جهانگردی اجتماعی

جهانگردى انبوه و جهانگردى اجتماعى

جامعه صنعتي، از يک طرف نياز به جهانگردى را خلق کرد و از طرف ديگر شرايط مثبتى به‌وجود آورد، که اين پديده در سطح تمامى جامعه مطرح شود.

جهانگردى که تا اواخر قرن نوزدهم از امتيازات انحصارى طبقه کوچک و مرفه جوامع آن زمان بود، پس از پيدايش نخستين سازمان‌هاى جهانگردى و مؤسسات آموزشى و پرورشي، گسترش چشمگير خود را آغاز کرد.

از مهم‌ترين اين سازمان‌ها مى‌توان، کلوپ‌هاى کوهنوردي، اتومبيلراني، جامعه تعطيلات، اقامتگاه‌هاى جوانان، مهمانخانه‌ها و غيره را نام برد.

هم‌زمان با فعاليت اين مؤسسات، تلاش کارگران در جهت کسب روزهاى تعطيلى و مرخصى نيز افزايش يافت. بالاخره پس از جنگ جهانى اول کارگران موفق شدند مرخصى توأم با دستمزد را به‌دست آورند.

به‌دنبال اين تحولات بود که امکان انجام مسافت به خارج از محل دائمى اقامت براى آنها فراهم شد و در نتيجه جهانگردى شکوفا گرديد.

در فاصله بين دو جنگ جهانى جهانگردى ويژگى‌هاى قلبى خود را از دست داد.

در اين دوران جهانگردى ديگر پديده‌اى قالبي، اشرافى و انحصارى نبود. در پى افول اين جنبه‌ها، بازار هتل‌هاى لوکس کساد شد و مهمانخانه‌هاى معمولى که مورد استفاده عموم مردم قرار مى‌گرفت، رونق فراوان يافت و بدين ترتيب جهانگردى انبوه متولد شد.

به‌منظور رعايت دقت بيشتر، بهتر است از جهانگردى جمعيت‌ها و جهانگردى توده‌ها صحبت کنيم.

در بخش نخست، يعنى جهانگردى جمعيت‌ها، هدف نهائى استفاده از مفهوم مثبت آن است. در پرتو همين مفهوم آمار کلي، همواره در حال تزايد است. به همين دليل محتواى اين‌گونه از جهانگردي، با جهانگردى اشرافى کاملاً در تضاد است.

اما در بخش دوم، يا جهانگردى توده‌ها، که اغلب در کشورهائى که با رهبرى جمعى اداره مى‌شوند، اين خطر وجود دارد که جهانگردى به‌عنوان وسيله‌اى در جهت جمع‌بندى نظريات سياسى و گرفتن ايام فراغت، به‌کار گرفته شود.

نظير آنچه که در زمان تسلط رژيم فاشيست در ايتاليا اتفاق افتاد.

به هر صورت 'جهانگردى توده‌ها' را نبايد با 'جهانگردى اجتماعي' در هم آميخت. در حقيقت 'جهانگردى توده‌ها' را که بى‌شک پديده‌اى اجتماعى است نمى‌توان در قالب تکنيکى 'جهانگردى اجتماعي' نامگذارى کرد.

از طرف ديگر 'جهانگردى اجتماعي' الزاماً نبايد براى جمعيت‌ها عملى شود بلکه مى‌تواند از طريق اتحاديه و يا سازمان‌هاى علاقه‌مند ذى‌نفع ترتيب يابد.

از نقطه‌نظر تکنيکي، جهانگردى اجتماعى به پديده‌اى اتلاق مى‌گردد که از طريق اتحاديه‌ها و مؤسسات مربوطه، و بدون چشم‌‌داشت مادي، و تنها با بهره‌گيرى از تسهيلات مردمى و منابع خارجى تشکيل مى‌گردد. 'اين شيوه خاص از جهانگردى علاوه بر بهره‌گيرى از اهداف عمومى جهانگردي، نظير بازيابى انرژى از دست رفته، سلامت، فرهنگ اين ويژگى را دارد که پيوند عاطفى ميان جهانگردان را استحکام مى‌بخشد' .

