از شاخص‌هاى جمعيتى مربوط به سواد و آموزش مى‌توان نرخ يا ميزان سواد جمعيت را نام برد. نرخ سواد عبارت است از نسبت باسوادى مردم در هر ۱۰۰ نفر از جمعيت ۶ ساله و بالاتر. نرخ سواد کسرى است که صورت آن تعداد باسوادان و مخرج آن جمعيت ۶ ساله و بيشتر يک جامعه است که برحسب درصد محاسبه مى‌شود:
LR = PL/P(6+) ×100
نرخ سواد جمعيت کشور در سال ۱۳۷۵ به تفکيک جنس و شهر و روستا در جدول منعکس شده است.
جدول نرخ سواد جمعيت کشور در سال ۱۳۷۵
منطقه
- جنس
مرد
زن
مناطق شهرى
۸۹/۵۶
۸۱/۷۰
نقاط روستائى
۷۶/۷۴
۶۲/۴۱
جمعيت غيرساکن
۶۴/۷۲
۲۹/۲۷
کل کشور
۸۴/۶۶
۷۴/۲۱
منبع: سرشمارى عمومى ۱۳۷۵
اشتغال به تحصيل
ثبت‌نام و ادامهٔ تحصيل جمعيت از هر جنس و سن در مدارس و دانشگاه‌هاى کشور را اشتغال به تحصيل مى‌نامند. افرادى را که از دوره‌هاى پيش دبستانى تا پايان دورهٔ متوسطه در نظام آموزش و پرورش کشور تحت نظر وزارت آموزش و پرورش تحصيل مى‌کنند 'دانش‌آموز' مى‌خواننند و افرادى که در مؤسسه‌هاى آموزش عالى و دانشگاه‌هاى کشور تحت نظر وزارت فرهنگ و آموزش عالي، وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکى و ساير مؤسسات آموزش عالى تحصيل مى‌کنند، 'دانشجو' ناميده مى‌شوند. در مطالعات جمعيتى و اجتماعى و آموزشي، دانش‌آموز و دانشجو را 'محصل' نيز مى‌نامند.
سن تحصيل
سن تحصيل در هر جامعه‌اى با توجه به شرايط و قوانين آن تعيين مى‌شود. در ايران، نخستين سن براى تحصيل در پايهٔ اول ابتدائى ۶ سال تمام در نظر گرفته شده و براى پايه‌هاى ديگر نيز بر مبناى اين سال، حداقل و با مراعات سال‌هاى اجتماعى افت تحصيلي، حداکثرى منظور شده است.
نرخ‌هاى تحصيل
- نرخ اشتغال به تحصيل:
نرخ اشتغال به تحصيل که به دو صورت عمومى و ويژه مورد بررسى قرار مى‌گيرد:
نرخ اشتغال به تحصيل عمومى = a / b × ۱۰۰
(a = جمعيت ۶ سال و بالاتر ، b = جمعيت در حال تحصيل)
نرخ اشتغال به تحصيل ويژه = a / b × ۱۰۰
(a = جمعيت ۶ سال و بالاتر اين گروه
، b = جمعيت در حال تحصيل گروه ويژه)
- نرخ پوشش تحصيلى:
نرخ پوشش تحصيلى که به دو صورت واقعى و ظاهرى تقسيم‌بندى مى‌شود:
نرخ پوشش تحصيلى ظاهرى = a / b × ۱۰۰
(a = جمعيت واقع در گروه سنى اين دوره
، b = دانشآموزان يک دورهٔ تحصيلى)
نرخ پوشش تحصيلى واقعى = a / b × ۱۰۰
( a = جمعيت واقع در گروه سنى اين دوره
، b = جمعيت واقع در سن خاص يک دورهٔ تحصيلى)
- نرخ گذر تحصيلى يا نرخ ارتقاء:
نرخ گذر تحصيلى يا نرخ ارتقاء که به دو صورت واقعى و ظاهرى تقسيم مى‌شود:
نرخ گذر تحصيلى (ارتقاء) ظاهرى = a / b × ۱۰۰
(a = پذيرفته شدگان سال آخر دورهٔ قبل
، b = دانشآموزان پايهٔ اول دورهٔ بعد)
نرخ گذر تحصيلى (ارتقاء) واقعى = a / b × ۱۰۰
( a = پذيرفته شدگان سال آخر دورهٔ قبل
، b = مردودين - دانشآموزان سال اول دورهٔ بعد)
- نرخ بازماندگى از تحصيل:
نرخ بازماندگى از تحصيل که به دو صورت واقعى و ظاهرى تقسيم مى‌شود:
نرخ بازماندگى از تحصيل ظاهرى = a - b
(۱۰۰ = b
، a = نرخ پوشش تحصيلى ظاهرى)
نرخ بازماندگى از تحصيل واقعى = a - b
(۱۰۰ = b
،
a = نرخ پوشش تحصيلى واقعى)
- نرخ پيشرفت تحصيلى يا نرخ قبولى:
نرخ پيشرفت تحصيلى يا نرخ قبولى = a / b × ۱۰۰
(a = پذيرفته شدگان يک پايهٔ تحصيلى = b
، شرکت کنندگان در امتحان اين پايه)
- نرخ افت تحصيلى (مردود، مشروط يا تجديدى):
نرخ افت تحصيلى = a / b × ۱۰۰
(a = شرکت کنندگان در امتحان اين پايه
، b = مردودين (مشروط يا تجديدى) يک پايهٔ تحصيلى)
