| روش‌هاى کمى برگرفته از اقتصاد، تحقيق عملياتى و بودجه‌بندى هستند. برخى از اين روش‌ها نقش عمده‌اى در مديريت خدمات بهداشتى دارند که شامل:
|
|
|
|
| تجزيه تحليل هزينه - فايده (Cost-Benefit Analysis)
|
|
| روش مديريتى است که در زمينه‌هاى بهداشتى توجه بسيارى را به‌خود جلب کرده است. فوايد اقتصادى هر برنامه‌اى با هزينه‌هاى آن مقايسه مى‌شوند. سود اين برنامه‌ها در قالب پول بيان مى‌شوند تا معين شود آيا اين برنامه‌ها از نظر اقتصادى مفيد است و بتوان از بين چند برنامه بهترين آنها را انتخاب کرد. تنها عيب اين روش اين است که فوايد حاصل از يک برنامه بهداشتى را نمى‌توان هميشه در قالب پول بيان کرد. عموماً، اين فوايد در قالب تولد‌ها يا مرگ‌هائى که از آنها پيشگيرى شده يا بيمارى‌هائى که کنترل يا ريشه‌کن شده‌اند بيان مى‌شوند. بنابر اين، حيطه به‌کارگيرى اين روش نسبتاً نامفهوم است.
|
|
| تجزيه تحليل هزينه - اثربخشى (Cost-Effectiveness Analysis)
|
|
| اين روش نسبت به تحليل هزينه - فايده براى به‌کارگيرى در زمينه بهداشت مؤثرتر است. اين روش شبيه به روش تحليل هزينه - فايده است با اين تفاوت که در اين روش فوايد در قالب پول بيان نمى‌شوند، بلکه در قالب نتايج به‌دست آمده يعنى تعداد زندگى‌هاى نجات يافته و يا تعداد روزهاى سلامت بيان مى‌شوند. با اين حال، حتى تجزيه تحليل هزينه - اثربخشى در بسيارى از موارد ممکن نيست.
|
|
| محاسبه هزينه (Cost-Accounting)
|
|
| محاسبه هزينه، اطلاعات لازم را درباره ساختار هزينه‌اى هر برنامه در اختيار قرار مىدهد. گزارش‌هاى مالى به‌طريقى نگهدارى مى‌شوند که بتوان هزينه‌ها را همگام با اهداف تعيين شده صرف کرد. در زمينه خدمات بهداشتي، محاسبه هزينه سه هدف اصلى را دنبال مى‌کند:
|
|
| الف- کنترل هزينه‌ها
|
|
| ب- برنامه‌ريزى و تخصيص نيروى انسانى و مالي
|
|
| ج- تعيين مقدار پرداخت‌هاى صورت گرفته
|
|
| تحليل درون‌داد و برون‌داد (Input-Output Analysis)
|
|
| تحليل درون‌داد - برون‌داد روشى اقتصادى است. در زمينه بهداشت، درون‌داد به معناى همه فعاليت‌هاى خدماتى بهداشتى است که از منابع (نيروى انساني، پول، مواد و زمان) استفاده مى‌کنند. و برون‌داد به نتايج مفيدى چون درمان بيماري، نجات زندگى و يا واکسيناسيون انجام شده، اطلاق مى‌شود. جدول درون‌داد و برون‌داد نشان مىدهد که چه ميزان از هر درون‌داد براى دست‌يابى به چه ميزان از برون‌داد لازم است. اين جدول ما را قادر مى‌سازد تا تأثير تغيير درون‌دادها را محاسبه کنيم.
|
|
|
|
| الگو يکى از مفاهيم اساسى علم مديريت است. الگو کمک مى‌کند بفهميم چگونه عوامل درونى شرايط خاص بر يکديگر تأثير مى‌گذارند. الگو، کوچک شده واقعيت است، نه خود واقعيت. فرآيند تصميم‌گيري، استفاده از الگو را نيز شامل مى‌شود.
|
|
| تحليل سيستم (Systems Analysis)
|
|
| هدف از تحليل سيستم اين است که به تصميم‌گيرنده کمک کند تا با پژوهش در مشکلات آن بهترين راه‌کار را برگزيند و اهداف را تعيين کند، راه‌هاى حل گوناگون را بيابد، راه‌هاى حل يافته‌شده را از جهت اقتصادى بودن ارزشيابى کند، در صورت لزوم اهداف را دوباره آزمون و باصرفه‌ترين راه‌حل را انتخاب کند. تحليل سيستم اساساً يافتن هزينه - اثربخش‌ترين راه‌حل موجود است. اين سيستم‌ها ممکن است نظام عرضه خدمات بيمارستاني، نظام اطلاعاتي، نظام خدمات بهداشتى کلى يک جامعه، نظام کلينيک‌هاى بيماران سرپائى يا هر نظام ديگرى با مشکلات مديريتى باشند.
