صنعت گردشگری

گردشگرى را مى‌توان گونه‌اى صنعت به‌شمار آورد و بايد در نظر داشت که توسعهٔ آن چندين نوع تأثير بر جاى خواهد گذاشت. از آنجا که در سال‌هاى دههٔ ۱۹۸۰ شکوفائى گردشگرى به‌عنوان يکى از پيشرفت‌هاى اقتصادى بريتانيا به‌شمار مى‌آمد چنين مى‌نمايد که آنهائى‌که در موقعيتى هستند که قصد دارند سياستگذارى‌هاى گردشگرى را آغاز کنند و طرح‌هاى توسعه ارائه دهند، بايد از پيامدهاى اين سياست‌گذارى‌ها آگاه باشند.

منافغ اقتصادى گردشگرى به هيچ‌روى به آن اندازه که مقامات گردشگرى و مشاوران دولت‌هاى محلى و مرکزى در گزارش‌هاى خود ادعا دارند صريح و روشن نيست. چنين مى‌نمايد که خوش‌بينى اين مراجع از انگارش آنان از گردشگرى به‌عنوان عاملى بالقوه که آثار مطلوبى بر نمودهاى اقتصادى از قبيل تراز پرداخت‌ها، ايجاد شغل، توليد درآمد، و فعاليت‌هاى واسطه‌گرى بر جاى مى‌گذارد سرچشمه مى‌گيرد. با اين همه، دلايل مستحکمى در دست است که نشان مى‌دهد با تبليغات بيش از حد خوش‌بيانه‌اى که در مورد منافع اقتصادى گردشگرى به‌عمل مى‌آيد. بايد با احتياط برخورد شود. نخست اينکه، تمايل اقتصادى گردشگرى به‌عمل اقتصادى و معمولاً منافع، با به فراموشى سپردن، نسبى هزينه‌هاى اقتصادى همراه موجه است. پژوهش در مورد هزينه‌هاى اجتماعي، فيزيکي، محيطى و فرهنگى (موضوعى که گردآورى داده‌ها در مورد آن از ساير موارد دشوارتر است)، محدود بوده است. دوم اينکه، پژوهش‌ها به‌صورت غير يکنواخت انجام مى‌گيرد، از اين روى که کارهاى بيشترى در زمينهٔ گردشگرى بين‌المللى و تأثيرى که بر کشورهاى درحال رشد بر جاى مى‌گذارد انجام گرفته تا در مورد گردشگرى محلى و آثار آن. سوم اينکه على‌رغم اينکه بى‌گمان ميزان داده‌ها در مورد گردشگرى با توجه به گردآورى منظم آگاهى‌ها افزايش يافته و مقايسهٔ گسترده‌تر بين کشورها و نواحى مختلف را امکان‌پذير ساخته است، هنوز هم اختلافات زيادى در مورد کاربردهاى گوناگون و تفاسير واژه‌شناختى طبقه‌بندى و سبک‌شناسى‌ها وجود دارد. اين ناهمگونى‌ها در کاربردهاى مختلف انگارش 'بس‌شمر' ، در محاسبهٔ درآمد و ايجاد شغل از طريق گردشگرى و با توجه به روش‌هاى محاسبهٔ سهم گردشگرى در تراز پرداخت‌ها مشخص مى‌گردد.

بنابراين محاسبهٔ منافع اقتصادى نه فقط دشوار که احتمالاً ممکن است مستلزم مقادير هنگفتى 'گمانه‌زني' باشد. محاسبهٔ سودمندى‌ها در ايجاد درآمد و شغل احتمالاً ممکن است به عوامل چون اندازهٔ ناحيهٔ تحت بررسى دقيق، نوع تنوع و خودکفائى اقتصاد منطقه، انگاره‌هاى مالکيت محليو تجارت محلي، ميزان گسترش از ساير مناطق به درون منطقهٔ تحت بررسي، نوع 'جامعهٔ تحت بررسي' و نوع بازديدکنندگان که در بررسى گنجانيده شده‌اند، بستگى داشته باشد. بنابراين ممکن است لازم گردد منافع اقتصادى ايجاد شده را در مقابل هزينه‌هاى اقتصادى موازنه نمايند - کارى که خيلى کم انجام شده و پژوهش‌هاى انجام شده در اين مورد تا اندازهٔ زيادى محدود به بررسى سرمايه‌گذاري، زيرساختار و ارائهٔ خدمات بوده است. هزنيهٔ گذشته (هزينهٔ فرصت از دست رفته) را نيز بايد در نظر گرفت، چرا که بديل‌هاى گردشگرى ممکن است به خوبى و با صرف هزينهٔ کمتر شغل و درآمد بيشترى ايجاد نمايند.

