سیاه‌وسفید مشق‌های مجازی دانش‌آموزان فارس

ایرنا/ شیراز - ایرنا - برگزاری مجازی کلاس‌های درس مدارس اگرچه کمک می‌کند تا در روزهایی که امکان فعالیت حضوری وجود ندارد، توقفی در فرآیند تحصیل دانش‌آموزان ایجاد نشود، اما کیفیت و کارایی آن موضوع برخی انتقادات است.

به گزارش خبرنگار ایرنا، تا ۶ سال پیش، هرگاه امکان برگزاری کلاس‌های درس فراهم نبود، مدارس تعطیل اعلام می‌شد؛ اما پس از شیوع کرونا و تجربه مدارس مجازی، این رویه تداوم یافت و دیگر خبری از تعطیلی مدارس نیست.

چنانکه در چند هفته گذشته نیز مدارس فارس یک روز به دلیل آلودگی، سه روز به دلیل شیوع آنفلوآنزا و یک‌بار نیز به دلیل بارش شدید باران، کلاس‌های درس را بر بستر فضای مجازی برگزار کردند.

در کلاس‌های مجازی حضور و غیاب دانش‌آموزان سنجیده می‌شود، محتوای آموزشی ارسال می‌شود و تکالیف درسی ارائه و بررسی می‌شود؛ اما با این همه، هم معلمان و هم والدین دانش‌آموزان معتقدند که این کلاس‌ها نمی‌توانند در کیفیت و کارایی، جبران‌کننده یک روز تحصیل حضوری باشند.

بار سنگین آموزش مجازی بر دوش والدین

یکی از انتقادات والدین به برگزاری کلاس‌های مجازی این است که بخشی از فرآیند آموزش دانش‌آموزان یعنی انتقال محتوای از پیش تولیدشده به آنان و کنترل و پیگیری آموزششان، بر عهده والدین گذاشته شده است؛ در حالی که آنان از دانش کافی برخوردار نیستند و این مشارکت اجباری به تنش‌های والد و فرزندی می‌انجامد که آرامش خانواده را تهدید می‌کند.

مادر یکی از دانش‌آموزان دبستانی ناحیه ۲ آموزش و پرورش شیراز به خبرنگار ایرنا گفت: در خانه، حفظ تمرکز دانش‌آموزان بر آموزش و پیگیری همراهی آنان با کلاس دشوار است و چنانکه در بیشتر خانواده‌ها دیده می‌شود، میزانی از تنش هم برای مادر و هم برای دانش‌آموز ایجاد می‌کند.

او اضافه کرد: در واقع در هر کلاس درس مجازی دبستان، همراه با هر دانش‌آموز یک مادر نیز در کلاس حضور دارد و به عنوان دستیاری پرکار با معلم همکاری می‌کند.

به باور او، حفظ دانش‌آموزان پای درس مجازی در خانه دشوار است و در تمام مدت برگزاری کلاس، مادران نیز درگیر هستند.

تلاش مضاعف والدین برای جبران آموزش یک سویه مجازی

مادر یکی از دختران دبستانی پایه دوم در شهرستان داراب نیز به خبرنگار ایرنا گفت: در بیشتر کلاس‌های مجازی، محتوای آموزشی آماده از سوی معلم ارسال می‌شود و سپس تکلیف به دانش‌آموزان ارائه می‌شود و در حین دیدن فیلم، فضایی برای پرسش از معلم وجود ندارد؛ خودم سعی می‌کنم فیلم‌ها را همراه با دخترم ببینم تا بتوانم به همان سبک آموزشی، ابهام او را رفع کنم.

بسیاری از مادران خودشان زحمت تکالیف دانش‌آموزان را می‌کشند و برای همین معلم متوجه نمی‌شود که واقعا دانش‌آموزان درس را یاد گرفته‌اند یا نه!

مادر یکی از دختران دبستانی پایه دوم در شهرستان داراب نیز به خبرنگار ایرنا گفت: در بیشتر کلاس‌های مجازی، محتوای آموزشی آماده از سوی معلم ارسال می‌شود و سپس تکلیف به دانش‌آموزان ارائه می‌شود و در حین دیدن فیلم، فضایی برای پرسش از معلم وجود ندارد؛ خودم سعی می‌کنم فیلم‌ها را همراه با دخترم ببینم تا بتوانم به همان سبک آموزشی، ابهام او را رفع کنم.

او ادامه داد: با این همه، نگرانم که توضیحات من متفاوت از شیوه معلم باشد و فرزندم در مراحل بعد منظور معلم را متوجه نشود؛ می‌دانید که شیوه تدریس مباحث، به‌ویژه در درس ریاضی، تغییر کرده است.

