بوتولیسم ـ botulism‌

بوتولیسم‌ عبارت‌ است‌ از یك‌ نوع‌ مسمومیت‌ غذایی‌ جدی‌ ولی‌ غیر مسری‌ كه‌ معمولاً در اثر خوردن‌ غذای‌ آلوده‌ به‌ سمی‌ كه‌ شدیداً دستگاه‌ عصبی‌ را متأثر می‌سازد، رخ‌ می‌دهد. مسمومیت‌ با این‌ سم‌ به‌ دو شكل‌ دیگر نیز به‌ وجود می‌آید، بوتولیسم‌ ناشی‌ از زخم‌، و بوتولیسم‌ شیرخواران‌. بوتولیسم‌ اصولاً دستگاه‌ عصبی‌ مركزی‌ و دستگاه‌ عضلانی‌ را تحت‌ تأثیر قرار می‌دهد.

ـ علایم‌ شایع‌:

۱. تار شدن‌ دید، یا دو تا دیدن‌

۲. افتادن‌ پلك‌های‌ چشم‌

۳. خشك‌ شدن‌ دهان‌

۴. خورده‌ خورده‌ صحبت‌ كردن‌

۵. مشكل‌ در قورت‌ دادن‌ غذا یا مایعات‌

۶. استفراغ‌ و اسهال‌

۷. ضعف‌ دست‌ها یا پاها، كه‌ نهایتاً ممكن‌ است‌ به‌ فلج‌ نیز بیانجامد

۸. تب‌ وجود ندارد

۹. توانایی‌های‌ ذهنی‌ دچار اختلال‌ نمی‌شوند. علایم‌ زیر در شیرخواران‌ رخ‌ می‌دهند

۱۰. یبوست‌ شدید

۱۱. گریه‌ ضعیف‌

۱۲. ناتوانی‌ در مكیدن‌ پستان‌ مادر

ـ علل‌ بیماری:

عفونت‌ غذاها (عمدتاً كنسروی‌) با باكتری‌ كلستریدیوم‌ بوتولینوم‌. این‌ باكتری‌ در غذای‌ آلوده‌ یا خوب‌ پخته‌ نشده‌ رشد می‌كند. با رشد این‌ باكتری‌ در غذا، سم‌ قدرتمندی‌ تولید و ترشح‌ می‌شود كه‌ توانایی‌ جذب‌ از دستگاه‌ گوارش‌ و گسترش‌ به‌ دستگاه‌ عصبی‌ مركزی‌ را دارد. غذاهایی‌ كه‌ با احتمال‌ بیشتری‌ ممكن‌ است‌ باعث‌ بوتولیسم‌ شوند عبارتند از: سبزیجات‌ و میوه‌هایی‌ كه‌ در خانه‌ كنسرو می‌شوند، ماهی‌، گوشت‌، سوسیس‌ خوب‌ پخته‌ نشده‌، گوشت‌ دوده‌ داده‌ و محصولات‌ لبنی‌ در شیرخواران‌ زیر یك‌ سال‌، عسل‌ خام‌ یا سایر غذاهای‌ پخته‌ نشده‌ ممكن‌ است‌ باعث‌ بوتولیسم‌ شوند. این‌ باكتری‌ امكان‌ دارد زخم‌ را نیز آلوده‌ سازد و سم‌ ترشح‌ كند.

ـ عوامل‌ افزایش‌دهنده‌ خطر:

۱. شیرخواران‌

۲. كنسروهای‌ خانگی‌. به‌ خصوص‌ باید مراقب‌ باقلا و لوبیای‌ سبز بود.

ـ پیشگیری‌:

۱. اگر قسمتی‌ از قوطی‌ كنسرو بیرون‌ زده‌ است‌، یا اینكه‌ محتویات‌ آن‌ رنگ‌ یا بوی‌ عجیبی‌ دارند، اصلاً لب‌ به‌ آن‌ نزنید

