عملکردهای رادیو

راديو و نوسازى جوامع

وسايل ارتباط جمعى مانند مطبوعات، در حال حاضر مهم‌ترين وسيلهٔ ارتباطى به‌شمار مى‌آيند و از طريق آنها است که بسيارى از نيازهاى اطلاعاتى جوامع بشرى تأمين مى‌شود.

در ميان همهٔ وسايل ارتباط جمعي، راديو جايگاه ويژه‌اى دارد. اين وسيله به‌دليل تکنولوژى ساده نيز انبوهى بودن آن، مى‌تواند در آن‌ِ واحد با ميليون‌ها نفر ارتباط برقرار کند.

بسط و گسترش حرکت‌هاى توسعه‌اى در جهان، همراه با قلت نيروى انسانى کارساز جهت تحقق هدف‌هاى موردنظر، راديو را به‌عنوان ابزار توانمندى که قدرت عبور از صعب‌العبورترين راه‌ها و حتى از مرزهاى جغرافيائى و نيز نفوذ در مرزهاى قومى و قبيلگى را دارا است. مطرح ساخته و انديشهٔ صاحب‌نظران و کاوشگران را در استفادهٔ بهينه از اين وسايل به خود مشغول داشته است.

هم‌چنين پيشرفت‌ها و تحولات وسيع در تمامى زمينه‌ها و ضرورت انتقال نوآورى‌ها به جوامع سنتى و عقب‌مانده، راديو را به‌عنوان ابزار کارسازى که مى‌تواند در جهت آموزش و اشاعهٔ يافته‌هاى علمى به‌کار گرفته شود، بر سر زبان‌ها انداخته است.

در زمينهٔ تأثير وسايل ارتباط جمعى (خصوصاً راديو) و نقش آن در نوسازى جوامع، تحقيقات فراوانى صورت گرفته است. يکى از تحقيقاتى که به دقت اين مسئله را بررسى کرده کار ارزندهٔ دانيل لرنر تحت عنوان گذار از جامعهٔ سنتى (Passing From The Traditional Society) است.

اين تحقيق به سال‌هاى ۱۹۵۰ و ۱۹۵۱ مربوط است و در شش کشور ايران، مصر، ترکيه، سوريه، لبنان و اردن صورت گرفته است.

از نطر لرنر، نوسازى در ممالک فوق‌الذکر، بيش از هر چيز مديون استفاده از وسايل ارتباط جمعى بوده است. او در زمينهٔ نقش اين وسايل در پيشرفت مغرب زمين اعتقاد دارد که وسايل ارتباط جمعي، ممالک مغرب زمين را صاحب مهارت‌هاى برجسته‌اى ساخته است که خواه يا ناخواه، ايشان را به‌ سوى زندگى جديد و مدرن امروزى مى‌کشد.

هم‌چنين يکى از دانشمندان جوان هندى به نام رائو (Rao) که در ارتباط به اين موضوع مطالعات فراوانى در جوامع روستائى هند انجام داده است مى‌گويد: 'وقتى اطلاعات و افکار نو از خارج به روستاها و دهات دورافتاده و جدا از اجتماعات صنعتى مى‌رسد، تغيير و تحول نيز به دنبال آن خواهد آمد...'

بنابر آنچه گفته شد، راديو در نوسازى جوامع، نقش مهمى را عهده‌دار است اما تداوم اين نقش در گرو تحول در برنامه‌هاى راديوئى نيز هست. چرا که در چند دههٔ اخير، کشاورزى در اکثر کشورها، از شکل اوليهٔ آن در مزارع کوچک، خارج شده و به سمت ايجاد واحدهاى بزرگ زراعى و دامى که با به کارگيرى تکنولوژى پيشرفته اداره مى‌شوند، در حال تغيير است. طبيعى است که کشاورزى نوين، هم‌پاى کاهش نيروى کار خود ملزم به استفاده از ماشين‌هاى جديد کشاورزى خواهد بود و استفاده از ابزار جديد خود پديدآورندهٔ نيازهاى جديدترى است و انسان‌هاى کارآزمودده‌ترى را مى‌طلبد.