|
|
| تحليل شبکه (Network Analysis)
|
|
| شبکه، طرحى گرافيکى از تمام وقايع و فعاليت‌هائى است که براى رسيدن به هدف نهائى اجراء مى‌شوند. (شکل تحليل شبکهاي) اين کار برنامه‌ريزى را منظم‌تر مى‌کند. دو نوع از رايج‌ترين فنون شبکه‌اى عبارتند از: PERT و CPM
|
|
| الف- PERT يا فن ارزشيابى و بازبينى برنامه (Program Evaluation and Review Technique) روش مديريتى است که برنامه‌ريزى دقيق‌تر و نظارت گسترده‌تر را ممکن مى‌سازد. هر خانم خانه‌دارى که براى درست‌کردن غذا برنامه‌ريزى مى‌کند تا همه قسمت‌ها هم‌زمان با هم آماده شوند از روش اوليه PERT استفاده مى‌کند.
|
|
| اساس کار PERT را تهيه يک نمودار پيکانى تشکيل مىدهد. (شکل تحليل شبکهاي) اين نمودار ترتيب منطقى حوادث را نشان مىدهد. با چنين دياگرامى مى‌توان زمان مورد نياز براى انجام هر فعاليت را تعيين کرده و مهم‌ترين فعاليت‌ها را شناسائى کرد. اين روش ساده، شيوه پايه‌اى را به‌وجود مى‌آورد که به‌وسيله آن همه افراد يک پروژه مى‌‌دانند که از آنها چه انتظارى مى‌رود و خطا يا کم‌کارى در اجراء طرح به حداقل مى‌رسد.
|
|
| PERT روش مديريتى مفيدى است که مى‌توان از آن در طيف متنوعى از پروژه‌ها استفاده نمود. اين روش گزارش‌هاى پيوسته از پيشرفت زمانى در اختيار مى‌گذارد و بنيانى مستحکم را به‌وجود مى‌آورد که مى‌توان نظام ارزشيابى و کنترل را بر آن استوار نمود.
|
|
| ب- CMP يا روش مسير بحرانى (Critical Path Method): بلندترين مسير شبکه (شکل تحليل شبکهاي) را مسير بحراني مى‌نامند. اگر هر کدام از فعاليت‌هاى مربوط به مسير بحرانى به تأخير بيافتند، همه پروژه را با تأخير روبرو مى‌کند.
|
|
|
|
|
| نظام طراحى برنامه‌ريزى بودجه‌بندى (Planning-Programming-Budgeting System)
|
|
| نظام طراحى - برنامه‌ريزى - بودجه‌بندى (PPBS) اساساً روشى است که به تصميم‌گيرندگان کمک مى‌کند تا منابع را به‌نحوى استفاده کنند که سازمان به بهترين نحو به هدف نهائى خود برسد. PPBS به‌دنبال ايجاد تغيير در سازمان نيست، بلکه فعاليت‌ها را به برنامه‌هاى مرتبط با اهداف تبديل مى‌کند. رويکرد موجود ديگر را رويکرد بودجه صفر مى‌نامند يعنى همه بودجه‌ها با صفر شروع مى‌شوند و اگر کسى نتواند براساس مخارج سالانه، هزينه‌هاى خود را توجيه کند، پولى دريافت نمى‌کند.
|
|
| نمونه‌بردارى از کار (Work Sampling)
|
|
| اين روش مشاهده نظام‌‌مند و ثبت فعاليت‌هاى يک يا چند نفر، در زمان‌هاى مشخص يا نامعين، است. اين کار باعث مى‌شود که معيارهائى کمى از فعاليت‌هاى مختلف به‌دست آيد. در اين روش پارامترهاى اصلى که تحليل مى‌شوند، نوع فعاليت‌هاى انجام شده و زمان مورد نياز براى انجام هر کار است. مطالعاتى که از شيوه نمونه‌بردارى از کار استفاده کرده‌اند بر روى پزشکان، پرستاران، داروسازان و متخصصين علوم آزمايشگاهى انجام شده است. نمونه‌بردارى از کار، قضاوت بر مناسب بودن کارمندان فعلي، شرح وظايف و آموزش آنان را ممکن مى‌سازد. اين کار به استاندارد کردن روش‌هاى اجرائى و شناسائى نيازهاى نيروى انسانى در هر سازمان کمک مى‌کند.
|
|
|
|
| تصميم‌گيريد مانند تعيين تشخيص‌هاى افتراقى در پزشکى است. ضرب‌المثلى است که مى‌گويد: تصميم‌گيرى بايد در سطحى انجام شود که بهترين تصميم‌ها را مى‌گيرند. اين مثل بدان معنا نيست که بهترين تصميم همواره توسط مقامات بالاى يک سازمان گرفته مى‌شود. با اطلاعات ناقص نبايد تصميم گرفت. در بخش بهداشت بايد در مورد امور زير تصميم‌گيرى کرد: توسعه منابع، تعيين مناسب‌ترين حجم کارى براى کارکنان بخش‌هاى پزشکى و پيراپزشکي، يافتن راهکار‌هائى براى ارائه مراقبت‌هاى بهداشتى و ...
|
