سه شنبه, ۱۱ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 30 April, 2024
مجله ویستا
ابن یَمین
اميرفخرالدّين محمود بن امير يَمينالدّين طغرائى مستوفى بيهقى فَريُومَدى مشهور و متخلص به 'ابنِ يَمين' يکى از شاعران معروف ايران در قرن هشتم هجرى است. پدرش مردى فاضل و اصل او ترک بود و به روزگار سلطان محمد خدابنده (۷۰۳-۷۱۶هـ) در قصبهٔ فَريُومَد آب و ملکى خريد و در آنجا متوطن شد. امير فخرالدّين محمود دکه در آخرهاى قرن هفتم در فَريُومَد ولادت يافته بود در سايهٔ عنايت چنين پدر فاضلى تربيت شد و هم از جوانى در شمار شاعران و منشيان عهد خويش درآمد و چنانکه خود در مقدمهٔ ديوانش گفته مقام استيفاء يافت و 'مستوفي' خوانده شد و چون مانند پدر متصدى تحرير طغرا در آغاز حکمها بود وى نيز به 'طغرائى' اشتهار يافت. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
ابنِ يَمين منصب استيفاء و تحرير طغراها را در خدمت خواجه علاءالدّين محمد فَريُومَدى وزير خراسان (۷۴۲ هـ) بر عهده داشت و از منشآت او بعضى در نسخهٔ کهن ديوانش که ظاهراً پيش از سال ۹۳۱ هجرى نوشته شده موجود است و دو نامه از آنها نيز به طبع رسيده است. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
سالهاى نخستين زندگانيش در خراسان گذشت. در دوران جوانى به تبريز رفت و به درگاه غياثالدّين محمدبن رشيدالدّين فضلالله وزير که مجمع صاحبان فضل بود پيوست و آن وزير بزرگوار را مدح گفت ولى کارش در آن شهر استقامتى نيافت و چنانکه ناگزير شد و در قطعهاى که خطاب به غياثالدّين محمد سرود از او اجازهٔ مراجعت به موطن خويش بخواهد. قطعهٔ ديگرى در ديوان او هست که نشان از اقامت وى در عراق (نواحى غربى ايران) و نااميدى از اهل آن سامان و بازگشتش به خراسان مىدهد. پس از بازگشت به خراسان ابنِ يَمين بيشتر در مولد خود فَريُومَد بهسر مىبرد و در همان حال با گروهى از اميران و وزيران عهد خود در جانب شرقى ايران ارتباط داشت و آنان را مىستود. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
از ممدوحان ابنِيَمين گذشته از خواجه علاءالدّين محمد فَريُومَدى بايد طغاتيمورخان (۷۳۶-۷۵۳هـ) ملکمعزالدّين ابوالحسن محمدبن غياثالدّين کِرت (۷۳۲-۷۷۱هـ) خواجه وجيهالدّين مسعود سربدارى (۷۳۸-۷۴۵هـ) خواجه على سربدارى (۷۵۳-۷۴۹هـ) پهلوان حسن دامغانى سربدارى (۷۶۲-۷۶۶ هـ) و جانشين او جواجه نجمالدّين على مؤيد سربدارى (۷۶۶-۷۸۸هـ) را نام برد. ابنيمين شاهد کشاکشهاى پىدرپى اميران خراسان در عهد فترت ميان ايلخانان و حملهٔ تيمور بود و گاه در اين کشمکشها نيز حضور داشت. در واقعهاى که در سيزدهم صفر سال ۷۴۳ هـ ميان ملک معزالدّين حسن کِرت با خواجه وجيهالدّين مسعود سربدارى در زاوه (=تربت حيدري) اتفاق افتاد و به شکست و فرار خواجه وجيهالدّين مسعود انجاميد ديوان ابنيمين در ضمن غارت بنگاه امير به يغما رفت و بنا به گفتهٔ خواندمير خود شاعر نيز در اين جنگ 'بهدست لشکر هرات گرفتار گشت، چون او را پيش ملک بردند منظور نظر تربيت گردانيد و بنابر آنکه ديوان ابنيمين در آن مصاف تلف گشته بود قطعهاى در آن باب گفته مذيّل به مدح ملک معزالدّين حسين ساخت ـ حبيبالسير، ج۳، ص ۳۸۶' . اما تلاش براى يافتن ديوان او مؤثر نيفتاد و شاعر ناگزير شد با گرد آوردن شعرهاى پراکندهٔ خويش از اينجا و آنجا و افزودن اشعارى که بعد از واقعهٔ مذکر ساخته بود ديوانى جديد ترتيب دهد. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
