PMS مساله این است

بیشتر خانم ها خیال می كنند گرفتاری های حول و حوش قاعدگی كاملاً طبیعی هستند و هیچ چاره ای برای آن ندارند خانم هایی هم هستند كه تمام مشكلات جسمی, روحی, روانی و عصبی شان را در این ایام به عصبی بودن خودشان مربوط می دانند و خیال می كنند كه هر ماه مجبورند با تمام این مشكلات, كنار بیایند

بیشتر خانم‌ها خیال می‌كنند گرفتاری‌های حول و حوش قاعدگی كاملاً طبیعی هستند و هیچ چاره‌ای برای آن ندارند. خانم‌هایی هم هستند كه تمام مشكلات جسمی، روحی، روانی و عصبی‌شان را در این ایام به عصبی بودن خودشان مربوط می‌دانند و خیال می‌كنند كه هر ماه مجبورند با تمام این مشكلات، كنار بیایند. عده‌ای هم البته هستند كه به داروهای مسكن متوسل می‌شوند و علاجشان را از داروهای شیمیایی می‌خواهند. اما برخی از تازه‌ترین تحقیقات پزشكی نشان می‌دهند كه خانم‌ها می‌توانند فقط و فقط با اصلاح برنامه غذایی‌شان، تمام این مشكلات را طی مدت یك تا سه ماه ریشه‌كن كنند.

● یك قاعدگی و هزار و یك مشكل

دلشوره، ناپایداری خلقی، تحریك‌پذیری، تنش عصبی، سردرد، میل شدید به شیرینیجات، افزایش اشتها، تپش قلب، ضعف، سرگیجه، افزایش وزن، ورم دست و پا، تورم و حساسیت پستان‌ها، احساس ورم و نفخ شكم، افسردگی، ضعف حافظه و بی‌خوابی. آیا شما هم جزء خانم‌هایی هستید كه از چند روز قبل تا چند روز بعد از قاعدگی، با این مشكلات دست و پنجه نرم می‌كنند؟ اگر پاسختان به این سوال مثبت است، باید خدمتتان عرض كنم كه اولاً، شما به یك بیماری بسیار شایع تحت عنوان سندرم پیش از قاعدگی یا PMS مبتلا هستید و ثانیاً كه این نوشته را حتماً بخوانید تا هرچه زودتر به فكر اصلاح برنامه غذایی‌تان بیفتید و خودتان را از شر این مشكلات خلاص كنید.

● PMS، چرا و به چه علت؟

PMS یكی از شایع‌ترین بیماری‌های زنانه دنیا است. در ایران البته آمار درست و دقیقی از این بیماری در دست نیست، اما منابع آمریكایی می‌گویند ۴۰ تا ۶۰ درصد زنان این كشور (و كم و بیش، همین درصد از خانم‌ها در كشورهای دیگر) بین سنین ۱۲ تا ۵۰ سالگی با این بیماری دست به گریبانند. PMS اگرچه با افزایش سن تشدید می‌شود، اما برای دختران جوان و نوجوان نیز می‌تواند كاملا دردسرساز باشد.

علتش هنوز نامشخص است اما اغلب پزشكان، به هم خوردن تعادل هورمونی استروژن و پروژسترون را محتمل‌ترین دلیل این بیماری می‌دانند. هورمون استروژن كه در تمام طول ماه تولید می‌شود، درست پیش از تخمك‌گذاری افزایش می‌یابد. در این مرحله، تخمدان‌ها شروع به ساخت و ترشح پروژسترون می‌كنند. PMS هم دقیقاً در طول دوهفته بعد از تخمك‌گذاری تا پایان دوره قاعدگی اتفاق می‌افتد و خانم‌هایی كه تخمك‌گذاری ندارند، اصلاً به این بیماری دچار نمی‌شوند، مگر این‌كه تحت درمان با هورمون‌های استروژن و پروژسترون صناعی باشند كه در این صورت، بعید نیست آن‌ها هم از این بیماری رنج ببرند.

● چهره‌نگاری از یك بیماری هزارچهره

می‌شود گفت PMS یك بیماری هزار چهره است، چراكه پزشكان بیش از ۱۵۰ علامت را به این بیماری منسوب كرده‌اند. علایمش البته در زنان مختلف، متفاوت است و همین مسأله، تشخیص را دشوار می‌كند. بدتر این‌كه، الگوی این بیماری بر حسب ماه‌های مختلف سال و سن بیمار نیز ممكن است دست‌خوش تغییر شود.

