اختلالات‌ آب‌ و الكترولیت‌ ـ fluid and electrolyte disorders

اختلالات‌ آب‌ و الكترولیت‌ عبارت‌ است‌ از وجود یك‌ عدم‌ تعادل‌ در آب‌ و نمك‌هایی‌ (الكترولیت‌هایی‌) كه‌ برای‌ كار طبیعی‌ بدن‌ لازم‌ هستند. نمك‌های‌ ضروری‌ برای‌ كار بدن‌ عبارتند از: سدیم‌، پتاسیم‌، كلسیم‌، بی‌كربنات‌ و فسفات‌. تمام‌ قسمت‌های‌ بدن‌ در مایعی‌ كه‌ حاوی‌ نسبت‌های‌ دقیقی‌ از آب‌ و نمك‌های‌ طبیعی‌ است‌ شناور هستند. مایعات‌ بدن‌ همواره‌ در یك‌ حالت‌ ثبات‌ درونی‌ قرار دارند به‌ نحوی‌ كه‌ خصوصیات‌ فیزیكی‌ و شیمیایی‌ آنها از تعادل‌ خاصی‌ برخوردارند.

ـ علایم‌ شایع‌:

۱. خشكی‌ دهان‌

۲. پوست‌ چروكیده‌

۳. افزایش‌، كاهش‌ یا به‌ كلی‌ فقدان‌ ادرار

۴. خستگی‌

۵. پاها، دست‌ها، صورت‌ یا شكم‌ ورم‌ كرده‌ و پف‌ كرده‌

۶. احتقان‌ و ورم‌ ریوی‌

۷. ضعف‌ و گیجی‌

۸. نامنظم‌ بودن‌ ضربان‌ قلب‌

ـ علل‌ بیماری:

مایعات‌ و نمك‌ها ممكن‌ است‌ به‌ طرق‌ زیر از دست‌ روند:

۱. استفراغ‌

۲. اسهال‌

۳. تعریق‌ زیاد

۴. بعضی‌ داروها، مثل‌ ادرارآورها (دیورتیك‌)

۵. گذاشتن‌ یك‌ لوله‌ در معده‌ از راه‌ بینی‌ به‌ هنگام‌ بستری‌ شدن‌ در بیمارستان‌

مایعات‌ و نمك‌ها ممكن‌ است‌ به‌ طرق‌ زیر در بدن‌ جمع‌ شوند:

۱. نارسایی‌ حاد یا مزمن‌ كلیه‌

۲. دیابت‌ بیمزه‌

۳. بیماری‌ غدد فوق‌ كلیوی‌

۴. بیماری‌ مزمن‌ ریه‌

۵. مصرف‌ داروهای‌ كورتیزونی‌، هورمون‌های‌ زنانه‌، یا بی‌كربنات‌ سدیم‌

ـ عوامل‌ افزایش‌دهنده‌:

۱. تب‌

۲. اسهال‌ ویا استفراغ‌

۳. بیماری‌ كلیه‌

۴. دیابت‌ شیرین‌

۵. بیماری‌ قلب‌

۶. رژیم‌ غذایی‌ نامعمول‌ یا افراطی‌

۷. بی‌اشتهایی‌ یا پرخوری‌ روانی‌

۸. وابستگی‌ به‌ الكل‌

۹. مصرف‌ داروهای‌ ادرارآور (دیورتیك‌)

۱۰. شیرخواران‌، كودكان‌ كم‌ سن‌ و سال‌، و افراد بالای‌ 60 سال‌. در این‌ گروه‌های‌ سنی‌ به‌ هنگام‌ بیماری‌ مایعات‌ سریع‌تر از دست‌ می‌روند.