در دوران بيکارى‌هاى در سطح انبوه و مشکلات و بدبختى‌هائى که براى بشر در پى دارد، ايجاد شغل اهميّت ويژه‌اى پيدا مى‌کند. طرفداران صنعت گردشگرى به هنگام تأکيد بر لزوم گسترش گردشگرى به بزرگنمائى اين عامل مى‌پردازند. آشکار مى‌نمايد که گردشگرى واقعاً شغل ايجاد مى‌کند و تحت پاره‌اى شرايط کارى که پيامدهائى در پى داشته باشد بهتر از بيکارى است. با وجود اين در مواردى که صنايع بديل موجود باشد يا بتوان آنها را به‌وجود آورد، نوع شغلى که از طريق گردشگرى به‌وجود مى‌آيد را مى‌توان نوعى هزينه در نظر گرفت. بسيارى از شغل‌هاى مربوط به تدارکات، سورسات تهيه کردن و ايجاد تفريحات در بريتانيا از درآمدهاى پائين برخوردار است، وضعيت اجتماعى پائينى دارد و جزء کارهاى بدون مهارت يا کم مهارت به‌شمار مى‌آيد (بيرنه، Byrne; ۱۹۸۶). گرايش به اين کارها بيشتر در زنان ديده مى‌شود و بيشتر آنها تحت هيچ اتحاديه‌اى قرار ندارد، عاملى که نيروى کار را تحت فشارهاى زيرکانه و گاه نه چندان زيرکانه از طرف کارفرمايان قرار مى‌دهد. گردشگرى در سطوح مديريتى و حرفه‌اى شغل‌هاى زيادى ايجاد نمى‌کند و نيروى کار هم معمولاً از بيرون وارد منطقه مى‌شود (گتز؛ TRRU ۱۹۸۲/۱۹۸۱ Getz). نيروى کار وارداتى فقط شغل‌هاى سطح بالاى با درآمد بالاتر را اشغال نمى‌کند. از آنجا که بسيارى از شغل‌ها، نيمه‌وقت و فصلى است، ممکن است عده‌اى که از قبل داراى شغل بوده‌اند يا گروه‌هائى (مانند دانشجويان يا خانم‌هاى خانه‌دار) که جوياى کار نيمه وقت هستند به آن کارها بپردازند. بنابراين اين گونه شغل‌ها به‌طور خودکار منافع محلى در بر ندارد و در عين حال الزاماً چندان نقشى در کاهش بيکارى برعهده ندارد. بنابراين به اظهارنظرهاى کورکورانه‌اى که در مورد شغل‌زائى در رابطه با پروژه‌هاى گردشگرى ويژه‌اى ابراز شده بايد با ديد منتقدانه نگريست.

سودمندى‌هاى اقتصادى را نيز بايد با توجه به هزينه‌هاى اجتماعي، فيزيکي، محيطى محاسبه کرد. اين مطالب در جدول آثار محيطي؛ هزنيه‌ها و سودمندى‌ها خلاصه شده و در حالى‌که بسيارى از بررسى‌هائى که براى تهيهٔ اين خلاصه به‌کار رفته مربوط به گردشگرى در خارج از بريتانيا است، حجم رو به افزايشى از شواهد که با توجه به مطالعاتى که در مورد نقاط گردشگرى بريتانيا انجام گرفته تهيه شده، هزينه‌هاى مشابهى را نشان مى‌دهد. بار ديگر بايد ياد‌آورى کنيم که به هنگام اظهارنظر در مورد هزينه‌هاى اجتماعى فيزيکي، محيطى بايد احتياط به خرج داد و از اظهارنظرهاى شتابزده خوددارى کرد. نوع و مقياس آثار فيزيکى تا اندازه‌ٔ زيادى به نوع توسعهٔ مورد نظر، ماهيت منافع و جاذبه‌هاى مقصد و مديريت بستگى دارد. براى نمونه در بريتاينا نشانه‌هائى به چشم مى‌خورد که حکايت از آن دارد که هم‌اکنون صاحب‌نظران به اين نتيجه رسيده‌اند که به‌خاطر آثار ناخواستهٔ ناشى از گردشگرى بايد بهاى گزافى پرداخت و اين بينش منجر به آن شده است که به‌جاى گسترش بر صنعت گردشگرى تأکيد به حفظ آن به عمل آيد (LDSPB ۱۹۸۴)، يورکشاير ديلزا Yorkshire Dales; NPC، ۱۹۸۴)