سرمقاله دنیای اقتصاد/ نقش رئیس بانک مرکزی در بحران‌ها

دنیای اقتصاد/ «نقش رئیس بانک مرکزی در بحران‌ها» عنوان یادداشت روز در فرهیختگان به قلم سجاد برخورداری، است که می‌توانید آن را در ادامه بخوانید:

بر اساس ادبیات اقتصادی، رئیس بانک مرکزی نقش محوری در ایجاد اعتماد و اعتبار در سیستم اقتصادی یک کشور دارد. نقش رئیس بانک مرکزی، بر اساس سیاستگذاری، ارتباطات و استقلال رفتارها در اقتصاد شناسایی می‌شود و می‌تواند فضای اعتماد و اعتبار را در اقتصاد و زمینه ایجاد ثبات را در اقتصاد فراهم کند. همچنین در اقتصاد کلان نوین، بانک مرکزی نقش اصلی و کلیدی در به‌کارگیری سیاست‌های پولی در راستای ایجاد ثبات در اقتصاد بر عهده دارد. در واقع، بانک مرکزی نقش تثبیت‌کننده را در اقتصاد ایفا می‌کند. با توجه به نقش و جایگاه بانک مرکزی در اقتصاد کلان مدرن، در ادامه بر ابعاد مختلف تغییر رئیس بانک مرکزی در شرایط فعلی اقتصاد کشور پرداخته می‌شود.
استقلال رئیس بانک مرکزی از فشارهای سیاسی، نقش مهم و کلیدی در ایجاد اعتماد و اعتبار در اقتصاد دارد. بانک جهانی در گزارش۲۰۲۱ بر این نکته مهم اشاره می‌کند که انتصاب رؤسای بانک مرکزی بر اساس شایستگی تخصصی و نه وابستگی سیاسی، افزایش اعتبار سیاست‌های پولی را در راستای ثبات در اقتصاد افزایش می‌دهد. بر این اساس، هرچه وزن سیاسی رئیس بانک مرکزی کمرنگ باشد، تصمیم‌گیری‌های بانک مرکزی نیز بر اساس اصول اقتصادی است و سیاست‌های پولی اتخاذشده می‌تواند به ثبات کلان اقتصاد، کمک کند. رئیس بانک مرکزی، نه تنها با استقلال سیاسی می‌تواند تصمیمات اقتصادی صحیح را در راستای ایجاد ثبات در اقتصاد کلان دنبال کند، بلکه رئیس بانک مرکزی نقش مهمی در مدیریت انتظارات در اقتصاد بر عهده دارد. پترسون (۲۰۱۷) بر این نکته تاکید می‌کند سخنرانی‌های رؤسای بانک‌های مرکزی مانند رئیس فدرال‌رزرو یا بانک مرکزی اروپا، می‌توانند نوسانات بازار را تا ۳۰درصد کاهش دهند. با توجه به اینکه نوسانات بالایی در اقتصاد کشور به‌ویژه در بازار ارز ایجاد شده است، تغییر رئیس بانک مرکزی و انتخاب بر اساس شایستگی می‌تواند نقش مهمی در کنترل نوسانات و کاهش آن در اقتصاد کشور داشته باشد.
ارتباطات شفاف رئیس بانک مرکزی از طریق به‌کارگیری سیاست‌های ارتباطی مانند مصاحبه‌ها، گزارش‌ سیاست‌ها و گزارش‌های تورم مبتنی بر دانش تخصصی، نقش مهمی در هدایت انتظارات اقتصادی دارد. متاسفانه این موضوع در سال‌های اخیر کمتر توسط روسای بانک مرکزی مورد توجه قرار گرفته و ارتباطات روسای بانک مرکزی بیشتر به تشدید انتظارات منفی در جامعه منجر شده است. تغییر رئیس بانک مرکزی می‌تواند انتظارات خوش‌بینانه از وضعیت اقتصاد کشور را به‌دنبال داشته باشد.
یکی دیگر از وظایف مهم رئیس بانک مرکزی، ایجاد اطمینان در مواقع بحران در اقتصاد کشورها است. رئیس بانک مرکزی باید در شرایط ویژه واکنش مناسب و به موقع در راستای کنترل بحران و سرایت آن به بخش واقعی اقتصاد کشور را دنبال کند. بن‌برنانکه، رئیس سابق فدرال‌رزرو، در کتاب شجاعت عمل، توضیح می‌دهد که چگونه اقدامات فدرال‌رزرو تحت رهبری وی توانست با ایجاد اطمینان به سیستم بانکی، از شکل‌گیری فاجعه در اقتصاد جلوگیری کند. تغییر رئیس بانک مرکزی و ویژگی‌های شخصیتی و توان سیاستگذاری و رهبری وی می‌تواند در این شرایط از تشدید بی‌اعتمادی و شکل‌گیری بحران‌ها جلوگیری کند و واکنش به موقع و متناسب به بحران‌ها در اقتصاد کشور را به‌دنبال داشته باشد.
اقتصاد کشور در شرایط فعلی، بیش از هر چیز نیازمند رئیس بانک مرکزی دارای پذیرش از سوی افکار عمومی است. بر اساس ادبیات موجود، اعتبارات فردی رئیس بانک مرکزی از جمله تحصیلات، تخصص، سابقه اجرایی و بی‌طرفی سیاسی، نقش مهم و کلیدی بر اعتماد به سیاست‌های بانک مرکزی دارد. بلایندر(۱۹۹۹) بر این نکته تاکید می‌کند که سرمایه اجتماعی رئیس بانک مرکزی می‌تواند افکار عمومی را برای پذیرش سیاست‌های سخت پولی متقاعد کند. ازاین‌رو، اعتماد و اعتبار شخص رئیس بانک مرکزی در نزد فعالان اقتصادی و افکار عمومی می‌تواند در شرایط فعلی در ثبات‌بخشی به اقتصاد و پذیرش اصلاحات به‌ویژه در نظام پولی و بانکی کشور و حتی تنظیم روابط بین دولت و بانک مرکزی از سوی مردم، بسیار کمک‌کننده باشد.
هر چند تغییر رئیس بانک مرکزی در شرایط فعلی می‌تواند برای اعتماد و اعتبار بانک مرکزی در تثبیت وضعیت کلان اقتصاد تعیین‌کننده باشد و انتظارات در جامعه را مدیریت کند؛ اما فضای مثبت ناشی از این انتخاب دائمی نیست و نیازمند رفتارهای عملی از سوی رئیس بانک مرکزی در راستای ایجاد ثبات در اقتصاد کلان کشور است. انتخاب رئیس بانک مرکزی دارای تخصص و دغدغه‌مند برای حل چالش‌های اقتصادی کشور، به فراهم شدن این مسیر کمک شایانی خواهد کرد.