بهداشت سالمندان

پزشکى پيشگيرى و سالخوردگى

پيرى فرآيندى است که براى هم‌کس پيش مى‌آيد به گفتهٔ (Seneca (Lucius Annaeus (حکمران، فيلسوف و نمايش‌نامه‌نويس رومي، ۴ قبل از ميلاد تا ۶۵ پس ازميلادي) پيرى بيمارى درمان‌ناپذيرى است. اما در اين واخر سرجيمز استرلينگ راس (Sir James Sterling Ross) گفته است که پيرى خوب نمى‌شود ولى مى‌توان آن را حفظ کرد، ارتقاء داد و گسترده‌تر کرد. اين گفته‌ها در واقع پايه‌هاى اساسى پزشکى پيشگيرى را تشکيل مى‌دهند. بايد پيرى را به‌عنوان يک پديدهٔ زيست‌شناختى هنجار و ناگزير به‌شمار آورد. بررسى علمى دگرگونى‌هاى جسمى و روان‌شناختى همراه با سالخوردگى را ژرونتولوژى (Gerontology) مى‌نامند و مراقبت از سالخوردگان ژرونتولوژى بالينى و ژرياتريک ناميده مى‌شود. يک جنبهٔ ديگر بررسى دوران پيرى ژرونتولوژى اجتماعى (Social Gerontology) است. اين اصطلاح از يک سو به خاطر ايجاد بينش اجتماعى انسانى و از سوى ديگر به‌خاطر دشوارى‌هاى حاصله از افزايش شمار سالخوردگان، وضع شده است. ژرونتولوژى تجربى (Experimental Gerontology) بر پژوهش‌هاى پايه‌اى دربارهٔ دشوارى‌هاى زيست‌شناختى سالخوردگي، فيزيولوژى آن، و زيست‌ شيمي، آسيب‌شناسى و روان‌شناسى پيرى توجه دارد. زمينه‌هاى بررسى از مطالعات جمعيتى تا بررسى‌هاى فردي، اندام‌ها، بافت‌ها و ياخته‌ها و تا سطح مولکولى گسترش يافته است. با افزايش طول عمر افراد فصل تازه‌اى در ژينکولوژى گشوده شده که ژينکولوژى سالخوردگى (Geriatric Gynecology) ناميده مى‌شود و به‌سرعت گسترش مى‌يابد.

اکنون عدهٔ بيشترى از زنان بيمار براى ترميم درجات متفاوت پرولاپس واژن، تورّم‌هاى غيراختصاصى واژن، تومورهاى تخمدان و دشوارى‌هاى جنسى و انحراف‌هاى روانى مراجعه مى‌کنند. براى پژوهش در بيمارى‌هاى استحاله‌اى و ديگر بيمارى‌هاى پير و درمان آنها در بيمارستان و پزشکى عمومى و پيشگيرى و همه‌گيرى شناسي، بيمارى‌هايى که سالخوردگان را دچار مى‌کنند، حيطهٔ پهناورى به‌وجود آمده است.

حجم مشکل

کشفيات علم پزشکى در چند دههٔ گذشته شرايط اجتماعى را بهبود بخشيده و طول عمر انسان را افزايش داده است. بسيارى از مردم کشورهاى پيشرفته در سنين هفتادسالگى و بيشتر هستند. در انگلستان نزديک به دوازده درصد مردم بيش از ۶۵ سال دارند اين رقم در کشورهاى رو به رشد بين سه تا چهار درصد است.

با افزايش مداوم جمعيت پيران، ساختار جمعيتى کشورهاى پيشرفته به‌شدت تغيير يافته است. به‌نظر مى‌رسد که درهمهٔ کشورهائى که خدمات پزشکى و اجتماعى خوب دارند اين روند در حال آشکار شدن است. در کشورهاى پر جمعيت در حال پيشرفت با آنکه نسبت مردم پير کم است ولى قدر مطلق عددى آن (مثلاً در چين و هندوستان) قابل ملاحظه است.

دشوارى‌هاى بهداشتى سالخوردگان

هيچ‌کس نمى‌داند پيرى کى آغاز مى‌شود، سن زيست‌شناختي کسى را نمى‌توان از سن تقويمي او دريافت. از اين‌رو گفته شده است که هيچ‌کس تنها با گذراندن شمارى از سال‌هاى عمر پير نمى‌شود. گذشت عمر بر پوست چين مى‌اندازد ولى اضطراب، ترديد، ترس و عدم‌اطمينان است که روح را شکست مى‌دهد. در حالى‌که سال‌خوردگى تنها نشانهٔ افزايش سال‌هاى عمر است ولى پيرى يا پير شدن واژه‌اى است که براى بيان کاستى‌هاى قابليت زندگى يا کاهش کارسازى زيست‌شناختى همراه با سالخوردگى به‌کار گرفته مى‌شود. با گذشت زمان دگرگونى‌هائى در موجود زنده روى مى‌دهد، اين دگرگونى‌ها از بسيارى جهات زيان‌بار هستند و در نهايت به مرگ موجود مى‌انجامند. دانش کنونى دربارهٔ فرآيند پيرى ناقص است و دربارهٔ نقائصى که همراه با بروز پيرى پيش مى‌آيد چيزى نمى‌دانيم، برخى از اين نواقص عبارتند از:

- آب مرواريد به‌علت پيري

- آب سياه (گلوکوم)

- کرى عصبي

- دگرگونى‌هاى استخوانى که بر قابليت حرکت اثر مى‌گذارند

- آمفيزم ريه

- نارسائى بعضى حواس خاص

- دگرگونى‌هاى دورنماى ذهني

اين فهرست کامل نيست و بايد بسيارى چيزهاى ديگر دربارهٔ نقص‌هاى همراه با پيرى دانسته شود.