با ترکيب صنعت و کشاورزى در عصر حاضر و پيچيده‌تر شدن اين دو، شاخه‌هاى نوظهورى از فعاليت‌هاى اقتصادى پديدار مى‌شود. به‌عنوان نمونه مى‌توان از شرکت‌هاى عظيم کشت و صنعت، تأسيس کارخانه‌هاى صنايع غذائي، صنعت کود شيميائي، توليد ماشين‌آلات کشاورزي، توليد بذرهاى اصلاح شده، اصلاح نژاد دام و مؤسسات تهيه و تلقيح اسپرم و غيره نام برد.

پديده‌هاى نوظهور که وارد چرخهٔ توليدات کشاورزى و دامپرورى شده است. نيازهاى اطلاعاتى جديدى را براى کشاورزان به‌وجود مى‌آورد و در اين ميان برنامه‌هاى راديوئى بايد بتواند پاسخگوى اين نيازهاى جديد باشد. براى نيل به اين مقصود بايستى هم‌پاى پيشرفت‌هاى تازهٔ کشاورزى مدرن، خود را متحول سازد.

راديو وسيله‌اى مطمئن در خدمت ارتباط توسعه‌اى

راديو، يکى از معمولى‌ترين و کاربردى‌ترين وسايل ارتباط جمعى در کشورهاى در حال توسعه به‌شمار مى‌آيد. در اين کشورها، راديو توانسته است با توليد و پخش برنامه‌هاى مناسب، حرکت‌هاى توسعه‌اى را شدت و قوت ببخشد و حتى در اين زمينه، نقش اول را دارا باشد.

توسعهٔ کشاورزي، رکن مهم و تعيين کننده‌اى در توسعهٔ اقتصادى کشورهاى در حال توسعه به‌شمار مى‌آيد و مستلزم به کارگيرى وسيله‌اى مطمئن و قابل دسترسى جهت گسترش اطلاعات در جوامع روستائى و کارکنان بخش کشاورزى است.

در اينجا باز راديو، بيش از سايرين مطرح است. راديو به‌عنوان وسيله‌اى ارزان و هدايت‌گر در اکثر کشورها براى تحقق هدف‌هاى توسعهٔ کشاورزى به‌کار گرفته مى‌شود. نقش مؤثر برنامه‌هاى راديوئى را در توسعهٔ کشاورزى کشورهائى چون کانادا و هند مى‌توان به وضوح مورد کنکاش قرار داد.

برترى‌هاى راديو در پيام‌رسانى

'راديو وسيله‌اى شخى است که با آن، عمل ارتباط به آسان‌ترين شکل و در سطح وسيعى صورت مى‌گيرد... اين وسيله خصوصاً براى انتقال نوآورى‌ها و گسترش اطلاعات مردم در کشورهاى در حال توسعه بسيار قابل توجه است.'

'... راديو براى آگاهى و علاقه‌مندى مردم، خصوصاً کشاورزان، به انديشه‌هاى تازه و شيوه‌هاى نوين کار در مزرعه مانند زراعت مکانيزه، مبارزه با آفات و بيمارى‌هاى گياهى و نيز ايجاد زمينهٔ ذهنى مناسب جهت فعاليت‌هاى ترويجي، از اهميت به‌سزائى برخوردار است.'

'راديو به‌عنوان يک وسيلهٔ پيام‌رساني، داراى ارزش فراوانى است. راديو، شخص پيام‌دهنده يا گوينده را به درون خانه و اتاق خصوصى افراد وارد مى‌کند و ...' در هر مکان، حضور دارد و بدين‌گونه خود را به مردم نزديک مى‌سازد.'