شایع‌ترین علایم این بیماری همان‌طور كه در ابتدای بحث هم اشاره شد، عبارتند از: دلشوره، ناپایداری خلقی، تحریك‌پذیری، تنش عصبی، سردرد، میل شدید به شیرینیجات، افزایش اشتها، تپش قلب، ضعف، سرگیجه و غش، افزایش وزن، ورم دست و پا، تورم و حساسیت پستان‌ها، احساس ورم و نفخ شكم، افسردگی، ضعف حافظه و بی‌خوابی.

جالب است بدانید كه این بیماری می‌تواند علایم ویژه‌ای از قبیل بد خُلقی، سركشی در برابر پدر و مادر و اولیای مدرسه، فرار از منزل و عدم حضور در مدرسه و افزایش شدید میل جنسی را در دختران جوان به وجود بیاورد. اما از آنجایی كه اكثر این علایم جز در موارد بسیار واضح به درستی تشخیص داده نمی‌شود، هیچ بعید نیست كه مشكل این دختران تا نزدیك سن ۳۰ سالگی نیز بدون تشخیص بماند.

● قربانیان بی‌اطلاعی

تاوانی كه جامعه بابت PMS می‌پردازد باوركردنی نیست. تصور كنید كودكی را كه تحت سرپرستی مادری مبتلا به این بیماری بزرگ می‌شود؛ مادری كه یك خط در میان، كنترلش را از دست می‌دهد و فرزندش را مورد آزار و اذیت جسمی یا لفظی قرار می‌دهد، نه برای خودش آسودگی خاطر می‌گذارد و نه برای فرزندش اعتماد به نفس و خودباوری. و البته تقصیری هم به گردن آن مادر نیست. او بیمار است و هیچ بعید نیست كه در برقراری ارتباط با دیگران و حتی در روابط زناشویی خودش هم دچار مشكل شود.

PMS در دختران جوان می‌تواند یكی از علل اصلی گرایش به مواد مخدر و الكل باشد. دختران جوان مبتلا كه دچار علایم خفیفی همچون تحریك‌پذیری، اضطراب، ناپایداری خلقی و افسردگی می‌شوند، خیلی مشكلات رفتاری آن‌ها را در برمی‌گیرد و كم‌كم خودشان نیز باورشان می‌شود كه هیچ كنترل و مسؤولیتی در قبال رفتارشان ندارند.

● مسأله‌ای سخت با راه حلی آسان

جالب‌ترین نكته در خصوص PMS این است كه رژیم غذایی اغلب مبتلایان به این بیماری شبیه همدیگر است. اكثرشان غذاهای آماده، غذاهای چرب، محصولات لبنی و مواد كافئین‌دار را زیاد مصرف می‌كنند و كمتر به سراغ غذاهای طبیعی و سالم می‌روند.

به همبرگر، سیب‌زمینی سرخ‌كرده، چیپس، نوشابه‌های كولادار، انواع بیسكویت و شیرینیجات و به‌خصوص شكلات، ماكارونی و برنج شدیداً علاقه‌مندند و از طرفی برای حفظ تناسب اندامشان هم گهگاه بعضی از وعده‌های غذایی‌شان را كاملاً حذف و در عوض، گاهی اوقات هم حسابی در غذا خوردن زیاده‌روی می‌كنند.

جالب است كه با آغاز دوره PMS و ورم ناشی از آن، به مبتلایان احساس چاقی دست می‌هد و به همین دلیل، به رژیم‌های موقت غذایی روی می‌آورند. اما با برطرف شدن این دوره، دوباره پرخوری شروع می‌شود و در عوض، برای كم كردن این اشتهای كاذب می‌روند سراغ داروهای لاغری. این چرخه تغذیه‌ای را در اغلب مبتلایان PMS می‌شود سراغ گرفت.

● پزشکان تشخیص می‌دهند

تشخیص این بیماری بر مبنای الگوی زمانی شروع و ختم علایم است. یعنی اگر هر كدام از علایم فوق‌الذكر (به خصوص علایم شایع‌تر) یك یا دو هفته مانده به شروع قاعدگی آغاز شود و با شروع قاعدگی، یا مدت كوتاهی بعد از شروع قاعدگی پایان یابد، می‌توانیم مطمئن شویم كه با یك بیمار مبتلا به PMS روبه‌رو هستیم. خطر ابتلا به این بیماری در خانم‌هایی كه سابقه خانوادگی ابتلا به PMS داشته باشند، البته بیشتر است. حاملگی‌های متعدد هم شانس بروز این بیماری را افزایش می‌دهد. استرس نیز از دیگر عوامل زمینه‌ساز و تشدیدكننده PMS محسوب می‌شود.

