جدول معیارهای تشخیصی اختلال پانیک بدون آگورافوبی در DSM-IV-TR را نگاه کنید. اختلال پانیک یا حملههای خودبه‌خود پانیک مشخص می‌شود (جدول معیارهای تشخیصی برای حمله پانیک در DSM-IV-TR). این اختلال ممکن است به تنهائی یا همراه با آگورافوبی (ترس از حضور در مکان‌های سرباز، یا تنها بیرون از خانه، یا در میان جمعیت) باشد (۱).
پانیک ممکن است طی مراحلی تکامل یابد؛ حملههای تحت بالینی (subclinical)، حملههای کامل پانیک، ترس‌های هیپوکندریاکال، 'اضطراب انتظار ـ anticipatory anxiety' ، اجتناب فوبیک از موقعیت‌های خاص، و آگورافوبی، پانیک ممکن است منجر به سوءمصرف الکل یا مواد، افسردگی، و محرومیت‌های شغلی و اجتماعی گردد. ممکن است آگورافوبی به تنهائی رخ دهد، اگرچه معمولاً همراه با حملههای پانیک است. مشخصه اضطراب انتظار، ترس از رخ دادن حمله پانیک همراه با درماندگی یا تحقیر، است. بیماران آگورافوبیک ممکن است خانه‌نشین گردند و به‌جز در صورت وجود یک همراه، خانه را ترک نکنند و بیرون نروند.
(۱) . بیمار زن ۳۰ ساله‌ای است که ناراحتی خود را چنین بیان می‌کند: حدود ۲ ماه قبل در فروشگاهی مشغول خرید بودم که ناگهان احساس سرگیجه کردم؛ سپس تنگی نفس و احساس خفگی شدیدی به من دست داد قلبم به تپش افتاد و عرق سردی تمام بدنم را فرا گرفت. انگار داشتم می‌مردم. آنقدر حالم بد شد که مرا به درمانگاه اورژانس بردند. پزشک مرا معاینه کرد، نوار قلبی گرفت و گفت مسئله مهمی نیست و یک داروی آرامبخش تجویز کرد. از آن زمان چهار بار دیگر هم حالم بد شده است، به‌نحوی که کمتر جرأت می‌کنم از خانه بیرون بروم. به‌نظر شما محتمل‌ترین تشخیص در این بیمار چیست؟
(پیش‌کارورزی اسفند ۷۶)
الف ـ Mitral Valve Prolapse
ب ـ PTSD
ج ـ Social Phobia
د ـ Panic Disorder+Agoraphobia
پاسخ: گزینه د
- معیارهای تشخیصی اختلال پانیک بدون آگورافوبی (۲),(۳) در DSM-IV-TR:
الف ـ هم (۱) و هم (۲):
۱. حملات مکرر و غیرقابل انتظار پانیک
۲. حداقل به دنبال یکی از حمله‌ها به مدت یک ماه (یا بیشتر)،
یک (یا چند تا) از علایم زیر ادامه خواهد داشت:
الف ـ نگرانی مداوم در مورد وقوع حمله‌ای دیگر
ب ـ نگرانی در مورد آثار حمله یا نتایج آن (مثلاً از دست دادن کنترل دچار حمله قلبی شدن، دیوانه شدن)
ج ـ تغییر واضح در رفتار در ارتباط با حمله‌ها
ب ـ فقدان آگورافوبی
ج ـ حملههای پانیک به‌دلیل اثر فیزیولوژیک مستقیم یک ماده (مثلاً یک ماده مورد سوءمصرف یا دارو) یا بیماری طبی عمومی (هیپرتیروئیدی) نمی‌باشد.
د ـ حملههای پانیک با بیماری روانی دیگری بهتر توضیح داده نمی‌شود، مانند فوبی اجتماعی (مثلاً در مواجهه با موقعیت‌های اجتماعی اتفاق بیفتد که باعث ترس بیمار می‌شود)؛ فوبی اختصاصی (مثلاً هنگام مواجهه با یک موقعیت خاص فوبیک اتفاق بیفتد)؛ اختلال وسواس فکری - عملی (مثلاً در مواجهه با کثیفی در فردی که وسواس دارد اتفاق بیفتد)؛ اختلال استرس پس از تروما (مثلاً در پاسخ به محرک‌هائی اتفاق بیفتد که مرتبط با استرسی شدید است)؛ یا اختلال اضطراب جدائی (مثلاً در پاسخ به دور شدن از خانه یا نزدیکان).
