از سال ۱۲۰۱ تا سال ۱۳۰۰ میلادی

۱۲۳۴ م. به‌کارگيرى حروف به جاى حروف سفالين_کره

کُره‌اى‌ها اولين مردمى بودند که پس از چاپ با قالب‌هاى چوبى به فکر چاپ کتاب با حروف متحرک فلزى افتادند. البته بعيد نيست اختراع آنها در تحول چاپ در اروپا تأثير گذاشته باشد. گرچه نشانه‌اى در دست نيست که ثابت کند گوتنبرگ از صنعت چاپ کُره آگاه بود، اما پژوهشگران سال‌هاى اخير دور نمى‌دانند که خبر اختراع اين فن از راه جاده ابريشم به قسطنطنيه و سپس به اروپاى غربى رسيده باشد. به هر حال کهن‌ترين کتابى که با حروف متحرک فلزى به چاپ رسيد سانگ‌يونگ يمون قواعد مفصل و بنيادين اصول رفتارى بود که به سال ۱۲۳۴ در ۲۸ نسخه در جزيره گانگ هوا به چاپ رسيد.

با تأسيس بنياد دولتى چاپ کتاب در سال ۱۳۲۹ فعاليت چاپى در کُره آغاز شد. در سال ۱۴۰۳ پادشاه دودمان جديد تايگ‌يونگ دستور ساختن کوره حروف ريزى دولتى را صادر کرد. سپس چاپ کتاب‌ها با حروف فلزى آغاز شد. الفباء جديد در کُره بر اساس نظام آوائى تهيه شد که از ۲۷ نويسه و ۱۷ واکه تشکيل مى‌شد و کُره‌اى‌ها توانستند از فن چاپ با اين حروف استفاده کنند. بيشترين کتاب‌ها در کُره با اين روش چاپ شدند. از قرن پانزدهم ميلادى طرح‌هاى انتشاراتى در کُره ظهور کرد.

کافى است از کتاب پزشکى عظيم هيانگ‌ياک چيسونگ بانگ که به سال ۱۴۳۳ در هشتاد و پنج جلد منتشر شد و کتاب ديگرى به نام اوبيانگ يوچوى که در سال ۱۴۵۵ در ۳۶۵ صفحه انتشار يافت نام ببريم.

۱۲۳۶ م. چاپ کتاب تريپيتاکابر قالب‌هاى چوبين در چين

در سال ۹۸۹ پادشاه گوگيوان از خاقان چينى تقاضاى ارسال نسخه کاملى از مجموعه نوشته‌هاى بولائي، تريپتاکابر را کرد و در سال‌هاى ۱۰۱۱- ۱۰۱۴ به فرمان پادشاه هون‌دونگ (Honddong) کار تهيه قالب‌هاى چوبى شروع شد تهيه قالب‌ها بيست سال به درازا کشيد و در سال ۱۰۸۷ پايان يافت. اين قالب‌هاى چوبى در حمله مغول در سال ۱۲۳۲ از ميان رفت و تنها نسخه‌هائى از آن در ژاپن محفوظ ماند. اين بود که در سال ۱۲۳۶ به فرمان پادشاه کوگين بازسازى قالب‌هاى چوبى براى چاپ دوم تريپيتاکا آغاز شد و چندين گروه متخصص به ‌مدت ۱۶ سال تا سال ۱۲۵۱ سرگرم کنده‌کارى روى چوب بودند بدين ترتيب کار کندن ۱۶۲،۳۱۶ نقش بر روى ۸۱۲،۵۸ تخته چوب به پايان رسيد. اين نسخه‌هاى چوبين پس از چاپ در پايان سده پانزده به سئول انتقال يافت تا در جاى ديگري، يعنى دير بولائى هاتين يا واقع در ارتفاعات جنوب کشور نگهدارى شود. امروز اين قالب‌هاى چوبين به‌ عنوان يکى از گران‌بهاترين گنجينه‌هاى ملت کُره در اين دير حفاظت و نگهدارى مى‌شود.

۱۲۴۰ م. دانش‌نامه در خواص اشياء

دانش‌نامه در خواص اشياء (۱۲۲۰ - ۱۲۴۰) توسط بارتلومايوس انگليکوس گرچه مبتنى بر آثار قديمى ايذر ويلينيوس است، چون براى استفاده مردم عادى نوشته شده بود، مدت سيصد سال مردم‌پسندترين دانش‌نامه اروپا بود.