این مادر فارسی گفت: البته نمی‌توان از معلمان نیز انتظار داشت که برای ۳۰ دانش‌آموز به صورت جداگانه توضیح دهند، چرا که زمان کافی برای این کار را ندارند؛ معلم در کلاس حضوری از نگاه به دانش‌آموزان متوجه می‌شود کدام قسمت را نفهمیده‌اند و همان لحظه رفع اشکال می‌کند.

او افزود: اما در کلاس‌های مجازی، شاید این ایرادات پس از بررسی تکالیف برای ارائه بازخورد تشخیص داده شود؛ اگرچه بسیاری از مادران خودشان زحمت تکالیف دانش‌آموزان را می‌کشند و برای همین معلم متوجه نمی‌شود که واقعا دانش‌آموزان درس را یاد گرفته‌اند یا نه!

جای خالی والدینی که شانس حضور در کلاس مجازی را از دانش آموزان می‌گیرد

اگرچه بر اساس اطلاعیه‌های استانداری فارس، مادران دارای فرزند دبستانی در روزهای مجازی‌شدن مدارس دورکار می‌شوند، اما این همه چیز را حل نمی‌کند؛ برخی مادران به شغل آزاد مشغول‌اند و باید میان کسب‌وکار خود یا ماندن در خانه و همراهی با دانش‌آموز در کلاس‌های مجازی یکی را انتخاب کنند؛ همچنین برخی دانش‌آموزان با پدر خود زندگی می‌کنند و تدبیر اتخاذ شده کمکی به آنان نخواهد کرد.

یکی از معلمان ابتدایی ناحیه چهار آموزش و پرورش شیراز در این خصوص گفت: تقریبا مجبورم هر آنچه را که در کلاس‌های مجازی تدریس می‌کنم، بار دیگر در کلاس حضوری مرور و حتی دوباره تدریس کنم؛ چرا که برخی دانش‌آموزان می‌گویند پدر و مادرشان خانه نبوده‌اند و نتوانسته‌اند در کلاس شرکت کنند یا فیلم‌ها را دیده‌اند اما خوب یاد نگرفته‌اند.

کلاس مجازی یا تعطیلی؟

اگرچه مجازی‌شدن کلاس‌های درس والدین دانش‌آموزان را از جنبه‌های مختلف نگران کرده، به نظر می‌رسد در صورت ضرورت، برگزاری این کلاس‌ها بر تعطیلی مدارس ترجیح دارد؛ چنانکه در ۲ سال شیوع کرونا، همین مدارس مجازی مانع توقف تحصیل دانش‌آموزان شد و بسیاری از فرزندان این سرزمین، آموزش خود را در همین کلاس‌های مجازی آغاز کردند، از مقطعی به مقطع بالاتر رفتند یا ۲ سال پایانی تحصیل مدرسه‌ای خود را در گروه‌های مجازی سپری کردند.

اما پس از انتخاب برگزاری کلاس‌های مجازی به جای تعطیلی و توقف فعالیت مدارس، نوبت به ارائه و اجرای راهکارهایی برای رفع نقص‌ها و بهبود کیفیت و کارایی آن می‌رسد.

در این خصوص با زیلا حیدری، معاون آموزش ابتدایی اداره‌کل آموزش و پرورش فارس گفت‌وگو کردیم.

شیوه‌نامه‌ای برای نظارت کیفی و فرآیندی بر کلاس‌های مجازی آموزش و پرورش

حیدری درباره نظارت آموزش و پرورش بر برگزاری منظم کلاس‌های مجازی گفت: نظارت بر آموزش مجازی اگر تنها به "حضور یا ارسال محتوا" محدود شود، به بهبود کیفیت منجر نخواهد شد؛ بنابراین نظارت کیفی و فرآیندی مدنظر است.

به منظور نظارت کیفی و فرآیندی، شاخص‌های بازدید از کلاس‌های مجازی در گروه‌های آموزشی استان تدوین شده است که در آن به مواردی چون شفافیت اهداف آموزشی جلسه، تناسب محتوا با زمان و توان دانش‌آموز، تعامل آموزشی، تنوع ابزار و ارزشیابی تکوینی ساده لحاظ شده است.

معاون آموزش ابتدایی اداره‌کل آموزش و پرورش فارس افزود: در ارزیابی شفافیت اهداف آموزشی، اینکه آیا معلم هدف درس را به زبان ساده بیان کرده یا خیر، مدنظر قرار می‌گیرد و در تناسب محتوا با زمان و توان دانش‌آموز، حجم محتوای ارسالی ارزیابی می‌شود؛ نباید حجم زیادی فایل ارسال شود و نه کلاس صرفا تکلیف‌محور باشد.

