مراقبت از چشم

داشتن بينايى نعمت بسيار بزرگى است که نصيب ما است، آنان که از اين نعمت محروم هستند قدر آن را به خوبى مى‌شناسند. چشم عضو بسيار حساس و لطيفى است اگر انتظار داريم که چشمان ما براى تمام مدت عمر به ما خدمت کنند بايستى نهايت دقت در مراقبت از آنها به‌عمل آيد.

مردم به اهميت داشتن ديد خوب پى برده‌اند و به همين جهت تعداد کسانى که از عينک استفاده مى‌کنند روز به روز زيادتر مى‌شوند. چندين سال پيش تعداد کمى از شاگردان و مردم عينک مى‌زدند ولى امروزه تقريباً ۱۳ درصد شاگردان دبيرستان و در حدود ۲۶ درصد دانشجويان دانشگاه‌ها از عينک استفاده مى‌کنند.

رعايت عادات بهداشتى در سلامتى چشم انسان بى‌نهايت اهميت دارد اين عادات شامل تفريح در هواى آزاد، غذاى متناسب حاوى ويتامين‌هاى مختلف به‌ويژه ويتامين A و خواب کافى است. چشم به آسانى آلوده مى‌شود بايد اطراف چشم و پلک‌ها با دقت و به دفعات شسته شده و با حوله نرم و خشک شود.

سوانح و تصادفات در ميان عواملى که سبب ضايعات چشم مى‌گردند مقام بالايى دارند. اولياء کودکان نهايت دقت را مى‌کنند که اشيائى را که ممکن است به چشم کودکان آنها آسيب برساند از دسترس آنان دور نگه‌دارند. با اين همه بسيارى از کودکان از آسيب رساندن به چشم زجر مى‌کشند و عده زيادى از خردسالان و بزرگسالان در تصادفات اتومبيل و انفجارها و يا به‌وسيله مواد شيميائى بينايى خود را از دست مى‌دهند. هر گونه جسم خارجى که وارد کره چشم و يا داخل پلک شود بايد با گوشه يک دستمال تميز و با احتياط فراوان بيرون آورده شود، از ماليدن چشم در اين حالت خوددارى نمائيد.

چشم‌ها را بايستى از تأثير اشعه‌ماوراء بنفش که ممکن است در اثر تابش مستقيم اشعه خورشي، انعکاس اشعه از برق و يا چراغ‌هاى پرنور به چشم برسد محافظت نمود. عينک‌هاى آفتابى در صورتى که از جنس مرغوب باشد محافظ با ارزشى براى چشم‌ها خواهد بود. اما عينک‌هاى آفتابى کم ارزش نه تنها مفيد نيست بلکه ممکن است براى چشم ضرر هم داشته باشد. روشنايى زننده باعث ناراحتى و خيرگى چشم مى‌شود، روشنايى زننده ممکن است از نور مستقيم، حد فاصل بين نواحى روشن و تاريک و يا از انعکاس نور در سطوح صيقلى مانند آينه، شيشه و غيره به‌چشم بخورد مثلاً در صورتى که سطح ميز تحرير صيقلى باشد در مدت ۸ ساعت کار روزانه به اندازه کافى نور خيره‌کننده براى خسته کردن چشم منعکس مى‌سازد.