ديوان جديد او که اکنون در دست است با مقدمهاى که شاعر بر آن نوشته در سال ۷۵۴هـ فراهم آمده و از قصيده، غزل، ترکيببند، قطعه و رباعى و مجموعاً در حدود پانزده هزار بيت دارد. سخن او روان و منسجم و خالى از تکلف و علمفروشى و به تمام معنى دنبالهٔ سبک سادهگويان خراسانى است. قطعههاى ابنيمين به سبب اشتمال بر اندرز و طعن و طنز رواج و شهرت بسيار يافت و بر زبان شعردوستان جارى گشت و از اين بابت ميان شاعران معاصر خود منفرد شد. در قصيدهسرائى و مثنوىپردازى توانا بود. از ميان مثنوىهاى او مثنوى 'مجلسافروز' به بحر خفيف مخبون محذوف يا مقصور در تحقيق و عرفان و مثنوى بىنام ديگرى در اين موضوع به بحر هزج و مسدس مقصود يا محذوف مشهورتر است . | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
قسمت اخير زندگانى ابنِيَمين در سبزوار و فَريُومَد به قناعت گذشت و اصولاً وى مردى قانع و گوشهگير و دهقان پيشه و معتقد به بنيادهاى اخلاقى بود و اين معنى از قطعههاى اخلاقى معروفى که سروده است به خوبى برمىآيد. مرگش به سال ۷۶۹هـ رخ داد. از شعرهاى او است: | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
همچنین مشاهده کنید
- حسن دهلوی
- سراج قُمری
- کمال خُجَنْدی
- سیف فرغانی > سیف فرغانی
- امین بلیانی
- علاءالدولهٔ سمنانی
- نظام اصفهانی
- عبید زاکانی > عبید زاکانی
- امیر خسرو دهلوی > امیر خسرو دهلوی
- مَجد هَمْگَر
- عراقی > عراقی
- سلمان ساوَجی
- مولوی > مولوی
- سعدی > سعدی
- زرتشت بهرام پژدو
- حافظ > حافظ
- شیخ محمود شبستری > شیخ محمود شبستری
- عربشاه
- قانعی طوسی
- امیر حسینی
نمایندگی زیمنس ایران فروش PLC S71200/300/400/1500 | درایو …
دریافت خدمات پرستاری در منزل
pameranian.com
پیچ و مهره پارس سهند
خرید بلیط هواپیما
ایران مجلس شورای اسلامی بابک زنجانی مجلس دولت سیزدهم اصغر جهانگیر خلیج فارس دولت لایحه بودجه 1403 شورای نگهبان حجاب مجلس یازدهم
تهران هواشناسی قوه قضاییه آموزش و پرورش سیل شهرداری تهران فضای مجازی سلامت شورای شهر تهران پلیس قتل سازمان هواشناسی
خودرو قیمت دلار قیمت طلا قیمت خودرو سایپا کارگران ایران خودرو دلار بازار خودرو چین مالیات بانک مرکزی
تلویزیون سریال سینمای ایران رسانه سینما دفاع مقدس تئاتر موسیقی فیلم رسانه ملی بازیگر کتاب
سازمان سنجش
رژیم صهیونیستی اسرائیل غزه فلسطین آمریکا جنگ غزه حماس نوار غزه روسیه عربستان ترکیه اوکراین
فوتبال پرسپولیس استقلال سپاهان تراکتور باشگاه استقلال تیم ملی فوتسال ایران فوتسال بازی باشگاه پرسپولیس وحید شمسایی لیگ برتر
هوش مصنوعی اینترنت ناسا تبلیغات اینستاگرام فناوری همراه اول ماه گوگل اپل آیفون ایرانسل
داروخانه ویتامین کاهش وزن دیابت خواب طول عمر چاقی سلامت روان فروش اینترنتی دارو بارداری