حیدری با اشاره به اهمیت ایجاد فضای تعاملی در یادگیری دانش‌آموزان گفت: در ارزیابی تعامل آموزشی، میزان پرسش، بازخورد و گفت‌وگوی معلم و دانش‌آموز مورد توجه است و در بحث ارزشیابی تکوینی ساده نیز باید پرسش کوتاه و فعالیت کوچکی برای اطلاع از یادگیری دانش‌آموز طراحی شود.

او بر استفاده معلمان از ابزار متنوع شامل صوت، تصویر، متن کوتاه و فیلم کوتاه و نه فقط پیام نوشتاری، برای کمک به یادگیری حداکثری دانش‌آموزان در کلاس‌های مجازی تاکید کرد.

سرکشی هدفمند گروه‌های آموزشی از کلاس‌های مجازی

معاون آموزش ابتدایی آموزش و پرورش فارس گفت: برنامه دیگری که برای نظارت بر کیفیت کلاس‌های مجازی دنبال می‌شود، سرکشی هدفمند به گروه‌های آموزش مجازی با حضور سرگروه‌های آموزشی یا مدیران آموزشی است که به‌صورت دوره‌ای انجام می‌شود و در آن نمونه تدریس‌ها، نوع تکالیف و میزان تعامل بررسی می‌شود.

به گفته او، این سرکشی‌ها بیش از آنکه گزارش‌محور و تنبیهی باشد، بر بازخورد حمایتی به معلمان تاکید دارد.

حضور صوری در کلاس درس

نکته منفی در مورد کلاس‌های مجازی که مسئولان آموزش و پرورش فارس نیز بر آن اذعان دارند، حضور صوری بدون یادگیری دانش‌آموزان در این کلاس‌هاست.

نکته منفی در مورد کلاس‌های مجازی، که مسئولان آموزش و پرورش فارس نیز بر آن اذعان دارند، حضور صوری بدون یادگیری دانش آموزان در این کلاس‌ها است.

معاون آموزش ابتدایی آموزش و پرورش فارس گفت: براساس برآوردهای انجام‌شده (نه آمار رسمی و دقیق)، نرخ غیبت یا حضور صوری بدون یادگیری در کلاس‌های مجازی معمولا بیشتر از کلاس‌های حضوری است و به حدود ۱۵ درصد در هر کلاس می‌رسد.

راهکارهایی برای ایراداتی که به کلاس‌های مجازی وارد است؛ از توسعه شاد تا آموزش معلمان

حیدری گفت: در زمینه زیرساخت‌های فناوری و چالش‌های موجود در شبکه شاد، خرید و توسعه بستر مناسب در دستور کار اداره‌کل آموزش و پرورش بوده و اقدامات اولیه آن انجام شده که حاصل آن به‌زودی در دسترس مدارس قرار خواهد گرفت.

او اظهار کرد: برای بهبود کیفیت آموزش مجازی، از سوی گروه‌های آموزشی ابتدایی در پایه‌های اول تا ششم، درسنامه‌ها و محتواهای چندرسانه‌ای مختلفی تولید شده و روزانه در کانال‌های گروه‌های آموزشی به اشتراک گذاشته می‌شود.

معاون آموزش ابتدایی آموزش و پرورش فارس به منظور تسهیل دسترسی و استفاده بیشتر و بهتر دانش‌آموزان از این منابع آموزشی آدرس این کانال‌ها را در اختیار ایرنا قرار داد تا اطلاع‌رسانی شود.

حیدری ادامه داد: به منظور توانمندسازی معلمان برای تدریس باکیفیت در فضای مجازی، هر هفته یکشنبه‌ها و سه‌شنبه‌ها در ساعت ۱۸:۳۰ تا ۱۹:۳۰ کارگاه‌های آموزشی آنلاین در برنامه "مدرسه پاییز" با محوریت هوش مصنوعی در آموزش ابتدایی و روش‌های تدریس فعال برگزار می‌شود.

او اضافه کرد: برنامه مدرسه تلویزیونی هم در سطح وزارت آموزش و پرورش با مشارکت استان‌ها در حال تولید است که امید است با شروع به کار آن، بسیاری از چالش‌های آموزش مجازی حل شود.

برنامه‌ریزی‌های آموزش و پرورش برای بهبود زیرساخت‌های سخت‌افزاری و نرم‌افزاری، همراه با فعالیت مسئولانه معلمان، می‌تواند زمینه‌ای برای برگزاری مؤثرتر کلاس‌های مجازی در شرایط بحران فراهم آورد.