ويژگى‌هاى جهانگردى اجتماعى

هدف اصلى دفتر بين‌المللى جهانگردى اجتماعى (Bureau. International du Tourisme Social-Bits)، عبارت است از برقرارى مجموعه روابطى که باعث شوند، اقشار کم ‌درآمد جوامع امکان جهانگردى را پيدا کرده و حداقل از تسهيلات و مواهب آن بهره‌گيرى نمايند.

چنانچه صفت (اجتماعى را بر واژه جهانگردي) بيفزائيم معانى زيادى از ترکيب اين دو کلمه حاصل مى‌شود. که برآوردن مفاهيم زير از آن جمله است:

- اجتماع مخالف فرد، و برابر با جمع است. در اين‌جا هدف از آن بحث پيرامون نوعى از جهانگردى است که براى فرد تشکيل نمى‌شود، بلکه براى گروه‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها، سازماندهى مى‌‌‌‌‌‌‌‌‌گردد.

- اجتماع با توجه به موضوعى که محرک آن است، نشان مى‌دهد که عامل اين نوع به‌خصوص از جهانگردى يک 'حقيقت مشترک' است که مى‌توان در سطوح زير جلوه‌گر شود.

- در سطح بخش خصوصى در قالب کلوپ‌ها، اتحاديه‌ها، مجامع بعد از کار، بنگاه‌هاى خصوصى ويژه اعضاء، مدارس جهت دانش‌آموزان، سنديکاها براى کارگران و غيره تشکيل شده و به فعاليت بپردازد.

- در سطح عمومى مى‌تواند در قالب مؤسساتى به همين منظور پيش‌بينى و در کل کشور بنا گردد و شعبه‌هائى نيز در ايالات، ولايات، استان‌ها و غيره داير نمايد.

- احتمام با عطف به هم‌ترازى ارزش‌ها، و بدون درنظر گرفتن اهداف سودجويانه ولى در عين حال با هدف والاى فرهنگي.

- اجتماع با بهره‌گيرى از تعهدات جامعه: که از طريق آن دولت يا ساير مؤسسات عمومى با اشکال گوناگون نظير پرداخت هزينه سفر، تأخير در بازپرداخت بدهي، تقسيط، تخفيف تعرفه، تسهيلات مالياتى و غيره کمک‌هاى مالى خود را به‌نفع جهانگردى و جهانگردان ارائه مى‌نمايد.

- اجتماع از طريق اجراء شيوه‌اى از جهانگردى غيرلوکس که از نقطه‌نظر اقتصادى با پذيرش و استقبال طبقات وسيع مردم روبه‌رو شود. نظير ايجاد تسهيلات در حمل و نقل جمعي، خانه‌هاى حومه شهري، کمپينگ و غيره به اهداف جهانگردى اجتماعى کمک مى‌کند.

با اين همه عده‌اى معتقد هستند، وظيفه جهانگردى اجتماعى موقتى است و فقط جهت کمک به طبقات کم‌ درآمد انجام مى‌شود. زيرا پس از آنکه وضعيت اقتصادى کارگران به سطحى رسيد که قادر شدند جهانگردى سازمان يافته حرفه‌اى را بپذيرند آن را جانشين جهانگردى اجتماعى نيز هرگز چنين عقيده‌اى ندارد. دليل واقعى وجود چنين مؤسساتى آن نيست که با ارائه کردن نوعى از جهانگردي، کل و مجموعهٔ جهانگردى را تضعيف نمايد. اما طبيعى است که اين نوع به‌خصوص از جهانگردى با کيفيت ويژه‌اى که دارد، قادر است رفتار متناسب و شايسته‌اى در جهانگرد به‌وجود آورد که مسلماً در يک مشترى ساده به چشم نخواهد خورد.