تفاوت بررسی‌های آزمایش و همبستگی

بین بررسی‌های آزمایشی و بررسی‌های همبستگی، فرقی اساسی وجود دارد. در بررسی آزمایشی، متغیری (متغیر مستقل) را به‌صورتی قاعدە‌مند تغییر می‌دهیم تا اثر علی آن را بر متغیر دیگری (متغیر وابسته) مطالعه کنیم. اینگونه روابط علت و معلولی را نمی‌توان برمبنای بررسی‌های همبستگی استنتاج کرد. تفسیر همبستگی به‌عنوان نوعی رابطهٔ علت و معلولی، مغالطه‌ای است که نمونه‌هائی از آن را در چند مثال زیر می‌بینید: درجهٔ نرمی آسفالت خیابان‌های یک شهر ممکن است با تعداد سکنه شهر که دچار آفتاب‌زدگی می‌شوند همبستگی داشته باشد.

اما این بدان معنی نیست که آسفالت نرم نوعی سم در هوا می‌پراکند که مردم را روانهٔ بیمارستان می‌کند. تعبیر درست این است که تغییرات هر دو متغیر - نرمی آسفالت و شمار موارد آفتاب‌زدگی - هر دو تحت تأثیر عامل دیگری یعنی حرارت آفتاب، ایجاد می‌شوند. مثال دیگر وجود همبستگی قوی مثبت بین تعداد لک‌لک‌های روستاهای فرانسه، و تعداد نوزادانی است که در همان روستاها زاده می‌شوند. برعهدهٔ خوانندهٔ هوشمند است که دلایل احتمالی این همبستگی را بدون توسل به‌فرض وجود رابطهٔ علت و معلولی بین لک‌لک‌ها و نوزادان توضیح دهد. این مثال‌ها به ما هشدار می‌دهند که باید از تفسیر همبستگی به‌عنوان رابطهٔ علت و معلولی پرهیز کنیم. وقتی دو متغیر همبسته باشند تغییر یکی از آنها ممکن است علت تغییر دیگری باشد، اما در غیاب شواهد آزمایشی چنین استنتاجی ناموجه است.