ـ پیشگیری‌:

در صورت‌ بروز استفراغ‌ یا اسهال‌، هر 30 دقیقه‌ مقادیر كمی‌ از مایعات‌ رقیق‌ مثل‌ آب‌ میوه‌، سودا، چای‌، یا آب‌ ژلاتین‌ بنوشید. نوشیدن‌ مایع‌ جایگزین‌ مایعات‌ از دست‌ رفته‌ می‌تواند كمك‌ كننده‌ باشد. برای‌ درست‌ كردن‌ این‌ مایع‌، حدود نیم‌ لیتر آب‌، یك‌ قاشق‌ چایخوری‌ شكر و نصف‌ قاشق‌ چایخوری‌ نمك‌ را به‌ خوبی‌ هم‌ بزنید تا شكر و نمك‌ كاملاً حل‌ شوند. البته‌ می‌توان‌ از محلول‌های‌ جایگزین‌ كه‌ در بازار موجود هستند نیز استفاده‌ نمود. به‌ هنگام‌ بروز بیماری‌های‌ جدی‌، تعادل‌ مایعات‌ (ورودی‌ و خروجی‌) را ثبت‌ كنید.

ـ عواقب‌ مورد انتظار:

با درمان‌ معمولاً در عرض‌ 48-24 ساعت‌ (بسته‌ به‌ علت‌ زمینه‌ساز) خوب‌ می‌شود.

ـ عوارض‌ احتمالی‌:

نامنظمی‌های‌ ضربان‌ قلب،‌ ایست‌ قلبی‌ و مرگ‌

ـ درمان‌:

۱. روزانه‌ خود را وزن‌ كنید. هرگونه‌ افزایش‌ یا كاهش‌ ناگهانی‌ وزن‌ ممكن‌ است‌ نشان‌ دهنده‌ تغییرات‌ مایعات‌ بدن‌ باشد.

۲. بستری‌ شدن‌ در بیمارستان‌ برای‌ دریافت‌ مایعات‌ از راه‌ رگ‌ (سرم‌) و درمان‌ در موارد جدی‌ عدم‌ تعادل‌ آب‌ و الكترولیت‌، و نیز برای‌ درمان‌ علت‌ زمینه‌ساز

۳. به‌ هنگام‌ بروز بیماری‌های‌ جدی‌، تعادل‌ مایعات‌ (ورودی‌ و خروجی‌) را در منزل‌ ثبت‌ كنید. به‌ این‌ ترتیب‌ كه‌ میزان‌ مایعات‌ نوشیده‌ شده‌ و میزان‌ ادرار روزانه‌ مشخص‌ شود.

۴. اقدامات‌ تشخیصی‌ ممكن‌ است‌ شامل‌ موارد زیر باشند: آزمایش‌ ادرار، مدفوع‌، خون‌ و الكترولیت‌ها، خصوصاً سدیم‌، كلر و پتاسیم‌؛ گاهی‌ هم‌ بررسی‌های‌ رادیواكتیو در مورد كل‌ آب‌ بدن‌ انجام‌ می‌گیرند.

ـ داروها:

۱. برای‌ تجمع‌ مایع‌ و نمك‌، داروی‌ ادرارآور و مكمل‌ پتاسیم‌ ممكن‌ است‌ تجویز شود.

۲. برای‌ از دست‌ رفتن‌ مایعات‌: ـ نوشیدنی‌های‌ خانگی‌ حاوی‌ نمك‌ ـ سرم‌ به‌ هنگام‌ بستری‌ شدن‌ در بیمارستان‌

ـ فعالیت‌:

تا زمان‌ بازگشت‌ قدرت‌ جسمی‌تان‌ در رختخواب‌ استراحت‌ كنید.

ـ رژیم‌ غذائی‌:

در موارد جدی‌ اختلال‌ آب‌ و الكترولیت‌، امكان‌ دارد بیمار از خوردن‌ جامدات‌ منع‌ شود تا اختلال‌ آب‌ و الكترولیت‌ رفع‌ گردد.

ـ در این‌ شرایط‌ به‌ پزشك‌ خود مراجعه‌ نمائید:

۱. اگر وزن‌ شما در عرض‌ یك‌ روز نزدیك‌ 2 كیلوگرم‌ یا بیشتر پائین‌ یا بالا رود.

۲. اگر شما یا یكی‌ از اعضای‌ خانواده‌‌‌ تان علایم‌ اختلال‌ آب‌ و الكترولیت‌ یا كم‌آبی‌ را دارید.