نى

	نيابد هيچ‌کس عمر دوباره٭
		نظير: عمر دوباره نداده‌اند کسى را (فرّخى سيستانى)
		نيزرک: آدم دو بار به دنيا نمى‌آيد
			٭ ........................	به علمى رو کز آنَتْ نيست چاره (جامى)
	نيابى تو بر بندِ يزدان کليد٭
		رک: با قضا کارزار نتوان کرد
			٭ ......................	چو پروردگارش چنين آفريد (فردوسى)
	نيارد شاخِ بد جز تخم بد بار٭
		رک: از مار نزايد جز ماربچّه
			٭ نباشد مار را بچّه جز مار	....................... (اسعد گرگانى)
	نيايد باز تير رفته از شست٭
		رک: تيرى که از شست رها شد برنمى‌گردد
			٭ دلى از دست بيرون رفته سعدى	........................... (سعدى)
	نيايد به جو باز آئى که رفت
		رک: آب رفته به جوى نيايد
	نيايد رهبرى از مردم کور٭
		نظير: از کور ديدبانى نيايد
			٭ .........................	نخواهد آفتاب از مشعله نور (عطّار)
	نيايد ز ترسندگان هيچ‌کار (نظامى)
		نظير:
		هراسنده مردم نيرزد به هيچ (اديب پيشاورى)
		ـ اگر از خار بترسى دستت به گل نمى‌رسد
		ـ نکند هيچ صيد گور و گوزن اگر بترسد ز گرگ و روبه شير (ظهيرالدين مرعشى)
		ـ غواص گر انديشه کند کام نهنگ	هرگز نکند دُرّ گرانمايه به جنگ (سعدى)
		ـ تاجر ترسنده دل لرزنده جان	در جهان نه سود بيند نه زيان
		ـ ترسو هرگز به مراد دل نرسد
	نيايد ز گفتار بسيار سود (فردوسى)
		رک: سخن بسيار دانى اندکى گوى
	نيايد ز مردِ خرد کار بد٭
		نظير: نيايد کار شيطان از فرشته (جامى)
			٭ ...........................	نديد او ز ما هيچ کردار بد (فردوسى)
	نيايد کار شيطان از فرشته٭
		نظير: نيايد ز مردِ خرد کار بد (فردوسى)
			٭ فرشته است اين به صد پاکى سرشته	........................... (جامى)
	نيّت خير مگردان که مبارک فالى است٭ (حافظ)
			٭ مژده دادند که بر ما گذرى خواهى کرد	.............................. (حافظ)
	نيرزد کام صد ساله به يک ننگ (اسعد گرگانى)
		رک: بسا نام نيکوى پنجاه سال	که يک کار زشتش کند پايمال
	نى زن اگر نى زن باشد با چوب چوپانى هم نى مى‌زند
	نيست بالاتر از سياهى رنگ٭
		رک: بالاتر از سياهى رنگى نيست
			٭ هفت رنگ است زير هفت اورنگ	............................ (نظامى)
	نيست بر لوح دلم جز الف قامت دوست٭
		نظير:
		هرگزم نقش تو از لوح دل و جان نرود (حافظ)
		ـ وه که جدا نمى‌شود نقش تو از خيال من (سعدى)
			٭ اقتباس از مصراع اول اين بيت حافظ:
			نيست بر لوح دلم جز الف قامت يار	چه کنم حرف دگر ياد نداد استادم
	نيست بى‌رنج راحت دنيا٭
		رک: به راحتى نرسيد آنکه زحمتى نکشيد
			٭ ..............................	خنک آن کس که هر دو کرد رها (سنائى)
	نيست خونِ مرده را پرواى زخم نيشتر ٭
		رک: مرده از نيشتر کجا نالد؟
			٭ گفتگوى ناصحان کرده است خون دل سياه	.............................. (صائب)
	نيست سزاوارِ جغد خانهٔ آباد (ناصرخسرو)
	نيست غير از زود رفتن عذر بى‌جا آمدن٭
			٭ هر گنه عذرى و هر تقصير دارد توبه‌اى	............................ (صائب)
	نيست گرمابه جاى خر بستن (اخگر)
		رک: مسجد جاى خر بستن نيست
	نيست لاله بى‌داغ و شکر بى‌مگس و گل بى‌خار٭
		رک: 'شادى بى‌غم در اين بازار نيست' و نظاير آن
			٭ راست گويند حکيمانِ جهانديده که...	................................. (قاآنى)
	نيستى آنگه از نرخ لوبيا
		نظير:
		نرخ لوبيا ندانى
		ـ مگر از آسمان به زمين افتاده‌اى؟
	نيشتر خورى اگر بيشتر خورى حلوا٭
		نظير:
		زيان بوَد چو فراوان خورند شهد و شکر (مسعود و سعد)
		ـ از خوردنِ پُر ملال خيزد (نظامى)
		ـ رنج آورد طعام که بيش از قدر بوَد (سعدى)
		ـ عقل ز بسيار خورى کم شود	دل چو سپرِ غم، سپرِ غم شود (نظامى)
			٭ اقتباس از اين بيت خاقانى:
			به تلخ و ترش رضا ده به خوان گيتى بر	که نيشتر خورى ار بيشتر خورى حلوا
	نيش عقرب نه از ره کين است	اقتضاء طبيعتش اين است (سعدى)
		نظير: کژدم از خبث طبيعت بزند نيش به سنگ
	نيش قلم تيزتر از تيغ دو دَم است
		رک: قلم از شمشير تيز بر‌ّنده‌تر است
	نيشم زن و بيشَم زن، بر جان پريشم زن (فريدون تولّلى)
	نيش و دُم مار و دم کژدم بستن	بتوان، نتوان زبانِ مردم بستن
		رک: کام و دم مار و نيش کژدم بستن...
