|
| مسجد اشترجان (اشترگان)، دهكده اشترجان، سده‌لنجان، زرين‌شهر
|
|
| اين مسجد در دهکدهٔ «اشترگان» لنجان که امروزه «اشترجان» تلفظ مى‌شود و تا شهر اصفهان ۳۸ کيلومتر فاصله دارد، واقع شده است. سردرِ مسجد آن ۱۳ متر ارتفاع دارد و با کاشى‌هاى سبک اوايل قرن هشتم هجرى قمرى و تزئينات گچ‌برى به شيوهٔ همان دوره، آراسته شده است. مناره‌هاى اين مسجد مانند منارجنبان متحرک است و تاريخ ساختمان آن نيز در کتيبهٔ کاشى‌کارى سردرِ اصلى و همچنين در انتهاى کتيبهٔ داخل گنبد، سال ۷۱۵ هجرى قمرى ثبت شده است. بانى ساختمان مسجد که نام او در کتيبهٔ سردرِ اصلى صريحاً ذکر شده، «فخرالدين محمدبن محمد اشترجاني» است.
|
|
|
|
| مسجد اعظم در جبههٔ غربى آستانه مقدسهٔ حضرت معصومه (س) به سعى و اهتمام آيت‌‌ا... بروجردى در سال ۱۳۷۴ هجرى قمرى توسط استاد «حسين بن محمد معمار» معروف به «لرزاده» بنا گرديد. اين مسجد که به جهت عظمت و بزرگى، مسجد اعظم نام گرفته، در زمرهٔ مساجد سه ايوانى است و شبستان گنبددار آن که سراسر مزين به کاشى‌هاى معرق است، در ضلع جنوبى صحن واقع شده و از طريق مسيرهاى جانبى به دو شبستان ستون‌دار شرق و غرب مرتبط است.
|
|
| مجموعه مسجد اعظم از سمت شرق با مسجد بالاسر و صحن عتيق حرم مطهر و از جنوب غرب و جنوب به خيابان ساحلى رودخانه و گنجينه حرم مطهر مرتبط مى‌باشد.
|
|
|
|
| اين مسجد تا اندازه‌اى نوساز، با سبک نو و در ابعاد قابل توجه که از گنبد اللّه اللّه شيخ صفى تقليد شده، ساخته شده است.
|
|
| منبر مسجد متناسب با شبستان بزرگ آن از چوب بادوام و به صورت زيبا با اشکال هندسى ملهم از تصاوير خاتم‌کارى، ساخته شده است.
|
|
| مؤذنه مسجد در گوشه شمال غربى خارج شبستان واقع شده و ارتفاع آن از کف صحن مسجد ۱۱ متر و قطرش ۲/۷۸ متر است. تزئينات آن از پايين به بالا، آجر با کاشى فيروزه‌اى است که چهارخانه‌هايى در متن آجرها به وجود آورده است. بالاى آن، مقرنس آجرى و يک رديف اللّه است که هفت بار تکرار شده و هفت پنجره کنگره‌دار دارد.
|
|
| مؤذنه مسجد در زمان قاجاريه و به سبک آن دوره ساخته شده، ولى مسجد در سال‌هاى اخير باز‌آفرينى شده است.
|
|
|
|
| مسجد اعظم اروميه در خيابان عسگرآبادى، جنب بازار و ميدان گندم‌فروشان واقع است. اين مسجد که قبلاً به نام مسجد بازارباش نيز خوانده مى‌شد، داراى شبستان و صحن داخلى مستطيل شکلى است که در وسط آن، گنبد اصلى بر روى هشت پايه و ستون که از مرمر سفيدکار شده، قرار دارد. قسمت پايين گنبد سرتاسر شيشه‌اى و نورگير است؛ بخش عمدهٔ نور داخل مسجد از اين پنجره‌ها تأمين مى‌شود. در پايين پنجره‌ها کاشى‌هاى جالبى به کار رفته است که با آيات قرآنى به صورت نوار با سبک اسليمى (گل و بوته) تزئين يافته است.
|
|
| در چهار گوشهٔ سقف مسجد، چهار گنبد کوچک هشت ضلعى تعبيه شده که بدون پايه و ستون است. محراب مسجد نيز با کاشى‌هاى الوان و آيات قرآن به طرز بسيار بديع و جالبى تزئين يافته است.