خیلی از مبتلایان به این بیماری، به داروهای ضد افسردگی، آرام‌بخش، خواب‌آور و مسكن اعتیاد پیدا می‌كنند. اگرچه قرص‌های ضد بارداری ممكن است علایم این بیماری را (در موارد خفیف) مرتفع كنند اما با قطع آن‌ها، PMS دوباره و این‌بار، شدیدتر از قبل برمی‌گردد. چاق و لاغر شدن‌های مكرر، جراحی، ضربات شدید و ابتلا به بعضی بیماری‌ها نیز می‌تواند باعث بروز یا تشدید علایم این بیماری شود. در هنگام تشخیص باید حتماً به الگوی تغذیه‌ای شخص به عنوان یك عامل كلیدی برای تشخیص قطعی توجه كرد.

● هرچه زودتر دست به كار شوید

علاوه بر عوارضی كه قبلاً ذكر شد و مشكلات متعدد روحی روانی كه مبتلایان به این بیماری از آن رنج می‌برند، به نظر می‌رسد كه برخی از بیماری‌ها و معضلات بهداشتی دیگر نیز با PMS در ارتباط باشند. تازه‌ترین تحقیقات در این زمینه حاكی از آن است كه همان نوع برنامه غذایی كه می‌تواند باعث بروز PMS شود، می‌تواند در بروز بیماری‌های دیگر نیز نقش داشته باشد؛ بیماری‌هایی همچون: اندومتریوز، ناباروری، افسردگی متعاقب زایمان، قاعدگی نامنظم، فیبروسیست پستان، تومورهای فیبرویید، افزایش خطر هیستركتومی (برداشتن رحم)، مشكلات یائسگی، پوكی استخوان و حتی افزایش خطر ابتلا به بعضی از سرطان‌های تناسلی و بدخیمی‌های پستان.

● و خلاصه این‌كه ...

تحقیقات اخیر نشان داده است كه یکی از عوامل مهم و مؤثر در بروز یا درمان PMS، نحوه زندگی شخص است: برنامه غذایی، رژیم‌درمانی و پرخوری‌های متناوب، استفاده از مواد غذایی خطرساز و ...

به نظر می‌رسد كه علایم PMS یك نقش واسطه‌ای میان شخص مبتلا و بدن او بازی می‌كند كه به شخص هشدار می‌دهد: برنامه غذایی‌ات را بهتر كن، حالت بهتر می‌شود.

● درمان سندرم پیش از قاعدگی (PMS)

اگرچه بسیاری از خانم‌ها در طی دوران باروری خود ممکن است دچار عوارض و علایم سندرم پیش از قاعدگی شوند ولی بررسی‌ها نشان داده است انواع شدید این سندرم در خانم‌های بین سنین ۳۰ تا ۴۰ سال یا خانم‌هایی که فرزندان کوچک دارند، بسیار شایع است. عوارضی که می‌تواند غیر از تأثیر روی بهره‌وری فرد مبتلا در محیط کار و منزل، روی روابط اجتماعی و زندگی اجتماعی این افراد نیز تأثیر منفی بگذارد.

هنوز علت واقعی این سندرم مشخص نشده است ولی اکثر پزشکان عقیده دارند، PMS، واکنش غیر طبیعی بدن در برابر تغییرات طبیعی هورمون‌ها و وضعیت بیولوژیکی بدن است. واکنش‌هایی که می‌توانند موجب تغییرات زیادی در وضعیت تنظیم عصبی و هموستاز بدن شوند و علایم تشکیل‌دهنده این سندرم را به‌وجود آورد.

همان‌طور که گفته شد، چون هنوز علت اصلی این سندرم مشخص نشده است، درمان‌هایی هم که در این زمینه وجود دارند درمان‌های اختصاصی و ثابت‌شده این بیماری نیستند. روش‌هایی که در زیر به ذکر آن می‌پردازیم، صرفاً روش‌های درمانی‌ای هستند که پزشکان و خانم‌های مبتلا بر اساس کنترل بعضی علایم، آن‌ها را تجربه کرده‌اند و مؤثر یافته‌اند.

▪ درمان‌های دارویی

ـ پروژسترون و پروژستوژن:

تا چندین سال قبل تصور می‌شد که علت اصلی PMS کمبود پروژسترون در بدن است. به همین دلیل برای مبتلایان، قرص پروژسترون تجویز می‌شد.