۱۲۴۴ م. دايرةالمعارف 'آئينهٔ بزرگ'

مشهورترين دايرةالمعارف قرون وسطى مرآةالکبير يا 'آئينهٔ بزرگ' اثر ونسان بووه بود. وى در سلک رهبانان فرقه دومينيکيان درآمد و معلم لويى نهم و پسران وى شد و کتابدارى کتابخانه شاهى را بر عهده گرفت. به يارى چند تن ديگر که با وى بودند در صدد برآمد تمامى مخزن دانش را که در دوروبَر وى بود به شکل مختصر و ساده درآورد. ويل دورانت در عصر ايمان مى‌نويسد: ونسان بووه دايرةالمعارف خود را تصوير جهان ناميد، به اين معنى که جهان آفرينش را آئينه‌اى خواند که افراد در آن نقش عقل کل و تدابير الهى را عيان مى‌ديدند. اين تأليف بزرگى بود که با قياس با کتاب‌هاى امروزى بالغ بر چهل مجلد ضخيم مى‌شد. اين اثر شامل ۱۰،۰۰۰ فصل است که تحت عنوان اصل طبيعيات، اصول عقايد و تاريخ در سال ۱۲۴۴ به اتمام رسيد. جانشينان بووه در حدود سال ۱۳۱۰ يک کتاب اخلاقيات را نيز به اين کتاب‌ها افزودند که بيشتر در حکم 'سرقتى ادبي' از کتاب مدخل الهيات اثر توماس آکونياس قديمى بود، ونسان آدمى بود متواضع و مهربان. قصد او گردآوردى گزيده‌اى از ۴۵۰ تن مؤلفانى بود که به يوناني، لاتين يا عربى مطلب نوشته بودند. ونسان بووه جميع اشتباهات پلينى را صادقانه به کتاب خويش منتقل کرد. وى خاطرنشان مى‌کند که نه فقط کار او بايد دنبال شود، بلکه نقطه‌نظرهائى که او گردآورى کرده بايد مورد قبول قرار گرفته و تقليد شود.

۱۲۵۹ م. کتابخانه رصدخانه مراغه در ايران

کتابخانه رصدخانه مراغه در سال ۶۵۷هـ / ۱۲۵۹ توسط خواجه‌نصرالدين طوسى وزير مقتدر هلاکوخان مغول در مراغه تأسيس شد و از مراکز علمى و معتبر اسلامى به شمار مى‌رفت. اين کتابخانه غير از منابع اسلامى داراى مجموعه‌هاى ارزشمند از ذخاير علمى به زبان‌هاى چيني، مغولي، سانسکريت و آشورى بوده است. اين کتابخانه تا سال ۷۳۶هـ / ۱۳۳۵ هنگام وفات سلطان ابوسعيد بهادرخان مغول نيز وجود داشته اما پس از آن ديگر اطلاع دقيقى در باره آن در دست نيست.

۱۲۶۷ م. دايرةالمعارف 'درياى ژاد' چين

غنى‌ترين و مهم‌ترين دايرةالمعارف چينى‌ها 'درياى ژاد' نام دارد که در حدود سال ۱۲۶۷ به‌ وسيله 'ونگ ينيگ لين' تأليف شد و در سال ۱۷۳۸ در ۲۴۰ جلد تجديد چاپ گرديد.

۱۲۷۶ م. تأسيس کارخانه کاغذسازى در ايتاليا

کارخانه کاغذسازى فاربريانو (Fabriano) در ايتاليا در نزديکى آنکونا (Ancona) بنا شد و توليد خود را در سال ۱۲۷۶ آغاز کرد. اين کارخانه به ‌سرعت به مهم‌ترين توليد کننده کاغذ در ايتاليا تبديل شد. کاغذى که در کارخانه فابريانو و ساير شهرهاى ايتاليا توليد مى‌شد کيفيتى ممتاز داشت تا آنجائى که بر کاغذهاى عربى برترى يافت.

۱۲۷۹ م. دايرةالمعارف گونه علوم طبيعى

'نوادر التبادر التحفته البهادر' که به اختصار 'نوادر التبادر' گفته مى‌شود. دايرةالمعارف گونه‌اى است در علوم طبيعى که به سال ۶۶۹هجرى به قلم شمس‌الدين دنيسرى به فارسى در دوره مغول نگاشته شده است. طرح و ساختن اين اثر دوازده فصلى تا حدودى با طرح ساختن 'نزهت‌نامه' مشابه است.

۱۲۸۰ م. دايرةالمعارف 'صبح‌الاعشى' اسلامى

در قرن هفتم هجرى دايرةالمعارف بزرگ و مهم اسلامى 'صبح‌الاعشي' توسط قلقشندى در چهارده جلد منتشر شد. اين دايرةالمعارف شامل جغرافيا، تاريخ سياسي، تاريخ طبيعي، جانورشناسي، معدن‌شناسي، گيتى‌شناسى و سنجش زمان مى‌باشد.