بیمه از ۵ درصد تا ۵۰ درصد

همشهری آنلاین - محمد سرابی: زمانی بود که بیمه برای جامعه ایرانی معنی چندانی نداشت اما سال‌ها طول کشیده تا مردم به ارزش آن پی ببرند و نسبت بیمه‌شده‌ها از عدد ناچیز ۵ درصد به بیش از ۵۰ درصد برسد.

آمار ۶۳ سال پوشش تامین اجتماعی نشان می‌دهد که از سال ۱۳۴۰ بیمه کم کم به فرهنگ کاری و اجتماعی ایران راه پیدا کرده و به بخشی از زندگی تبدیل شده است. البته بعضی از صنایع و کارخانه‌ها از سال‌های ۱۳۲۰ شروع به بیمه کارگران کرده بودند. برخی از صندوق‌های بیمه مانند نیروهای مسلح هم به صورت جداگانه فعالیت می‌کردند اما بررسی آمارهای تامین اجتماعی ثابت می‌کند که چطور همه مردم ایران به شکلی درگیر «سابقه بیمه» شده‌اند.

در گزارشی که می‌خوانید برخی از اعداد بزرگ به صورت تقریبی و گرد شده درآمده است.

سرعت کم و زیاد بیمه

در ۶۰ سال گذشته همانطور که جمعیت کشور زیاد می‌شد، بیمه‌شده‌های تامین اجتماعی هم بیشتر می‌شدند. در بعضی دهه‌ها سرعت بیمه‌کردن بیشتر شده است مانند فاصله بین سال‌های ۱۳۷۰ تا ۱۳۸۰ ولی بعد از آن سرعت کم و بعد از سال‌ ۱۳۹۰ دوباره زیاد شده است. الان کمی بیشتر از نصف ایرانی‌ها بیمه تامین اجتماعی دارند.

سال : جمعیت - بیمه‌شدگان تامین اجتماعی

سال ۱۳۴۰: جمعیت ۲۲ میلیون نفر - ۵.۵۸ درصد

سال ۱۳۵۰: جمعیت ۲۹ میلیون نفر - ۱۱.۴۹ درصد

سال ۱۳۶۰: جمعیت ۴۰ میلیون نفر - ۱۷.۸۵ درصد

سال ۱۳۷۰: جمعیت ۵۵ میلیون نفر - ۲۵.۳۰ درصد

سال ۱۳۸۰: جمعیت ۶۵ میلیون نفر - ۴۰.۶۱ درصد

سال ۱۳۹۰: جمعیت ۷۵ میلیون نفر - ۴۶.۵۲ درصد

سال ۱۴۰۰: جمعیت ۸۴ میلیون نفر - ۵۳.۶۱ درصد

سال ۱۴۰۳: جمعیت ۸۵ میلیون نفر - ۵۶.۴۷ درصد

کمتر از ۵ درصد کارگران بیمه داشتند

یک روش دیگر برای فهمیدن اینکه در این سال‌ها چقدر از نیروی‌کار بیمه بودند و چقدر بیمه نداشتند استفاده از «ضریب نفوذ» است. یعنی از بین کسانی که روزانه مشغول کار هستند، چند نفر بیمه دارند بدون اینکه اعضای خانواده آن‌ها یا خدمات دیگر را حساب کنیم. در اینجا مشخص می‌شود که ۶۳ سال قبل کمتر از ۵ درصد کارگرها و الان بیشتر از ۶۰ درصد آن‌ها بیمه تامین اجتماعی دارند.

سال ۱۳۴۰: جمعیت شاغل ۶ میلیون نفر - ۳۰۰ هزار بیمه شده - ۴.۷۳ درصد

سال ۱۴۰۳: جمعیت شاغل ۲۴ میلیون نفر - ۱۶ میلیون بیمه شده - ۶۸ درصد

یک نفر مستمری می‌گیرد، چند نفر کار می‌کنند؟

بر خلاف بقیه آمارهای بیمه که در حال افزایش هستند، نسبت بیمه‌پرداز به مستمری بگیر دائم کمتر می‌شود. عددی که به آن «نسبت پشتیبانی» می‌گویند. یعنی در سال ۱۳۴۰ تعداد ۲۵ نفر بیمه پرداخت می‌کردند و یک نفر مستمری می‌گرفت اما الان کمتر از ۴ نفر کار می کنند و یک نفر مستمری می‌گیرد. با پیر شدن جمعیت و خروج آن‌ها از بازار کار این نسبت باز هم کمتر می‌شود.

سال ۱۳۴۰: نسبت پشتیبانی ۲۵.۲۸ درصد

سال ۱۳۶۰: نسبت پشتیبانی ۱۱.۳۶ درصد

سال ۱۳۸۰: نسبت پشتیبانی ۸.۲۱ درصد

سال ۱۴۰۰: نسبت پشتیبانی ۴.۰۱ درصد

سال ۱۴۰۳: نسبت پشتیبانی ۳.۸۰ درصد

نسبت مرد و زن مساوی نیست

ورود زنان به بازار کار باعث شد که نسبت مرد به زن در بین نیروهای کاری تغییر کند و همین نسبت هم در بین بیمه‌شده‌ها مشاهده می‌شود. چند سال بعد از انقلاب اسلامی و در میانه جنگ به ازای ۱۷ نفر مرد فقط یک زن بیمه شده بود. الان به ازای ۳ مرد یک زن بیمه شده است.

سال ۱۳۶۴: تعداد بیمه‌شده‌های مرد در مقابل بیمه‌شده‌های زن - ۱۷.۲

سال ۱۳۸۰: تعداد بیمه‌شده‌های مرد در مقابل بیمه‌شده‌های زن - ۱۱.۶

سال ۱۴۰۳: تعداد بیمه‌شده‌های مرد در مقابل بیمه‌شده‌های زن - ۳.۱

بیمه اتباع خارجی

از یک دهه قبل اتباع خارجی هم در ایران بیمه‌ می‌شوند. بعضی از آن‌ها از طرف کارفرما اعلام می‌شود و بعضی در نتیجه بازرسی‌ها مشخص و به جمع بیمه‌شده‌ها اضافه می‌شوند.

سال ۱۳۹۴: ۱۸ هزار نفر

سال ۱۴۰۳: ۴۷ هزار نفر

تنوع پوشش بیمه

در ۶۰ سال گذشته نوع بیمه هم تغییر کرده است. از سال ۱۳۴۰ تا ۱۳۵۰ فقط بیمه اجباری شاغل در کارگاه وجود داشت یعنی کارگرانی که در واحدهای صنعتی کوچک و بزرگ مشغول کار بودند و کارفرما موظف به بیمه آن‌ها بود. اما در سال‌های بعد بیمه‌ها تنوع پیدا کرد.

از سال ۱۳۵۰ بیمه اختیاری مطرح شد.

از سال ۱۳۶۵ حرف و مشاغل آزاد بیمه شدند.

از سال ۱۳۷۴ بیمه رانندگان اضافه شد.

سال ۱۳۸۵ بیمه بافندگان معین شد.

سال ۱۳۸۷ بیمه بابربران و خادمان مساجد شروع شد.

سال ۱۳۹۰ بیمه کارگران ساختمانی، صیادان و زنبورداران و ... به فهرست‌ها اضافه شد.