راه‌های پیشگیری از پوسیدگی

در سال‌هاى اخير شاهد تحولات چشم‌گيرى در کاربرد تکنيک‌هاى جديد در امر معالجه و پيدايش وسايل نوين دندان‌پزشکى و مواد پرکننده حفره‌هاى دندانى با خصوصيات جالب توجهى بوده‌ايم. همهٔ اين گام‌ها در جهت درمان برداشته شده است و توسعهٔ راه‌هاى پيشگيرى کمتر مورد توجه قرار گرفته است. طبق تحقيقات انجام شده هر کودک در سن ۷ - ۸ سالگى به‌طور متوسط احتياج به دريافت ساليانه ۳ ساعت خدمات دندان‌پزشکى دارد که چنان‌چه بخواهيم چنين استانداردى را پذيرفته و به ساير گروه‌هاى سنى جامعه تعميم دهيم تهيه و تدارک نيروى انسانى لازم و مخارج اجراى چنين برنامه‌اى کارى مشکل و براى بسيارى از جوامع با توجه به اولويت‌هاى بهداشتى آنها غيرممکن است و اينجا است که اصل پيشگيرى از پوسيدگى دندان و حفظ سلامتى لثه‌ها اهميت خود را نمايان مى‌سازد. در هر دوره‌اى روش خاصى جهت پيشگيرى معمول بوده است اولين اصلى که هميشه شنيده‌ايم و کراراً ديده‌ايم آن است که دندان‌هاى تميز کمتر پوسيدگى دارند اما در طول سال‌ها تجربه به اين نتيجه رسيده‌ايم که به آن حدى از تميزى که جهت پيشگيرى از پوسيدگى مورد لزوم است به آسانى نمى‌توان دسترسى پيدا کرد پس بايد در صدد پيدا کردن راه‌هاى جديد و يا حداقل کمکى به‌منظور پيشگيرى باشيم.

اولين فکر اين بود که به خميردندان‌ها مواد ضد ميکروبى اضافه شود اما بعداً متوجه شدند که اين مواد به نوبهٔ خود علاوه بر ايجاد حالت مقاومت براى ميکروب‌ها، خالى از عوارض جانبى نيستند. مطالعات متعدد ثابت کرده است که پوسيدگى دندان رابطه مستقيم با مصرف قند دارد و از آن گذشته آنچه که مهم است دفعات استفاده از مواد قندى در رژيم روزانه است. کوشش‌هاى زيادى شده است که شايد بتوان با اضافه نمودن موادى به قندها از قدرت پوسيدگى‌زائى آنها کاست از جمله اضافه نمودن املاح فسفات‌ها در خنثى نمودن اسيد ايجاد شده در اثر تخمير قندها نيز تا حدودى مؤثر بوده است اما به‌دليل اثرات جانبى آنها تاکنون مورد استفاده عملى قرار نگرفته است. از آنجا که در ايجاد پوسيدگى دندان عوامل ميکروبى دخالت دارند در سال‌هاى اخير هدف اساسى دانشمندان بر اين پايه بوده است که شايد بتوان از طريق واکسيناسيون از پوسيدگى دندان جلوگيرى نمود در حال حاضر اين مسئله روى ميمون‌ها در آزمايشگاه بررسى مى‌شود و تاکنون نتايج موفقيت‌آميزى نيز داشته است. اين ميمون‌ها در مقابل استرپتوکوک‌هاى پوسيدگى‌زا واکسينه‌ شده و به‌طور وسيعى در معرض رژيم غذايى قندى قرار داده شده‌اند اما ابتلا آنها به پوسيدگى فوق‌العاده کم‌بوده است در مورد کاربرد آن براى انسان بايد دقيقاً بررسى و اثرات جانبى و احتمالى آن شناخته شود چنان‌چه اين روش معمول گردد قدم بزرگى در راه کنترل پوسيدگى دندان‌ها برداشته شده است.

در بين طرق پيشگيرى که تاکنون پيشنهاد شده است و سازمان بهداشت جهانى براى همه کشورها توصيه نموده است استفاده از فلورايد در آب آشاميدنى است. اين سازمان حد مطلوب فلورايد را در آب آشاميدنى بين ۷/۰ - ۵/۱ ميلى‌گرم در ليتر ذکر مى‌کند و اضافه نمودن آن را به آب آشاميدنى با در نظر گرفتن شرايطى مى‌داند از قبيل: تعيين ميزان طبيعى فلورايد آب آشاميدنى يک شهر، تعيين حد متوسط درجه حرارت يک شهر زيرا هر چه روزانه آب بيشترى آشاميده شود ميزان فلورايد در آب کمتر باشد و بالاخره تغذيه متداول در يک شهر، زيرا بعضى از غذاهاى محلى و بسيارى از فرآورده‌هاى دريايى و همين‌طور چاى حاوى مقدار قابل توجهى فلورايد مى‌‌باشد.

روش‌هاى ديگرى نيز براى استفاده از فلورايد معمول است از قبيل اضافه نمودن آن به آدامس و يا استفاده از قرص‌هاى حاوى فلورايد و همين‌طور اضافه نمودن آن به خميردندان‌ها و استفاده از دهان‌شويه‌هاى محتوى فلورايد، اما هيچ‌کدام از اين راه‌ها به اندازه اضافه نمودن فلورايد به آب آشاميدنى مؤثر، قابل اطمينان، آسان و کم‌خرج نيست. در شرايط امروزى بايد گفت که يک روش خاص و مطمئنى براى پيشگيرى کامل از پوسيدگى وجود ندارد بلکه بايد از ادغام چندين روش به نتيجه مطلوب رسيد.