ساختمان دندان‌ها

دندان‌ها عناصر سخت و سفيدرنگى هستند که در حفره‌هاى دندانى در فک‌هاى بالا و پائين مى‌رويند. دندان‌هاى شيرى قبل از تولد در داخل فک جنينى به‌وجود مى‌آيند و در آنجا پنهان مى‌‌مانند. اين دندان‌ها از ۶ ماهگى شروع به درآمدن مى‌کنند و تا ۵/۲ سالگى تکميل مى‌شوند '۲۰ دندان اول کودک' دندان‌هاى شيرى معمولاً از ۶ سالگى ريخته و جاى خود را به دندان‌هاى دائمى مى‌دهند.

تعداد دندان‌هاى دائمى ۳۲ عدد بوده که بين ۶ تا ۱۷ سالگى ظاهر مى‌شوند. به‌جز دندان عقل که بين ۱۷ تا ۲۵ سالگى در مى‌آيد. طرز قرار گرفتن دندان‌هاى دائمى در فک‌ها به ترتيب زير است:

- ۸ دندان پيشين 'ثنايا' ، در هر فک ۴ عدد که ۲ عدد آنها در خط وسط و ۲ عدد ديگر در طرفين آنها قرار دارند.

- ۴ دندان نيش 'انياب' ، در هر فک ۲ عدد که به‌طور قرينه در طرفين دندان‌هاى پيشين واقع هستند.

- ۸ دندان آسياى کوچک، در هر فک ۴ عدد که به تعداد ۲ عدد در هر طرف دندان‌هاى نيش واقع شده‌اند.

- ۱۲ دندان آسياى بزرگ، در هر فک ۶ عدد که ۳ عدد در هر طرف دندان‌هاى آسياى کوچک قرار دارند.

سومين دندان آسياى بزرگ دندان عقل نام دارد که گاه در آرواره گير کرده و نهفته مى‌ماند. هر دندان از قسمت‌هاى زير تشکيل شده است:

۱. ريشه: که در داخل حفره دندانى جاى دارد.

۲. تاج: قسمتى از دندان است که در خارج حفره دندانى قرار دارد.

۳. طوق يا گردن: محل اتصال ريشه و تاج را طوق يا گردن گويند.

در برش طولى دندان از داخل به خارج قسمت‌هاى زير را مى‌توان تشخيص داد:

- مغز دندان، حفره‌اى است که در قسمت مرکزى دندان قرار دارد و حاوى شاخه‌هاى رگ‌ها و عصب دندانى استا.

- عاج دندان، بافت سخت و زردرنگى است که دور مغز دندان را احاطه کرده است. عاج دندان را از خارج بافت سخت ديگرى مى‌پوشاند که اين بافت را در قسمت تاج دندان مينا و در قسمت ريشهٔ دندان سيمان مى‌نامند.

اگر قرار است که دندان‌ها يک عمر براى انسان کار کنند بايستى از آنها به دقت نگهدارى شود. شايد کسانى که داراى دندان‌هاى طبيعى و سالم هستند قدر دندان‌هاى خود را آن‌طور که بايد ندانند. کسانى که داراى دندان‌هاى مصنوعى هستند به شما خواهند گفت که دندان‌هاى طبيعى خيلى بيشتر از دندان‌هاى ساخته شده با دست بشر رضايت‌بخش هستند و به شما خواهند گفت که هر قدر براى نگهدارى دندان‌هاى طبيعى خود کوشش کنيد ارزش دارد.

دندان وسيلهٔ خرد کردن و جويدن غذا و تبديل آن به قطعات کوچک است که اولين قدم در راه گوارش غذا مى‌باشد. رابطهٔ قدرت جويدن و حالت تغذيه‌اى در موارد بسيارى بررسى شده است. Mann و همکاران وى در يک بررسى بالينى بر روى ۱۶۰ فرد بدون دندان در طى سه سال علائم سوءتغذيه متعددى را بررسى نمودند که اغلب آنها مبتلا به پلاگر، برى‌بري، اسکوربوت و کمبود ويتامين B2 بودند يا سابقهٔ آن را نشان مى‌دادند. ارتفاع عمومى صورت در ۱۴۰ نفر از ۱۶۰ نفر کاهش يافته بود و هم‌چنين ۷۴ نفر آنها داراى ترک گوشه لب بودند.

دندان‌ها علاوه بر جويدن و خرد کردن غذا در صحبت کردن واضح و مشخص رل مهمى را بازى مى‌کنند. دندان‌هاى خراب ممکن است باعث بيمارى و بوى بد تنفس بشود. از طرفى دندان‌ها يکى از اولين اعضايى است که در برخورد با اشخاص ديده مى‌شود و در زيبايى و جذابيت انسان مؤثر هستند. عليرغم پيشرفت‌هاى زيادى که در دندان‌پزشکى شده است اغلب مردم بسيارى از دندان‌هايى را که مى‌توانستند آنها را نگه‌دارند از دست مى‌دهند، تقريباً سه‌چهارم مردم قبل از رسيدن به سن هفتاد سالگى دندان‌هاى طبيعى خود را از دست داده و از دندان‌هاى مصنوعى استفاده مى‌کنند و يا بدون دندان هستند. اگر موازين بهداشتى و رژيم‌هاى غذايى و نگهدارى از دندان به‌طور صحيح به‌کار مى‌رفت از تعداد دندان‌هاى کرم‌خورده و کشيده شده به‌طور قابل ملاحظه‌اى کاسته مى‌شد.