|
|
| از طرف ميدان گندم‌فروشان و بازار، مسجد داراى دو در ورودى است که بر بالاى هر کدام مناره‌اى است که با گلدسته و کاشى‌هاى لعابى سبز و زرد تزئين يافته است. اين درهاى چوبى بى‌نهايت استادانه ساخته شده‌اند. بر روى يکى از درهاى ورودى (در سمت راست) ضمن تزئين با کاشى‌هاى لعابدار، جملهٔ «اللّه و جل جلاله» و در سمت راست آن جملهٔ «محمد رسول‌اللّه» به کار رفته است و در بالاى در ديگر مسجد به ترتيب نام امامان معصوم با زمينهٔ لاجوردى و به رنگ سفيد نوشته شده است. در قسمت بالاى ده پنجره‌اى که به طرف ميدان گندم فروشان باز مى‌شود نيز نوارى از کاشى تعبيه شده که آياتى از قرآن مجيد بر آن نوشته شده است. همچنين در وسط و بالاى اين نوار، نوشتهٔ «مسجد اعظم» قرار دارد و در قسمت پايين آن، تاريخ بازسازى مسجد ديده مى‌شود: «در تاريخ ۱۳۹۲ هجرى قمرى برابر با ۱۳۵۱ شمسى اين مسجد بازارباش به اهتمام مسلمانان تجديدبنا و مسمى به مسجد اعظم گرديد.»
|
|
| مسجد اكبريهٔ لاهيجان، لاهيجان
|
|
| اين مسجد در محلهٔ «گابنه» لاهيجان قرار دارد و به احتمال بسيار، بازماندهٔ مسجدى از قرن چهارم هجرى قمرى است که در دورهٔ صفوى و قاجار بازسازى شده و وسعت يافته است. براساس کتيبه‌اى سنگى که روى ديوار داخلى مسجد به چشم مى‌خورد، در سال ۱۲۳۹ هجرى قمرى و در عهد حکمرانى على‌اکبرخان - حاکم وقت - مسجد جديد از توسعه و بازسازى مسجد قديم پديد آمد و به همين مناسبت نيز، به نام مسجد اکبريه مشهور شده است. بناى کنونى از دو بخش قديمى‌تر شامل وضوخانه، شبستان، رواق و دهليزها و بخش جديد شامل سه اتاق بلند در امتداد همديگر تشکيل شده است.
|
|
| مسجد امام حسن عسكرى (ع) (جامع عتيق)، قم
|
|
| مسجد امام حسن عسکرى (ع) در خيابان آستانه واقع شده است. اصل بنا به قرن سوم هجرى مربوط است، ولى اکنون از اصل بنا اثرى نيست و بناى حاضر تجديد بناى آن مسجد قديمى است و قسمت ديگرى از آن با طرز زيبا و جالب در دست تعمير و بازسازى است. مسجد امام حسن عسکرى (ع) قديمى‌ترين مسجد استان قم است و از اهميت روحانى و ويژگى‌هاى معمارى خاص برخوردار مى‌باشد. اين مسجد به مسجد جامع عتيق قم نيز معروف است.
|
|
| مسجد امام حسن عسگرى (ع)، گرگان
|
|
| اين مسجد در شهر گرگان واقع شده است. بناى فعلى آن بعد از پيروزى انقلاب اسلامى احداث شده و فاقد جنبه‌هاى تاريخى و هنرى است. آنچه که به اهميت تاريخى اين بنا مربوط مى‌شود، يک قدمگاه نسبتاً قديمى است که در کنار مسجد واقع شده است.
|
|
| ساير مساجد و مدارس قديمى در استان گلستان عبارتند از:
|
|
| ـ مسجد و مدرسه کريم ايشان در بندر ترکمن.
|
| ـ مدرسهٔ سردار و مدرسهٔ دارالشفاء در گرگان.
|
|
| مسجد امام حسن مجتبى (ع)، قم
|
|
| اين مسجد براساس يک روايت تاريخى به اراده و نقشهٔ حضرت امام زمان (عج) ساخته شده است. اين مسجد را در مسير تهران - قم و در محلى که سابقاً بيابان و خارج از شهر بود مرحوم «حاج يدالله رجبيان» از اخيار قم به نام مسجد امام حسن مجتبى عليه‌السلام بنا کرده است. قدمت اين مسجد به سال ۱۳۸۱ هـ.ق مطابق سال ۱۳۴۰ شمسى است.
|
|
| مسجد امام خمينى (ره)، سمنان (قاجاريان)
|
|
| مسجد امام خمينى (سلطانى سابق) در مرکز شهر سمنان واقع شده و يکى از مهم‌ترين و زيباترين بناهاى تاريخى و مهم سمنان است.