'راديو يکى از وسايل ارتباط جمعى است که به‌عنوان ابزارى براى انتقال آگاهى‌ها، مى‌تواند در هر زمان به تعداد بى‌شمارى از مردم دسترسى داشته باشد. با فزونى يافتن قدرت فرستندهٔ راديوئى بر تعداد شنوندگان راديو افزوده خواهد شد.... راديو قصد جانشينى ساير روش‌هاى برقرارى ارتباط مانند مقامات شخصي، سخنراني، اجتماعات، مجله و روزنامه و تلويزيون را ندارد بلکه ميظتواند مکمل اين وسايل باشد و بر ميزان تأثير آنها نيز بيفزايد.'

'اگر بخواهيم به شکل ايده‌آل ارتباط جمعى دست پيدا کنيم به‌طورى که معايب و نارسائى‌هاى ساير روش‌هاى ارتباطى نظير ملاقات‌هاى شخصى را در بر نداشته باشد، راديو کامل‌ترين و مناسب‌ترين وسيله براى رسيدن به اين مقصود خواهد بود. چراکه گوينده اين‌بار، به‌جاى ارتباط داشتن با يک نفر (در ملاقات‌هاى شخصي) با هزاران نفر ارتباط برقرار مى‌سازد.

اين وسيله به‌طور باورنکردنى داراى نقش همه‌جانبه و گسترده‌اى در خانواده‌ها و افکار مخاطبان است و در مقاطع ساختن آنان و ايجاد فرصت‌هائى جهت بحث و گفت‌وگو بين آنان، اهميت فراوانى دارد.'

'در به کارگيرى راديو، چهار اصل هميشه مورد توجه است:

۱. دسترسى ارزان قيمت به تعداد بى‌شمارى از مردم.

۲. ارتباط با مردمى که وسايل ارتباطى ديگرى در اختيار ندارند.

۳. همگامى با ساير وسايل ارتباطي.

۴. ايجاد علاقه‌مندى به نوآورى‌ها و تشويق مردم در حفظ و نگهدارى آنها'

'برنامه‌هاى راديوئى کشاورزي، به حق، منبع قابل اطمينانى براى حمايت از برنامه‌هاى توسعه‌اى و ترويجى است.'

به راستى راديو در هر کجا مى‌تواند وجود داشته باشد: در خانه، در اتومبيل، در فروشگاه روستائى و اصطبل، در اتاق کار، بر روى تراکتور، در مزرعه و در مرتع و در هر کجا که مردم بتوانند در هنگام انجام کارهاى خود به آن گوش بدهند. روستائيان در هنگام کارهاى روزانهٔ خود مى‌توانند به پيام‌هاى برنامه‌هاى راديوئى گوش کند.

مى‌توان گفت: راديو حداقل از چهار قابليت و توانائى بهره‌مند است: نخست آنکه به‌عنوان يک وسيلهٔ ارتباط جمعى به تعداد بى‌شمارى از مردم در زمان‌هاى مختلف دسترسى دارد و اطلاعات را در زمان اندک به مخاطبان خود انتقالل مى‌دهد. اين نکته با پيدايش راديوهاى ترانزيستورى ملموس‌تر شده است. دوم آنکه راديو براى افراد بى‌سواد و باسواد يه يک اندازه مى‌تواند مفيد باشد. هر چند که براى قشرهاى بى‌سواد و کم‌سواد که امکان استفاده از کتاب و نشريات براى آنها کمتر ميسر است، کاربرد بيشترى دارد. سوم آنکه از قابليت زيادى براى طرح موضوع‌هاى گوناگون در قالب‌هاى مختلف برخوردار است. و بالاخره تکميل کنندهٔ تأثير پيام‌هاى ساير رسانه‌هاى جمعى است. بدين معنى که اگر در کار مزرعه، مباحثات، سخنرانى‌ها و نمايش‌ها و غيره مورد استفاده قرار گيرد نقش به‌سزائى در امر آموزش و يادگيرى افراد بزرگسال در جهت رسيدن به اهداف توسعهٔ کشاورزى بر عهده خواهد داشت.