مستندی درباره زنی که فیلمساز مورد علاقه هیتلر بود

همشهری آنلاین: بعضی‌ها ممکن است بپرسند که چرا در سال ۲۰۲۵ باید یک مستند دیگر درباره لنی ریفنشتال، فیلم‌سازِ محبوب هیتلر و پروپاگاندیست او، ساخته شود. پاسخش ــ همان‌طور که آندرس فاییل، کارگردان مستند «ریفنشتال»، در جلسه پرسش‌وپاسخی توضیح داد ــ ساده است: هیچ‌یک از مستندهای پیشین به آرشیو شخصی خودِ ریفنشتال دسترسی نداشتند.

ریفنشتال در سال ۲۰۰۳ در ۱۰۱ سالگی درگذشت، اما تازه پس از مرگ هورست کت‌نر، شریک عاطفی بسیار جوان‌تر و دیرینه‌اش، در سال ۲۰۱۶ بود که ساخت چنین فیلمی ممکن شد. در آن زمان، آرشیو ریفنشتال ــ حدود ۷۰۰ جعبه متن، صدا و تصویر ــ به مالکیت بنیاد میراث فرهنگی پروس درآمد. تهیه‌کننده، ساندرا مایشبرگر، با این بنیاد به توافق رسید: در ازای امتیاز دسترسی اولیه، او و گروهی از فیلم‌سازان تمام این مواد را بررسی کنند و آن‌ها را موضوع فیلمی جدید قرار دهند.

پس از این، فاییل ــ مستندسازی باسابقه در پروژه‌های بسیار جاه‌طلبانه ــ قانع شد که کارگردانی را بر عهده بگیرد و وارد تلاشی چندساله شد؛ نه فقط برای فهرست‌برداری از مواد آرشیوی ریفنشتال، بلکه برای کشف این‌که این اسناد تا چه حد با واقعیت منطبق‌اند. همان‌طور که او در جلسهٔ پرسش‌وپاسخ توضیح می‌دهد، این فیلم‌ساز کل‌نگر، فریب‌کار و پیش‌رو، عمداً این مواد را طوری انتخاب و تنظیم کرده بود که میراثش را زیباتر جلوه دهد ــ اما با این حال نتوانست حقیقت زیرین را از دید او و همکارانش پنهان کند.

لِنی ریفنشتال فیلم‌ساز و عکاس آلمانی بود که بیش از همه به‌خاطر ساخت فیلم‌های تبلیغاتی برای رژیم نازی شناخته می‌شود. او با فیلم «پیروزی اراده» (۱۹۳۵) و «المپیا» (۱۹۳۸) به شهرت جهانی رسید؛ آثاری که از نظر فنی و زیبایی‌شناختی انقلابی اما به‌شدت در خدمت تبلیغ هیتلر و حزب ناسیونال‌سوسیالیست بودند و نقش مهمی در زیبایی‌بخشی و قهرمان‌سازی از ایدئولوژی نازی داشتند.

پس از جنگ جهانی دوم، ریفنشتال سال‌ها تلاش کرد تا خود را هنرمندی «غیرسیاسی» معرفی کند و نقش خود در ماشین تبلیغاتی رژیم را کم‌رنگ یا انکار کند، اما بسیاری از پژوهشگران او را مهم‌ترین فیلم‌ساز پروپاگاندای نازی می‌دانند. با وجود این گذشته جنجالی، نوآوری‌های او در تدوین، حرکت دوربین و فرم سینمایی تا امروز نیز تأثیرگذار مانده است.