از چشم خود در نور کافى استفاده نمائيد. نور کم يا خيره‌کننده باعث مى‌شود که چشم با دشوارى بيشترى کار کند و در نتيجه فشار بيشترى بر آن وارد آيد و زودتر و بيشتر خسته شود. کار کردن در نور کم ممکن است باعث کورى نشود تولى در کارآيى بينايى چشم مؤثر است. يک چراغ خوب براى ميز تحرير شما باعث تمرکز حواس و خوب قرار گرفتن وضع بدن مى‌شود و از خواب‌آلودگى و سردرد جلوگيرى مى‌کند. تأمين نور کافى به شما کمک مى‌کند که قواى خود را حفظ کنيد. کارهاى تفريحى و يا مطالعه کتاب اگر در نور کافى انجام شود شما را کمتر خسته مى‌کند و بيشتر برايتان مفيد واقع مى‌شود. نور خوب نورى است که داراى روشنايى کافى بوده، خيره‌کننده نباشد و به‌طور يکسان پخش شده باشد. براى روشنايى يک اطاق معمولى حداقل نور لازم ۵ تا ۱۰ شمع فوت مى‌باشد. علاوه بر اين مقدار نور اضافى مورد احتياج بستگى به دقت و نزديکى به جسم ديدنى دارد. متخصصين نور توصيه مى‌کنند که براى مطالعه کوتاه‌مدت ۲۰ تا ۳۰ شمع فوت و براى مطالعه‌هاى طولانى ۵۰ تا ۷۰ شمع فوت و براى دوزندگى ظريف و کارهاى ذوقى ظريف ۱۰۰ تا ۲۰۰ شمع فوت نور لازم است.

جهت نور بايد طورى باشد که سبب خيرگى چشم‌ها نشود، محيط کار را کاملاً روشن ساخته و فشارى بر چشم‌ها وارد نسازد. مطالعه در رختخواب مستلزم ميزان کردن نور براى مطالعه است. کسانى که در رختخواب مطالعه مى‌کنند اغلب در حال نيمه‌نشسته يا خوابيده در حالى که کتاب را مقابل چشم گرفته‌اند مطالعه مى‌کنند. نور بايستى بالاى تخت و يا از چراغ کنار تخت که کمى عقب‌تر از آن قرار گرفته است به کتاب بتابد و هيچ‌گاه نبايد از روبرو مستقيماً به چشم بتابد. در دوران بيماري، نقاهت و خستگي، چشم استعداد خستگى بيشترى دارد و در اين حالت بايستى بيشتر رعايت آن را نمود.

اگر صفحهٔ مورد مطالعه متحرک باشد خواندن بسيار خسته‌کننده‌تر است. دستگا‌ه‌هاى با صفحه متحرک مانند سينما و تلويزيون و غيره، جسم ديدنى را دائماً حرکت مى‌دهند و شدت نور دائماً تغيير مى‌نمايد و اين عمل فشار زيادى به عضلات چشم وارد مى‌آورد.

عدهٔ بسيار کمى از افراد مى‌توانند براى مدت بيش از يک ساعت و نيم به‌طور مداوم مطالعه کنند و قدرت تطابق خود را از دست ندهند. چنين شخصى ممکن است به مطالعه خود ادامه دهد ولى مسلماً قوهٔ ادراک وى نقصان مى‌يابد. در چنين حالتى چند دقيقه استراحت دادن به چشم، خستگى آن را مرتفع مى‌سازد. چشمان خود را ببنديد و يا به ديوار سفيد و اشياء دور نگاه کنيد و يا چشمان خود را براى مدت کوتاهى به فعاليت ديگرى مشغول سازيد تا خستگى آن مرتفع شود. اين توصيه براى رانندگان اتومبيل نيز کاملاً صادق است. پس از يک ساعت و نيم رانندگى بايستى اتومبيل را نگه‌داشت و براى مدت کوتاهى به چشم‌ها استراحت داد. وقتى دوباره شروع به رانندگى کنيد رانندگى شما با اطمينان‌تر و ايمن‌تر خواهد بود. از به‌کار بردن هر گونه دارو و يا چشم‌شوى بدون دستور پزشک خوددارى نمائيد. چشم‌شويه‌هائى که اين همه براى آنها تبليغ مى‌شود در ظاهر فريبنده هستند ولى بايستى از استعمال خودسرانه آنها خوددارى نمود. چشم طبيعى و سالم احتياج به درمان ندارد. اگر چشم عيبى داشته باشد لازم است به چشم‌پزشک مراجعه شود.