	نيک اگر با بد نشيند بد شود (يا: نيک چون با بد نشيند بد شود) (مولوى)
		رک: با بدان سر مکن که بد گردى
	نيک با بد چون نشيند بد شود٭ (مولوى)
			٭ هست تنهائى بِهْ از يارانِ بد	........................... (مولوى)
	نيکبخت آن کسى که داد و بخورد٭
		رک: بنوش و بپوش و ببخش و بده
			٭ ............................	شور بخت آنکه او نخورد و نداد (رودکى)
	نيکبخت آنکه خورد و کشت بدبخت آنکه مُرد و هِشت (سعدى)
		رک: بنوش و بپوش و ببخش و بده
	نيک‌دل باش تا نيک‌بين باشى (از قابوس‌نامه)
	نيک‌نامى بِهْ که کمر بند زرّين
		رک: نام بلند بِهْ که بام بلند
	نيک‌نامى خواهى اى دل با بدان صحبت مدار٭
		نظير: با بدان سر مکن که بد گردى
			٭ ..........................	خودپسندى جان من برهان نادانى بوَد (حافظ)
	نيک و بد روزگار در گذر است
		رک: بد و نيک جانِ گذران مى‌گذرد
	نيکو نبوَد پاسخ تلخ از لب شيرين٭
			٭ با آن لب شيرين چه دهى پاسخ تلخم	................................ (معزّى)
	نيکوئى بَر دهد به نيکوکار٭
		رک: نيکى راه به خانهٔ صاحبش مى‌برد
			٭ ...........................	بازگردد بدى به بدکردار (از تاريخ گزيده)
	نيکى چه دبى داشت که يک بار نکردى؟٭
		نظير: آن کس که نکو کرد و بدى ديد کدامست؟
			٭ صد بار بدى کردى و ديدى ثمرش را	.............................(...؟)
	نيکى راه به خانهٔ صاحبش مى‌برد
		نظير:
		چو نيکى کنى نيکى آيد بَرَت (فردوسى)
		ـ نيکى بَر دهد به نيکوکار (از تاريخ گزيده)
		ـ نيکى نيکى آرد
	نيکى فراموش نمى‌شود
		نظير: خوبى هرگز گم نمى‌شود
	نيکى کردى اميدوار باش، بدى کردى خبردار باش!
	نيکى کن و به رود انداز که روزى بَر دهد (قابوس‌نامه)
		رک: نان را بينداز توى دريا، ماهى نمى‌داند، خدا مى‌داند
	نيکى کن و نيکى گوى دو برادرند که پيوندشان زمانه نگسلد (قابوس‌نامه)
	نيکى نيکى آرد
		رک: نيکى راه به خانهٔ صاحبش مى‌برد
	نيکى و پرسش؟
		رک: در کار خير هيچ حاجت استخاره نيست
	نيم جوى از بخت بِهْ که از هنر سه توبره (طوطى‌نامه)
		رک: يک جو بخت بهتر از صد خروار هنر است
	نيم‌خوردهٔ سگ هم سگ را شايد
	نيم سوز را هم آرايش بکنند قشنگ مى‌شود
		رک: چوب نيم‌سوخته را هم آرايش بکنند قشنگ مى‌شود
	نيم‌طبيب خطرِ جان، نيم فقيه خطرِ ايمان٭
		نظير: آنکه نداند رقمى بهر نام	بِهْ ز فقيهى که بوَد ناتمام (اميرخسرو دهلوى)
			٭ ظاهراً از امثال فرانسوى است که وارد زبان فارسى شده، اصل آن در زبان فرانسه چنين است:
			Avee une moitié de médecin on perd sa santé، avec une moitié de Prêtre on perd sa foi
	نيم نان راحت جان، يک نان بلاى جان!
		رک: سبکبار مردم سبکتر روند
	نيم نانى مى‌خورم تا نيم جانى در تن است٭
			٭ کافرم گر رنج خود بر يک مسلمان افکنم	...................... (شهاب‌الدين سمرقندى)
	نيمه حکيم بلاى جان است، نيمه فقيه بلاى ايمان
		صورت ديگرى است از: 'نيم طبيب خطرِ جان، نيم فقيه خطرِ ايمان' . رجوع به اين مَثَل شود.