۲. هیچگاه‌ غذایی‌ كه‌ قطعاً مشخص‌ نیست‌ خوب‌ پخته‌ یا كنسرو شده‌ است‌ را نخورید

۳. هیچگاه‌ به‌ شیرخواران‌ غذای‌ حاوی‌ عسل‌ یا شربت‌های‌ ضد سرفه‌ ندهید

۴. جوشاندن‌ غذا می‌تواند از بوتولیسم‌ پیشگیری‌ كند، اما بهتر است‌ اطلاعات‌ خود را در مورد جزئیات‌ كنسرو كردن‌ و پختن‌ غذا به‌ طریقه‌ بی‌خطر، افزایش‌ دهید

۵. اگر مشكوك‌ به‌ بوتولیسم‌ هستید، با مركز بهداشت‌ نزدیك‌ محل‌ خود تماس‌ بگیرید. در صورت‌ قطعی‌ شدن‌ مسأله‌، باید از طریق‌ رسانه‌ها اطلاع‌رسانی‌ كرد و غذاهای‌ آلوده‌ را نیز از مغازه‌ها جمع‌آوری‌ نمود.

ـ عواقب‌ مورد انتظار:

با اقدام‌ فوری‌، پیامد بیماری‌ خوب‌ است‌. هر چه‌ قدر مقدار سم‌ ورودی‌ بیشتر باشد، علایم‌ زودتر آغاز می‌شوند و وضعیت‌ بیمار نیز خطرناك‌تر خواهد بود. میزان‌ كلی‌ مرگ‌ومیر 25%-10% است.‌

ـ عوارض‌ احتمالی‌:

۱. مرگ

۲. نارسایی‌ ریوی‌ ناشی‌ از ضعف‌ عضلات‌ تنفسی‌

۳. عفونت‌ ریوی‌ در اثر عدم‌ توانایی‌ در بلع‌ مناسب‌ غذا و ورد آن‌ به‌ ریه‌ها

ـ درمان:

بستری‌ كردن‌ بیمار جهت‌ انجام‌ مراقبت‌های‌ ویژه‌. امكان‌ دارد بیمار به‌ تهویه‌ مكانیكی‌ نیاز پیدا كند. اگر تنها چند ساعت‌ از خوردن‌ غذای‌ مسموم‌ گذشته‌ باشد، بیمار را وادار به‌ استفراغ‌ كنید. اگر مشكوك‌ به‌ بوتولیسم‌ هستید، در صورت‌ امكان‌ مقداری‌ از غذای‌ آلوده‌ را برای‌ بررسی‌ آزمایشگاهی‌ در داخل‌ یخچال‌ نگهداری‌ كنید.

ـ داروها:

تزریق‌ سرم‌ ضد سم‌ بوتولیسم‌ جلوی‌ بدتر شدن‌ بیماری‌ را می‌گیرد. سرم‌ ضد سم‌ از سرم‌ اسب‌ مشتق‌ می‌شود، كه‌ علی‌رغم‌ اینكه‌ زندگی‌ فرد را ممكن‌ است‌ نجات‌ دهد، اثرات‌ جانبی‌ جدی‌ دارد.

ـ فعالیت‌:

به‌ هنگام‌ بستری‌ بودن‌ در بیمارستان‌، استراحت‌ در تخت‌ لازم‌ است‌. پس‌ از درمان‌، فعالیت‌های‌ عادی‌ را تدریجاً از سر گیرید.

ـ رژیم‌ غذائی‌:

معمولاً تزریق‌ مایعات‌ و تغذیه‌ داخل‌ وریدی‌ به‌ هنگام‌ بستری‌ شدن‌ بیمار لازم‌ است‌، زیرا بیمار در بلع‌ مشكل‌ دارد. پس‌ از درمان‌، رژیم‌ غذایی‌ خاصی‌ توصیه‌ نمی‌شود.

ـ در این‌ شرایط‌ به‌ پزشك‌ خود مراجعه‌ نمائید:

اگر شما یا یكی‌ از اعضای‌ خانواده‌ تان علایم‌ بوتولیسم‌ را دارید. در این‌ حالت‌ بلافاصله‌ آمبولانس‌ خبر كنید. این‌ یك‌ وضعیت‌ اورژانس‌ است‌. اگر ضعف‌، تاری‌ دید یا خورده‌ خورده‌ صحبت‌ كردن‌، دوباره‌ ظاهر شوند. بازگشت‌ این‌ علایم‌ ممكن‌ است‌ نشاندهنده‌ نیاز به‌ درمان‌ بیشتر باشد