(۲) . مرد ۳۵ ساله‌ای به‌علت حملات ناگهانی و غیرقابل انتظار و مکرر اضطراب همراه با تنگی نفس، تپش قلب و غش و ضعف و احساسی شبیه حالت مردن به درمانگاه مراجعه نموده است. کدامیک از تشخیص‌های روانپزشکی زیر در مورد او محتمل‌تر است؟
(اسفند ۷۵)
الف ـ اختلال اضطراب منتشر
ب ـ اختلال PTSD
ج ـ اختلال فوبیا
د ـ اختلال پانیک
پاسخ: گزینه د
(۳) . در مورد اختلال وحشت‌زدگی (پانیک) کدام یک صحیح است؟
الف ـ معمولاً حملات پانیک به دنبال مواجهه با یک استرس و عامل تهدیدکننده، بارز شده و گاه شدت علایم جسمانی مثل تپش قلب و احساس خفگی بسیار زیاد است.
ب ـ حملات پانیک به‌طور ناگهانی و بدون مقدمه، زمانی‌که مثلاً فرد مبتلا در خانه و اتاق کار خود پشت میز نشسته عارض می‌شود.
ج ـ حملات پانیک در ظرف چند ثانیه به اوج خود می‌رسد و در ظرف چند دقیقه اول فروکش می‌کند.
د ـ معمولاً حملات پانیک آنقدر استمرار دارد که بیمار نتواند خود را به یک کلینیک برساند و پس از معاینات پزشکی خدمات لازم درمانی را دریافت کند.
پاسخ: گزینه ب
- معیارهای تشخیصی برای حمله پانیک (۴),(۵) در DSM-IV-TR:
توجه: حمله پانیک اختلالی قابل کدگذاری نمی‌باشد. آن را با تشخیص خاصی که در آن حمله پانیک رخ می‌دهد، کدگذاری کنید (مثلاً: اختلال پانیک با آگورافوبی).
دوره مشخصی از ترس یا ناراحتی شدید، که در آن چهار (یا بیشتر) از علایم زیر به‌طور ناگهانی ایجاد می‌شود و در عرض ده دقیقه به اوج خود می‌رسد:
۱. تپش قلب، کوبش قلب یا افزایش ضربان قلب
۲. تعریق
۳. لرز یا تکان خوردن
۴. احساس تنگی نفس یا اختناق
۵. احساس خفگی
۶. درد یا ناراحتی در سینه
۷. تهوع یا ناراحتی شکمی
۸. احساس سرگیجه، عدم تعادل، سیاهی رفتن چشم‌ها یا غش
۹. مسخ واقعیت (احساس غیرواقعی بودن) یا مسخ شخصیت (احساس گسستگی از خود)
۱۰. ترس از دست دادن کنترل یا دیوانه شدن
۱۱. ترس از مردن
۱۲. بارستزی (احساس کرختی یا مور مور شدن)
۱۳. لرز یا گر گرفتگی
(۴) . مرد ۳۵ ساله‌ای به‌علت حملات ناگهانی و غیرقابل انتظار و مکرر اضطراب همراه با تنگی نفس، تپش قلب و غش و ضعف و احساسی شبیه حالت مردن به درمانگاه مراجعه نموده است. کدامیک از تشخیص‌های روانپزشکی زیر در مورد او محتمل‌تر است؟
(اسفند ۷۵)
الف ـ اختلال اضطراب منتشر
ب ـ اختلال PTSD
ج ـ اختلال فوبیا
د ـ اختلال پانیک
پاسخ: گزینه د
(۵) . خانم ۲۱ ساله‌ای از دو ماه قبل دچار حملات ترس و وحشت شید همراه با تپش قلب، تعریق و احساس تنگی نفس می‌شود به حدی که می‌ترسد بمیرد. این حملات معمولاً ۲۰-۱۰ دقیقه طول می‌کشد. در بین حملات دائم نگران است که دوباره این حالت به سراغش بیاید. اکثر اوقات احساس غمگینی و دلتنگی دارد گاه احساس ناامیدی می‌کند. برای درمان سریع و کوتاه‌مدت وی کدام گزینه را ترجیح می‌دهید؟
