۳۰۰۰ ق.م. خط هیروگلیف

در اوايل هزاره سوم پيش از ميلاد، دو حکومت جداگانه تحت سلطنت واحدى متحد شدند. در سايه همين وحدت بود که خط در مصر به‌ وجود آمد. معمولى‌ترين علائم خط مصري، از اشکال تصويرى تشکيل يافته است؛ اين صُوَر تقريباً از قديمى‌ترين دوران تا قرن سوم الى پنجم بدون کمترين تغييرى به‌ صورت خط ستون سنگى تاريخى حفظ شده است. تعداد اشارات خط مصرى را کمى بيش از پانصد تخمين مى‌زنند. يونانى‌ها نوشته‌هاى کهن مصرى را با اقدام و شگفتى مانند عناصر مقدس نگاه مى‌کردند. به‌ همين جهت هرودت مورخ مشهور يونانى آنها را اشارات مقدس (Hira Grammata) مى‌ناميد و کلمنت اسکندرانى به آن اشارات نقوش مقدس هيروگليف (Hereoglyph Grammata) نام نهاد که ما نيز به تبعيت از وى اين خط را هيروگليف مى‌ناميم.

در اواخر هزاره سوم پيش از ميلاد خط هيروگليف مصرى به ‌صورت معروف به تندنويسى ساده شد؛ اما اين بدان معنا نبود که خصوصيات تصويرى آن از ميان برود. اين خط باز هم صورت ساده‌ترى پيدا مى‌کند؛ به ‌طورى که اشکال تصويرى باستانى اشارات در آن به سختى قابل تشخيص است؛ و بعدها به ‌نام خط اييراتى ناميده مى‌شود. اين خط در اواسط هزاره دوم پيش از ميلاد به اوج شکوفائى خود مى‌رسد و اشارات در طى قرون بعدي، هرچه بيشتر ساده و ساده‌تر شد. از قرن هفتم ميلادى به بعد، اشکال روان‌تر خط در زندگى روزمره مورد استفاده قرار مى‌گيرد که روش تندنويسى‌هاى ما را تداعى مى‌کنند. اين خط دموتى (Demotika Grammata) ناميده شده است.

بعدها خط اييراتى توأم با خط دموتي، در نوشته‌هاى ادبى مورد استفاده قرار گرفت. آخرين متن مشهور اييراتى روى صفحه موميائى شده متعلق به قرن سوم ميلادى و آخرين متن دموتى منسوب به سال ۴۷۶ است. براى خط مصري، کتابت مانند نوشته‌هاى سامي، به‌ طور افقى از راست به چپ يا به ‌صورت عمودى از بالا به پائين که در آن ستون‌ها از راست به چپ نوشته مى‌شوند، انجام شد. خط مصرى شامل سه نوع اشارات نوشتارى کاملاً متفاوت مى‌باشد: اشارات واژه‌اي، اشارات آوائى و نمودارهاى خطي.

اشارات واژه‌اى به اشاراتى اطلاق مى‌گردد که مفاهيم اشياء مجرد را بدون در نظر گرفتن تلفظ آنها به کمک تصاوير، بيان مى‌کند.

اشارات آوائى را مى‌توان اشارات آوانگار ناميد، کل واژه را مى‌توان با واژه ديگرى که بر اساس صوت ساخته شده، عوض کرد، نمودارهاى خطى به‌ عنوان توضيح‌دهنده‌هاى معينى در خط مصرى نقش عظيمى دارند. بايد دانست که پس از الفباء، مصريان براى نوشتن تنها از حروف الفباء استفاده نمى‌کردند، بلکه تا آخرين دوره تمدن خود، حروف و تصاوير نماينده اشياء تصاوير نماينده فکر و مفهوم و نماينده مقاطع کلمه همه را با هم به ‌کار مى‌بردند. خط مقدس هيروگليفى را براى نوشتن کتيبه‌هاى آثار ساختمانى به‌ کار مى‌بردند چون کاهنان و نويسندگان معابد نخستين کسانى بودند که خط هيروگليفى را به صورت تازه درآوردند. مصريان بر بناهاى عظيم خود، با اصرار هر چه تمام‌تر، تنها همان علامت‌هاى زيبا و با شکوه هيروگليفى را نقش مى‌کردند. شايد اين خط زيباترين خطى است که تاکنون شناخته شده است.

نمونه‌اى از يک متن هيروگليفى که چنين خوانده مى‌شود:

۱. نسخه ديگرى براى شکم، زمانى که درد کند

۲. زيره، روغن غاز، شير

۳. جوشانيده بخوريد

۴. بعد براى اينکه نگذاريم مار از سوراخ خود خارج شود

۵. ماهى خشک قرار بدهيم در دهانه سوراخش

۶. آنگاه او بيرون نمى‌آيد.