجعه کنیم:

۱. قبلاً هیچ‌گاه سردرد روی نداده است.

۲. سردرد بیش از سه روز طول کشیده یا مانع فعالیت‌های عادی شده است.

۳. سردرد مانند انفجاری ناگهانی در سر است.

۴. سردردها بیشتر و شدیدتر می‌شوند.

۵. تب یا سفتی گردن هم وجود دارد.

۶. بعد از کار زیاد سردرد روی می‌دهد.

۷. استفراغ روی داده است ولی حالت تهوع وجود نداشته است.

۸. همراه با سردرد اختلال دید، اشکال در گفتار، اشکال در هماهنگی حرکات، ضعف دست‌ها یا پاها، یا اشکال در فکر کردن درست وجود دارد.

ـ سردرد نشانه چیست:

گاهی به‌نظر می‌رسد هیچ‌چیز بدتر از سردرد نیست. انگار سر سوراخ می‌شود، منفجر می‌شود، یا فشرده می‌شود. گاهی هم احساس می‌کنید که سر را پشت و رو می‌کنند و تمام انرژی بدنتان را بیرون می‌کشند. سردرد به‌طور فزاینده‌ای همه‌گیر می‌شود. تقریباً ۶۰ درصد مردان و ۷۵ درصد زنان لااقل یک بار در ماه دچار سردرد می‌شوند.

از هر ده مورد سردرد نه‌تای آن سردرد انقباض ماهیچه‌ای است که سردرد تنشی خوانده می‌شود. این سردردها که اغلب با تنش روانی یا خستگی شروع می‌شوند، ناشی از انقباض ماهیچه‌های سرو گردن هستند. سردرد تنشی معمولاً در بعدازظهر روی می‌دهد و مانند پیچاندن محکم نواری به دور سر احساس می‌شود.

سردرد میگرنی با گشاد شدن رگ‌های خونی پوست سر روی می‌دهد. این سردرد اغلب صبح‌ها با درد شدید در یک طرف سر یا پشت چشم‌ها شروع می‌شود. این سردرد ممکن است چند ساعت یا حتی تا سه روز طول بکشد. چشم برخی از مبتلایان به میگرن ۱۵ تا ۳۰ دقیقه قبل از شروع سردرد ستاره می‌زند، یعنی جرقه‌های نورانی یا خطوط زیگ‌زاگی می‌بینند. میگرن باعث تهوع، استفراغ، و حساسیت به نور هم می‌شود. ۶۵ تا ۷۵ درصد مبتلایان به میگرن زن هستند.

سردرد زنان ممکن است به چرخه قاعدگی آنها مربوط باشد. سردردهای میگرنی بعد از یائسگی بسیار کمتر دیده می‌شود. اما مردان بیشتر گرفتار سردرد خوشه‌ای می‌شوند، که سردردی شدید و عذاب‌آور در چشم یا دور آن است. این سردرد خوشه‌ای از شدیدترین انواع سردرد است که حملهٔ آن ممکن است تا و ساعت و روزی یک یا دو بار در ماه اول و بعد گاهی هر شش ماه یک بار تا سال‌ها روی دهد.

سردرد می‌‌تواند علامتی از سرماخورگی، آنفلوانزا، بالا بودن فشار خون، خونریزی مغزی، سکته، تومور مغزی، التهاب، مننژها، بیماری لایم، وجود کرم‌های نواری در بدن، آب سیاه چشم، آبسه دندان یا ترک مافئین باشد. گاهی نیز از عوارض جانبی برخی داروهاست.

ـ درمان سردرد:

خوشبختانه کمتر از ۵ درصد سردردها علامت یک بیماری جدّی هستند. برای بیشتر ما سردرد یک حالت ناراحت کننده، اما بخشی از زندگی عادی است و غالباً می‌توان آن را کنترل کرد. بخوابید. بسیاری از سردردهای تنشی با کمی خواب عمیق تسکین می‌یابند. اما گاهی خواب کمتر یا زیادتر از معمول باعث سردرد می‌شود. به همین دلیل، داشتن برنامهٔ منظّم خواب اهمیّت دارد.

دندان قروچه نکنید. برخی افراد در هنگام خواب به قدری ناآرامند که دندان قروچه می‌کنند و صبح با سردرد بیدار می‌شوند. (برای درمان به بخش دندان‌قروچه مراجعه کنید). غذای کافی بخورید. نخوردن غذای کافی هم مثل نخوابیدن کافی باعث سردرد می‌شود. علت آن کاملاً مشخّص نیست. ولی احتمالاً وقتی مواد غذائی بدن کم باشد، قسمتی از دستگاه‌ عصبی که ماهیچه‌ها را منقبض می‌کند فعال می‌شود.

غذاهایتان را کنترل کنید. در افرادی که زیاد دچار سردرد می‌شوند، بهتر است آنچه را که دو تا سه ساعت قبل از سردرد خورده‌اند بررسی کنند. شایع‌ترین ماده غذائی مسئول سردرد اسید آمینه تیرامین است. از جمله غذاها و نوشیدنی‌های دارای تیرامین یا سایر مواد سردردآور نوشیدنی‌های الکلی، پنیر کهنه، گوشت نمک سود، ترشی‌ها، شکلات، مرکبات، پیتزا، و هر چیز محتوی گلوتامات مونوسدیم است. اگر متوجه شدید که برخی مواد غذائی عامل سردرد شماست. یکی یکی آنها را از برنامه غذائی حذف کنید تا عامل اصلی را بیابید.

