|
|
| پيش از هر چيز، ضرورت دارد که در جامعه‌شناسى جهانگردي، تمايزى ميان مطالعات مربوط به قانونمندى يا بررسى‌هاى اکتشافى و مطالعات توصيفى قائل شويم.
|
|
| هدف بيشترِ بررسى‌هاى اکتشافي، تنظيم سؤالى براى پژوهشى دقيق‌تر يا گسترش فرضيه‌هاى مسئله است. اين‌گونه بررسى‌ها در زمينهٔ جهانگردى بسيار متداول است؛ زيرا به‌دليل تازگى رشتهٔ جامعه‌شناسى جهانگردي، سبب آشنائى بيشتر پژوهشگران با اين رشته، روشن کردن مفاهيم، ايجاد اولويت براى پژوهشگران آينده و جمع‌آورى اطلاعات در مورد جنبه‌هاى عملى اين پژوهش‌ها مى‌شود.
|
|
| مطالعات توصيفى دو هدف اصلى دارند:
|
|
| - از يک سو معرفى دقيق و درست ويژگى‌هاى يک فرد و يک گروه، يا بدون فرضيه‌هاى خاص نخستين در مورد ماهيت اين ويژگى‌ها؛
|
|
| - از سوى ديگر، تعيين بسامدى که رويداد يا پديده‌ها و يا وضعيت‌ها با آنها پيش مى‌آيند يا با ساير پديده‌ها يا موقعيت‌ها سهيم و شريک مى‌شوند.
|
|
| - به‌همين سبب، مطالعات توصيفى بايد با دقت هر چه تمام‌تر، به‌منظور به‌حداقل رساندن سوگيرى‌ها و به حداکثر رساندن اعتبار نتايج به‌دست آمده انجام پذيرد. معمولاً اين شيوهٔ پژوهش طى پنج مرحله صورت مى‌گيرد:
|
|
| - قاعده‌بندى هدف‌ها؛
|
|
| - مشخص کردن روش‌هاى جمع‌آورى داده‌ها؛
|
|
| - انتخاب نمونه‌ها در ميان يک جمعيت مشخص؛
|
|
| - جمع‌آورى و کنترل داده‌ها؛
|
|
| - تحليل نتايج؛
|
|
| سپس بايد مسئلهٔ 'اندازه و مقياس' را حل کرد: 'جامعه‌شناس از اندازه و مقياس در مفهومى وسيع‌تر از طبيعى‌دان يا زيست‌شناس سخن مى‌گويد.' (پل لازارسفلد). براى اندازه‌گيرى عناصر جامعه‌شناختى مسئلهٔ جهانگردي، معمولاً بايد فرآيندهاى کم و بيش نمونه را، که امکان تشريح مفاهيم را به‌صورت شاخص‌هائى بر مبناى تصوير کلى لازارسفلد در چهار مرحلهٔ اصلى فراهم مى‌آورد، در نظر گرفت. اين چهار مرحله عبارت است از: معرفى مجازى مفهوم، ويژگى ابعاد، انتخاب شاخص‌هاى قابل مشاهده و ترکيب شاخص‌هاى تشکيل دهندهٔ علائم، به‌ندرت اتفاق مى‌افتد که آثار مشاهده شده، روزى به مثابه شاخص مطالعه و اندازه‌گيرى يک پديده به‌کار گرفته نشود. در قلمرو جهانگردى و استفاده از تعطيلات، شاخص‌ها بى‌شمار هستند.
|
|
|
شاخص‌هاى اصلى به‌کار رفته در جامعه‌شناسى جهانگردى و تعطيلات
|
|
|
| طبقه‌بندى روان‌شناختى شيوه‌هاى گذران اوقات فراغت
|
|
| بر اساس نظر ماکس وبر، گروه‌هاى اجتماعى از طريق شيوه‌هاى ويژهٔ زندگى خود شناخته مى‌شوند. اين نظريه را، به‌ويژه به‌سبب اينکه شيوه‌هاى زندگى بر مبناى متغيرهاى جامعه‌شناختى مناسب، متفاوت است، برخى از پژوهشگران آمريکاى شمالى به‌کار گرفته‌اند. فنون پيشرفته، تعيين فهرستى از شاخص‌هاى روان‌شناختى با شيوهٔ زندگى را امکان‌پذير مى‌سازند که مى‌توان از يک سو به گونهٔ تجربى و بر مبناى مقياس، فعاليت‌ها، منافع و آراء در مورد تعطيلات و گذران اوقات فراغت (تحليل AIO) مقياسى است که براى گسترش طبقه‌بندى کسانى که به تعطيلات مى‌روند، به‌کار مى‌رود. و از سوى ديگر، با متغيرهاى مربوط به طبقه‌بندى اجتماعى و برخى آمادگى‌هاى رفتارى در ايام تعطيلات مرتبط دانست.