|
|
| اين مسجد داراى چهار در بزرگ ورودى از شمال، جنوب، شرق و شمال غربى است. درِ شمال غربى به دالان درازى باز مى‌شود که در انتهاى آن تکيهٔ پهنه است. درهاى شمال، جنوب و شرق داراى هشتى، دالان و دهليز هستند. بالاى درهاى شمالى و شرقى، تزئينات مقرنس‌کارى گچى زيبا با دو گوشوارهٔ دو طبقه در طرفين با پشت بغل‌هاى کاشى‌کارى شده وجود دارد. در هشتى‌هاى شمالى، جنوبى و شرقى تاق‌‌هاى آجرى گنبددار با تاقنماهاى متعدد با لچکى کاشى‌کارى شده مشاهده مى‌شوند. چهار ايوان در چهار سمت واقع شده‌اند. در طرفين ايوان‌ها چهار مهتاى است و وجود همين چهار مهتابى باعث امتياز و زيبايى مسجد شده است. زير مهتابى‌ها شبستان است و در پشت آنها حجره‌هاى متعددى ساخته شده است. در صحن مسجد يک حوض بزرگ و چهار باغچه وجود دارد. از چهار ايوان موجود، دو ايوان شرقى و غربى فوق‌العاده زيبا و بزرگ هستند.
|
|
| پشت ايوان غربى گچبرى‌هاى زيبايى دارد و در دو طرف مقصورهٔ ايوان غربى تاريخ ختم بنا سال ۱۳۴۲ هجرى قمرى ذکر شده است. در همين مقصوره و در زير گنبد، منبرى از سنگ مرمر با يازده پله در کنار محراب وجود دارد.
|
|
| ايوان غربى داراى ارتفاع ۱۹/۵ متر و بلندى مقصورهٔ داخل ايوان غربى ۲۱ متر است. بالاى مقصورهٔ ايوان غربى، گنبدى کوچک است که به کاشى‌هاى آبى رنگ مزين شده و کتيبهٔ دور ايوان غربى که به خط ثلث عالى است سورهٔ مبارکهٔ لااقسم به رنگ سفيد در متن لاجوردى نوشته شده است.
|
|
| بعد از پيروزى انقلاب اسلامى، مسجد امام بيشتر مورد توجه بوده و نسبت به تعمير و باز پيرايى آن اقدامات اساسى توسط سازمان ميراث فرهنگى صورت گرفته است. اکنون نماز جمعه در اين مسجد برگزار مى‌شود.
|
|
| اين مسجد مربوط به زمان فتحعلى شاه و توسط حاج سيد حسن حسنى جد سادات شريعت پناهى احداث شده است.
|
|
| مسجد امام خمينى (سلطانى)، تهران
|
|
| اين مسجد در خيابان بوذرجمهرى واقع شده و به بازار تهران محدود است. مسجد شاه يا سلطانى، از مسجدهاى بزرگ و معروف تهران است که از بناهاى دوران فتحعلى شاه قاجار به شمار مى‌رود. بناى مسجد در سال ۱۲۴۰ هجرى قمرى پايان يافت. نام فتحعلى شاه در پيشانى ايوان بزرگ در سمت قبله، به خط نستعليق نوشته شده است. همچنين نام ناصرالدين شاه قاجار، که در سال ۱۳۰۷ هجرى قمرى به فرمان وى تعميراتى در مسجد انجام شد، بر سر در جلوخان شمالى ديده مى‌شود. دو منارهٔ کنونى سر در مسجد، متعلق به زمان ناصرالدين شاه است که به طرفين ايوان شمالى افزوده شده است.
|
|
| طرح ساختمان گنبد اصلى مسجد بر اثر تعميرهاى سال‌هاى گذشته به صورت صاف درآمده است. اين مسجد از لحاظ وسعت صحن، شبستان‌هاى زيبا، گنبد عظيم کاشى‌کارى و تاق‌ها و سردر، باشکوه و جالب است و نمونه‌‌هاى کاشى‌کارى بديع آن زمان، در آن ديده مى‌شود.
|
|
| مسجد امام‌زاده كنگاور، كنگاور
|
|
| اين مسجد در محله گج‌کن کنگاور، در شمال غربى بقعه شاهزاده ابراهيم واقع شده است. بناى مسجد دو طبقه است. طبقه فوقانى شبستان و طبقه زيرين سردابه است. به علّت عدم توجه، بخش عمده‌اى از بناى قديمى شبستان زنانه که در شمال مسجد قرار دارد، از بين رفته است. محراب مسجد در انتهاى ضلع غربى قرار دارد که دور تا دور داخل و خارج آن را با يک رگ سنگ تراشيده شده به ضخامت ۷ سانتى‌متر به شکل قرنيس تزئين کرده‌اند. سنگ‌هاى داخل محراب داراى نقوش هندسى و گل و بوته مى‌باشد. سردابه مسجد در زير شبستان بنا شده است. در ميان اين سردابه، آبى گوارا جريان داشته که جهت شرب و گرفتن وضو از آن استفاده مى‌شده است.
|
