کاهش ۳ درصدی مصرف برق؛ ناترازی پا برجاست، توپ در زمین ساتبا

به گزارش خبرنگار مهر، براساس گزارش وزارت نیرو، مصرف برق کشور با همراهی مردم سه درصد کاهش یافته است. اما هنوز با ناترازی برق مواجهیم و ساتبا باید به وعده‌های خود عمل کند. در ماه آبان، وزارت نیرو گزارشی با عنوان «برنامه ۱۴ مگاپروژه» منتشر کرد. این گزارش از بخش‌های متعددی تشکیل شده که هر یک به ابعاد مختلف برنامه‌های این وزارتخانه می‌پردازد. میان این بخش‌ها، بخش ابتدایی گزارش از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است؛ چرا که اهداف اصلی و منطق سیاست‌گذاری برنامه ۱۴ مگاپروژه در آن تبیین شده است. توجه به این بخش می‌تواند تصویری روشن‌تر از رویکرد وزارت نیرو نسبت به چالش‌های موجود و راهکارهای پیشنهادی ارائه دهد.

بر اساس آمار منتشر شده در این گزارش، طبق پیش‌بینی‌های وزارت نیرو قرار بود اوج مصرف برق کشور به حدود ۸۷ هزار مگاوات برسد؛ رقمی که معادل رشد حدود ۹ درصدی مصرف نسبت به دوره مشابه سال گذشته ارزیابی شده بود. با این حال، مصرف برق نه‌تنها افزایش نیافت، بلکه با کاهش حدود سه درصدی، به ۷۷ هزار و ۴۹۷ مگاوات رسید.

در این گزارش، دلایل کاهش سه درصدی مصرف برق در سه محور اصلی دسته‌بندی شده است؛ همراهی مردم در پویش‌های کاهش مصرف برق، مدیریت بار و اعمال خاموشی‌های برنامه‌ریزی‌شده، جلوگیری از فعالیت مزارع غیرمجاز استخراج رمز ارز در مجموع این اقدامات، بنا بر ارزیابی وزارت نیرو، نقش مؤثری در کاهش ۳ درصدی مصرف برق در زمان اوج بار داشته است.

با استناد به همین گزارش می‌توان نتیجه گرفت که مشارکت و همراهی مردم سهم قابل توجهی در کنترل مصرف برق داشته است.

انرژی خورشیدی، آسان‌ترین راهکار

کاهش مصرف برق از سوی مردم، اقدامی قابل تقدیر است؛ اما پرسش اصلی اینجاست که آیا مدیریت مصرف به‌تنهایی می‌تواند پاسخ‌گوی مشکل ناترازی برق باشد؟ به‌احتمال زیاد پاسخ منفی است، چرا که مسئله‌ی اصلی ناترازی برق، فقط به مصرف خانوارها بازنمی‌گردد، بلکه محدودیت توان تولید نیروگاه‌ها نقش تعیین‌کننده‌تری در بروز این مشکل دارد.

برای حل این مشکل راهکار کوتاه‌مدت در دسترس است. در این میان، افزایش ظرفیت تولید برق خورشیدی به‌عنوان سریع‌ترین و عملی‌ترین مسیر قابل طرح است. توسعه نیروگاه‌های خورشیدی می‌تواند با افزایش ظرفیت تولید، از تداوم یا تشدید قطعی‌های برق در تابستان سال آینده جلوگیری کند.

در مقابل، توسعه سایر روش‌های تولید برق، از جمله احداث نیروگاه‌های حرارتی جدید، به دلیل طولانی بودن فرآیند ساخت و بهره‌برداری که برآوردی بین ۳ تا ۵ سال برای رسیدن به تولید دارد در کوتاه‌مدت توان پاسخ‌گویی به مشکل فعلی را ندارد. این در حالی است که نیروگاه‌های خورشیدی، بسته به مقیاس طرح، قابلیت راه‌اندازی در بازه‌ای حدود ۳ تا ۱ ماه را دارند و می‌توانند در مدت‌زمانی کوتاه، ظرفیت تولید برق را افزایش دهند.

با این حال، پرسش کلیدی همچنان باقی است در مسیر توسعه برق خورشیدی تا امروز چه اقداماتی انجام شده و این ظرفیت تا چه اندازه بالفعل شده است؟ پرسشی که پاسخ به آن، تصویر دقیق‌تری از آمادگی کشور برای عبور از تابستان پیش‌رو ارائه خواهد داد.

ساتبا به تعهدات خود عمل کند

به گفته وزیر نیرو، قرار است تا پایان سال جاری ۷ هزار مگاوات برق تجدیدپذیر خورشیدی وارد مدار شود. با این حال، بر اساس آخرین آمار رسمی در دسترس تا ابتدای آذرماه، ظرفیت کل نیروگاه‌های تجدیدپذیر کشور ۳ هزار و ۱۶۵ مگاوات است که ۶۶ درصد آن به برق خورشیدی اختصاص دارد؛ رقمی معادل حدود ۲ هزار و ۸۹ مگاوات. این عدد فاصله‌ای قابل توجه با وعده ۷ هزار مگاواتی وزارت نیرو دارد. با توجه به این شکاف آماری و با در نظر گرفتن روند کند توسعه پروژه‌ها تحت مدیریت ساتبا، دستیابی به ظرفیت اعلام‌شده تا پایان سال، دست‌کم در شرایط فعلی، بسیار دشوار به نظر می‌رسد.

در این میان، طرح‌ها و فرصت‌هایی وجود داشته که ساتبا بدون پیگیری مؤثر از کنار آن‌ها عبور کرده است. یکی از مهم‌ترین این موارد، توافق ایران و چین در سال جاری برای تأمین ۷ هزار مگاوات صفحه خورشیدی با استفاده از منابع صندوق توسعه ملی است؛ توافقی که می‌توانست نقش مهمی در جبران کمبود برق و کاهش خاموشی‌ها ایفا کند. بر اساس گزارشات موجود از طرف بانک مرکزی ۶۰۰ میلیون دلار تحویل ساتبا شده است.

به‌دلیل نبود شفافیت در عملکرد ساتبا، تاکنون مشخص نشده چه میزان از منابع مالی این قرارداد برای خرید صرف شده است و چه تعداد صفحه خورشیدی از چین به ایران تحویل داده شده است.

در صورتی که ساتبا تا پایان سال جاری نتواند به وعده ۷ هزار مگاوات ظرفیت خورشیدی عمل کند، می‌توان گفت فرصت کوتاه‌مدتی که امکان مهار ناترازی برق وجود داشت از دست خواهد رفت. در چنین شرایطی، هرگونه قطعی احتمالی برق در آینده، بیش از هر عامل دیگری، متوجه وزارت نیرو و ساتبا خواهد بود و باید منتظر پاسخ‌شان برای عمل نکردن به وعده‌هایشان به مجلس باشند.