|
|
| به‌ويژهٔ، کارها پرول و داردنو داردن، که بر اساس مقياس نمونهٔ ليکرت - Likert، و تحليل‌هاى آمارى و جداکننده استوار است، دسته‌بندى متغيرهاى شبيه به‌هم تشخيص سى شاخص مهم را که براى شناخت شيوه‌هاى زندگى در تعطيلات -Vacation life style، به‌کار مى‌رود، ميسر ساخته است. اين شيوه‌هاى اخير، از کم‌معنى تا پرمعنى به شرح زير است: استفاده‌کنندگان مردد، استفاده‌کنندگان کم تشويق در مورد هزينه‌ها، استفاده‌کنندگان گروه‌گرا، مسافرت‌کنندگان با خانواده، پژوهشگران اطلاعات غير شخصى (مثلاً براى يک بنگاه مسافرتي)، استفاده‌کنندگان نگران در مورد هزينه‌هاى مسافرت، مسافرانى که از پيش برنامه‌ريزى کرده‌اند، استفاده‌کنندگان از اردوگاه، مسافران پايان هفته، گروه‌هاى‌کاري، مسافران متکى به خود، مسافران جهان‌وطن، جستجوگران ماجراها و مقاصد تازه، خواستاران افزايش شخصيت پس از مسافرت، مسافرت‌کنندگان به شهرها، مسافرت‌کنندگان به‌منظور استراحت و تجديدقوا، مسافرت‌هاى آموزشي، مسافرت براى شرکت در امور ورزشي، مسافران درجه يک (ثروتمند)، تماشاگران مسابقات ورزشي، مسافران ولگرد، پژوهندگان اطلاعات شخصي، رهبران فکري، مسافران با کاروان‌هاى متحرک، مسافران تعطيلات تاريخى و1 ...
|
|
| (۱). William D. Perreault, Donna K. Darden and William R. Darden, "A psychographic classification of vacation life styles," in Journal of Leisure Research, vol. 9 n° 3, 1977 p. 208-224.
|
|
|
| شاخص‌هاى مربوط به مشتريان جهانگردى
|
|
|
۱. شاخص‌هاى اجتماعى - اقتصادى:
|
|
- شاخص‌هائى هستند که بيش از همه مورد استفاده قرار مى‌گيرند. در ميان متداول‌ترين آنها، بايد از ارقام مربوط به درآمد، طبقه‌هاى اجتماعى شغلي، سطح آموزش و پرورش، طبقات سني، ساختار خانواده‌ها و دورهٔ مرخصى با حقوق ياد کرد. اين ارقام اغلب با هم در شاخص‌هاى اقتصادى مانند مصرف نهائي، شاخص‌هاى قدرت خريد يا مقايسهٔ قيمت‌هاى مدت اقامت و مقاطعه‌هاى جهانگردى و ... يا شاخص‌هاى ديگر مانند شغل، وضعيت مسکن، درجهٔ شهرنشيني، وضعيت اساسى و اداري، سطح مراقبت بهداشتي، شرايط زندگى و کار، بهره‌مندى از تجهيزات جمعي، مشارکت اتحاديه‌اى انجمنى و زندگى سياسي، کارهاى فرهنگي، مذهبى و هنري، کيفيت ميراث فرهنگى و تاريخى و .... مورد بهره‌بردارى قرار مى‌گيرند.
|
|
|
۲. شاخص‌هاى جهانگردى:
|
|
- استفاده از شيوه‌هاى رفت و آمد که نشان‌دهندهٔ رفتار شخصى در برابر اين يا آن نمونه از آمد و رفت، هوائى، دريائى، راه‌آهن، خودرو، با خانه‌هاى متحرک کاروانى يا در خودروهاى اردوئى است
|
|
|
- استفاده از قواعد سکونت گزينى
|
|
|
- چگونگى انجام دادن تفريحات
|
|
|
- برترى مقصدهاى جهانگردى (ساحل، دريا، کوه، روستا و ...)
|
|
|
- اطلاعات در مورد مقصدها
|
|
|
- تصوير مقاصد و ... تمام اين شاخص‌ها به‌گونهٔ وسيعى در بررسى‌ها و مطالعات مربوط به بازار مورد استفاده قرار مى‌گيرند.
|