زیاد قهوه نخورید. اگر در محل کار بیش از سه فنجان قهوه در روز می‌خورید، صبح بعد از روز تعطیل دچار سردرد می‌شوید، چون روز قبل قهوه نخورده‌اید. برای جلوگیری از این سردرد، توصیه می‌شود در روز بیش از یک یا دو فنجان قهوه نخورید. سیگار نکشید. سیگار برای همه بد است و سردرد را نیز بدتر می‌کند. بهتر است سیگار کشیدن را ترک کنید.

از کلاه و عینک استفاده کنید. تابش نور آفتاب و انعکاس آن در آب دریا در برخی افراد باعث سردرد می‌شود. در این موارد، بهتر است عینک آفتابی بزنید و کلاه دارای لبهٔ بزرگ بر سر بگذارید. ورزش کنید. وزرش درمان بسیار خوبی برای سردرد است. عجیب به‌نظر می‌آید، اما کسانی که ورزش‌های مختلف می‌کنند، سردردشان از بین می‌رود. ورزش تنش روانی را از بین می‌برد و تولید مسکن‌های طبیعی بدن را که اندورفین‌ها نام ‌دارند تحریک می‌کند. فقط نیم ساعت پیاده‌روی سه‌بار در هفته برای جلوگیری از سردرد کافی است. اگر سردرد با تب همراه است، نزد پزشک بروید و ورزش را به تعویق بیندازید.

خود را گرم کنید. از مهم‌ترین درمان‌های خانگی سردرد گذاشتن کیسهٔ آب گرم بر روی گردن و شانه‌ها به مدت ۱۵ تا ۲۰ دقیقه است. این کار خوبی برای کاهش تدریجی سردرد تنشی است. بالشتک گرم ماهیچه‌های گرفته را شل کرده و جریان خون را در آنها آسان می‌کند. گرفتن دوش آب گرم هم مؤثر است، ولی نه به اندازهٔ کیسهٔ آب گرم.

آرامش داشته باشید. درمان فشارهای روانی، مثلاً با یوگا، در افرادی که زیاد دچار سردردهای تنشی می‌شوند مؤثر است. به آن فکر نکنید. سعی کنید فکر سردرد را از خود دور کنید. برای این کار، در جای راحتی بنشینید و چشمانتان را ببندید. فرض کنید در حال دریا دراز کشیده‌اید، آفتاب بدنتان را گرم می‌کند، و امواج آب به آرامی روی شما می‌آید. هر برگشت ذهنی امواج قسمتی از سردرد شما را با خود می‌برد.

روش زیر را هم امتحان کنید: توجه خود را بر سردردتان متمرکز کنید. تصور کنید سردردتان اندازه، شکل، و رنگ مشخصی دارد. ببینید سردرد چه‌گونه است؟ در یک‌جا ساکن است یا جابه‌جا می‌شود؟ بعد فرض کنید سردرد به صورت مایع است و از سرتان بر روی گردن، شانه‌ها، دست‌ها، و در آخر انگشتان می‌ریزد. سرانجام بگذارید این سردرد از انگشتانتان خارج شده و به اطراف بریزد.

ـ استفاده از دارو:

اگر درمان‌های طبیعی سردرد را از بین نبرد، چندین مسکن بدون نسخه برای آن وجود دارد. آسپیرین بخورید. سردرد بیشتر افراد با خوردن یک یا دو قرص آسپیرین یا استامینوفن برطرف می‌شود. آسپیرین التهاب را نیز کاهش می‌دهد. و هر دو اینها مسکن‌های خوبی هستند. آسپیرین با قهوه بخورید. اگر سردرد متوسط تا شدیدی دارید، آسپیرین را با یک فنجان قهوه بخورید. کافئین موجود در قهوه باعث تسریع جذب آسپیرین می‌شود.

ضد حساسیت بخورید. خوردن داروهای ضد حساسیت فاقد مسکن هم ممکن است سردرد تنشی را آرام کند. اما از دستور نوشته شده بر روی برچسب آن پیروی کنید. داروهای ضد حساسیت اگر به‌طور مرتب خورده شوند، ماهیچه‌ها را شل می‌کنند. در آغاز ممکن است شما را خواب‌آلوده کنند، اما با استفادهٔ مکرر در تسکین سردرد مؤثرتر می‌شوند و خواب‌آلودگی کم کاهش می‌یابد.

اکسیژن تنفس کنید. اکسیژن وسیلهٔ بسیار مؤثری برای تسکین سردردهای خوشه‌ای و میگرنی است. برای استفاده مداوم از کپسول اکسیژن و مقدار آن از پزشک خود اجازه بگیرید. نزد پزشک بروید. در سردردهای شدید خوشه‌ای یا میگرنی مسکن‌های قوی‌تر مثل ارگوتامین لازم است. این داروها را فقط با تجویز پزشک مصرف کنید.

زیاد مسکن نخورید. خوردن مداوم مسکن هم به اندازه سردرد مداوم زیانبار است. تمام داروهای ضد سردرد، چه بدون نسخه و چه با تجویز پزشک، را نباید بیش از دو بار در هفته مصرف کرد، چون خوردن مداوم این داروها به‌تدریج آستانهٔ درد را پائین آورده و دردها را بیشتر می‌کنند. اگر بیش از حد مسکن مصرف کرده‌اید، نزد پزشک بروید تا او برنامه‌ای برای رهائی از سردرد و دارو برایتان تنظیم کند.