اگرچه استفاده از این دارو تا حدودی علایم PMS را برطرف می‌کرد ولی در عوض طول دوره قاعدگی را افزایش می‌داد که باعث ناراحتی مصرف‌کنندگان می‌شد. به همین دلیل مدتی بعد داروهای صنعتی مشابه پروژسترون ساخته و به بازار عرضه شد. پروژستوژن در بعضی موارد جلوی به‌وجود آمدن PMS را می‌گرفت و عوارض پروژسترون را هم نداشت، ولی در بعضی موارد هم مشخص شد که خود می‌تواند تحریک‌کننده به‌وجود آمدن این سندرم باشد. این اثر متضاد پروژستوژن باعث شد که این دارو هم نتواند در بین روش‌های درمان PMS جایی برای خود پیدا کند.

ـ قرص‌های ضدبارداری ترکیبی:

هنوز هم از این داروها برای درمان عوارض PMS استفاده می‌شود. اگرچه مطالعات زیادی وجود ندارند که تأثیرگذاری این روش را تأیید کنند، ولی تجربه خانم‌های مصرف‌کننده خود باعث شده است تا همچنان قرص‌های ضد بارداری به عنوان یک روش شایع استفاده شود. با این حال استفاده از این قرص‌ها نمی‌تواند عوارض خلقی و روحی PMS را از بین ببرد و اضطراب، بدخلقی، تنش ‌عصبی، دلشوره و افسردگی در جای خود باقی خواهند ماند. از عوارض این قرص هم می‌توان به ترومبوآمبولی یا بازگشت علایم بعد از قطع مصرف داروها اشاره کرد.

ـ استروژن:

این دارو باعث می‌شود سیکل قاعدگی متوقف و در نتیجه عوارض PMS آشکار شود. اما در خانم‌هایی که رحمشان برداشته نشده است، باید برای جلوگیری از ایجاد هیپرپلازی در رحم، پروژسترون هم تجویز شد. درد پستان‌ها، تهوع و افزایش وزن از عوارض مصرف این داروها است.

ـ بروموکریپتین:

گاهی اوقات در خانم‌هایی که درد پستان در هنگام PMS بسیار بیشتر از علایم دیگر آزارشان می‌دهد، می‌توان از این دارو استفاده کرد. بروموکریپتین جلوی ترشح هورمون پرولاکتین را می‌گیرد. درد و تحریک‌پذیری پستان با مهار این هورمون برطرف می‌شود اما باید انتظار عوارضی مثل تهوع، یبوست، سردرد و گیجی را داشت.

دارویی به نام دانازول هم که یک هورمون مصنوعی است برای برطرف کردن همین علایم (درد پستان) به کار می‌رود ولی مصرف طولانی‌مدت آن می‌تواند باعث مشکلات قلبی شود.

ـ دیورتیک‌ها:

دسته دیگری از داروها که برای کنترل عوارض PMS استفاده می‌شوند، دیورتیک‌ها هستند. داروهایی که معمولاً در بیماری‌های قلبی و فشار خون کاربرد دارند. دیورتیک یعنی ادرارآور و همان‌طور که از نام دارو‌ها پیدا است از آن‌ها برای کنترل عوارضی چون پف‌کردن، ورم، درد پستان و کم ‌کردن وزنی که ناشی از احتباس آب در بدن باشد استفاده می‌شود. اسپیرونولاکتون از این دسته داروها است.

استفاده نامناسب و بدون مشاوره با پزشک از این داروها علاوه بر این‌که می‌تواند علایم کمبود مایع در بدن را به‌وجود بیاورد، می‌تواند موجب هدر رفتن پتاسیم زیادی بشود که عوارض قلبی جبران‌ناپذیری را به دنبال خواهد داشت.

ـ داروهای ضد افسردگی (SSRI):

استفاده از بعضی از داروهای ضد افسردگی که مکانیسم اثرشان مهار بازجذب سروتونین در پایانه‌های عصبی است، می‌تواند در برطرف کردن عوارض عصبی و روانی PMS مفید باشد. دلشوره، ناپایداری خلقی، تحریک‌پذیری و تنش ‌عصبی که در چند روز قبل از قاعدگی به‌وجود می‌آید با مصرف این دسته از داروها (مثلاً فلوکستین) برطرف شود، ولی مصرف این داروها می‌تواند عوارضی مثل سردرد، تپش‌ قلب، حالت تهوع، گیجی یا کاهش میل جنسی را به دنبال داشته باشد. معمولاً پزشکان این دارو را با دوزهای کم و فقط همزمان با تخمک‌گذاری تجویز می‌کنند تا افراد گرفتار عوارض آن نشوند.

---