ضریب هضم مواد غذائی (Total digestible nutrients)

يا T.D.N در طيور معمولاً ادرار و مدفوع با هم دفع مى‌شود. از اين‌رو تعيين درجه هضم مواد غذائى در مواد اوليه مختلف در اين نوع دام مشکل است. از اين‌رو يک عده جداول تقريبى در مورد خاصيت هضمى مواد غذائى در طيور وجود دارد که مى‌توان آنها را در تمام کتب مربوطه به تغذيه يافت.

اين جداول تا اندزه‌اى راهنما براى محاسبه ميزان کلى ضريب هضمى است.

در مورد تعيين خاصيت هضم مواد غذائى بايستى توجه داشت که در وهلهٔ اول ضريب هضمى مواد بستگى به ساختمان شيميائى آنها دارد. از اين‌رو بايد ترکيب صحيح مواد غذائى هر محل را تعيين نمود و سپس براى محاسبه ضريب هضمى جيره غذائى از جداولى که در کتب تغذيه نوشته شده است استفاده کرد.

به‌عنوان مثال اگر بخواهيم ارزان را جانشين ذرت در فرمول غذائى بنمائيم طبق جداول مربوط از نظر ضريب هضمى ذرت و ارزن تقريباً شبيه به‌هم مى‌باشند. اگر در چنين شرايطى ارزن ارزانتر از ذرت باشد عوض کردن ذرت از نظر اقتصادى مقرون به صرفه است.

در صورتى‌که مثلاً اگر ضريب هضمى گندم کمتر از ذرت و قيمت آنها نزديک به‌هم باشد در اين صورت استفاده از ذرت در فرمول غذائى از نظر اقتصادى بيشتر مقرون به‌صرفه است.

در جانشين کردن يک ماده به‌جاى ماده ديگر تنها نبايد به خاصيت هضمى آن اکتفا کرد. بلکه بايد در بعضى موارد خاص مخصوص مواد اوليه را درنظر گرفت.

براى نمونه ضريب هضمى چند ماده اوليه که در فرمول‌هاى غذائى طيور در ايران به‌کار مى‌رود در جدول زير ذکر مى‌شود.

جدول ضريب هضمى مواد غذائى مختلف

	مواد اوليه			درصد ضريب هضمى کل
	جو			۶۷
	ذرت			۸۰
	سبوس ذرت			۲۶
	برنج			۸۴
	پوسته برنج			۵۷
	گندم			۷۳
	سبوس گندم			۴۱
	يونجه تر			۱۴
	پودر خون			۷۴
	شير پس‌چرخ			۷۲
	ارزن			۸۱
	پودرماهى			۶۹
	پودر گوشت			۷۰
	کنجاله سوژا			۷۰
	کنجاله آفتابگردان			۴۴
	يونجه خشک			۳۶