شنبه, ۲۹ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 18 May, 2024
مجله ویستا
وضع علوم در قرن نهم و آغاز قرن دهم هجرى
اگر چه علوم در قرن نهم و آغاز قرن دهم به لحاظ ظاهرى وضع مطلوبى داشت از حيث معنوى عکس آن بود، و چگونه مىتوان از مردمى که مورد هجوم و قتل و غارت و ويرانکارى متمادى چند دسته از بيابانگردان آسياى مرکزى قرار گرفته و از آنان خوى بد و سفاهت و سخافت رأى آموخته بودند انتظار تربيت بزرگانى چون ابوريحان و پورسينا و نظاير آنان را داشت؟ اين مسلّم است که خوانخوارى چون چنگيز و احفاد او و رياکار خون آشامى چون تيمور و اولادش نمىتوانستند محيط مساعدى براى پرورش انديشه و ارتقاء دانش و تربيت دانشمندان مبتکر بيافرينند. در عصر جهانگشاى مغلول، بنابر قول عطاملک جوينى (جهانگشاى جوينى چاپ ليدن ج۱، ص ۳). 'مدارس درس مندرس و معالم علم منطمس گشت و طبقهٔ طلبهٔ آن در دست لگدکوب حوادث پايمال زمامهٔ غدار و روزگار مکار شدند' . تيمور و جانشينانش هم، علماء شرع و مشايخ صوفيه را، به سبب اعتقادات دينى و خرافى خود، بزرگ مىداشتند نه به قصد اشاعهٔ علوم عقلى و حکمت، و به هر حال 'علما' در عهد تيمور غالباً ضبغهٔ دينى داشتند و حدّاکثر آن بود که 'جامع معقول و منقول' باشند و آن 'معقول و منقول' هم که اين دسته مىدانستند کاملاً رنگ دين گرفته بود و عالمانى که به علوم طبيعى يا رياضى بپردازند، مانند قاضىزادهٔ رومى و غياثالدين جمشيد کاشانى، هم بسيار کم و انگشت شمار بودند و هم در برابر دانشمندان بزرگ و متعدد ايرانى در قرنهاى سوم و چهارم و پنجم جلوهاى نداشتند. |
علاوه بر آن، اين 'جامعان علوم معقول و منقول' واقعاً واجد صفت 'جامع' بودند نه صاحب عنوان 'ذيفنّ' و 'مبتکر' ، يعنى 'متون' را خوب مىدانستند و 'شرح' مىکردند و بر آنها 'حاشيه' مىنوشتند و يا 'مختصراتى' از آنها فراهم مىآوردند و بعد آن 'مختصر' ها را 'مفصّل' و 'مطوّل' مىکردند و باز کسى به فکر تهيهٔ 'تلخيص' از آنها مىافتاد و سپس ديگران بر آن تلخيصها تفسيرها مىنوشتند و در مدرسهها بين طالبان علوم بهکار مىبردند تا مگر باز چند 'جامع علوم معقول و منقول' ديگر از ميان آنان برخيزند. با اين توضيح اگر ما در اين عهد از کسى بهعنوان عالم بزرگ يا اديب سترگ ياد کنيم به تناسب همان زمان سخن گفتهايم و البتّه دربارها و دستگاههاى کسانى مانند شاهرخ و پسرش بايسنقر و فرزند او بابر و يا سلطانحسين ميرزاى بايقرا و دستگاه ترکمانان سپيد گوسفند و سيه گوسفند محلّ تجمّع اينگونه عالمان و اديبانى است که توصيف کرده شد، امّا در اين عهد که دورهٔ ابتذال فکر و نقصان دقّت و فقدان تحقيق است، گوئى ذوق لطيف و انديشهٔ بلند ايرانى که راه افول مىپيمود جاى خود را از مغزها به سر انگشتان آورد و در آثار هنرمندان نقّاش و خطّاط و معمار و کاشىساز و نظاير آنان جلوهگر شده بود. |
همچنین مشاهده کنید
- اديان و مذاهب در قرن نهم و آغاز قرن دهم هجرى (۲)
- وضع سياسى ايران از آغاز دورهٔ تيموريان تا پايان عهد شاه اسماعيل صفوى (۲)
- وضع اجتماعى ايران در قرن نهم و آغاز قرن دهم
- اديان و مذاهب در قرن نهم و آغاز قرن دهم هجرى
- زبان و ادبيات فارسى در قرن نهم و آغاز قرن دهم هجرى
- وضع سياسى ايران از آغاز دورهٔ تيموريان تا پايان عهد شاه اسماعيل صفوى
- اديان و مذاهب در قرن نهم و آغاز قرن دهم هجرى (۳)
- وضع علوم در قرن نهم و آغاز قرن دهم هجرى
نمایندگی زیمنس ایران فروش PLC S71200/300/400/1500 | درایو …
دریافت خدمات پرستاری در منزل
پیچ و مهره پارس سهند
تعمیر جک پارکینگ
خرید بلیط هواپیما
آمریکا دولت سیزدهم رئیس جمهور اسرائیل لبنان مازندران سیدابراهیم رئیسی رئیسی مجلس شورای اسلامی مجلس تعطیلی شنبه ها شورای نگهبان
سیل مشهد سیل مشهد تهران هواشناسی خراسان رضوی پلیس سازمان هواشناسی آموزش و پرورش بارش باران قوه قضاییه شهرداری تهران
خودرو دولت مالیات قیمت خودرو قیمت طلا حقوق بازنشستگان قیمت دلار مسکن ایران خودرو بازار خودرو تعطیلی شنبه طلا
زری خوشکام لیلا حاتمی نمایشگاه کتاب علی حاتمی فضای مجازی نمایشگاه کتاب تهران کتاب سینمای ایران تلویزیون سریال سینما موسیقی
ایلان ماسک
رژیم صهیونیستی روسیه حماس غزه فلسطین جنگ غزه چین اوکراین یمن ترکیه حزب الله لبنان ولادیمیر پوتین
فوتبال ایران پرسپولیس استقلال تراکتور بارسلونا لیگ برتر جام حذفی سپاهان بازی لیگ برتر انگلیس فدراسیون فوتبال
هوش مصنوعی گوگل آیفون اپل باتری سرعت اینترنت عیسی زارع پور تبلیغات
سلامت فشار خون پوست بارداری دیابت کاهش وزن آلزایمر