هولوکاست زناشویی

استفاده از کلمه «هولوکاست» در لفاف طنز, اولین موضوعی است که وودی آلن در «هرج و مرج محض», جدیدترین نمایشگاه استعداد و نبوغ خود, به آن پرداخته است

● نگاهی به «هرج و مرج محض» تازه ترین کتاب وودی آلن

وودی آلن در مجموعه جدید خود، مانند یک آشپز واقعی ترکیبی بی نقص از طرح ها و داستان های طنز را به خورد خواننده می دهد.استفاده از کلمه «هولوکاست» در لفاف طنز، اولین موضوعی است که وودی آلن در «هرج و مرج محض»، جدیدترین نمایشگاه استعداد و نبوغ خود، به آن پرداخته است.

مکس اندوکرین، شارلاتان و متخصص انرژی درمانی که دارای قدرت غوطه ور شدن در بین زمین و آسمان نیز هست، در مورد تخم و ترکه کلاش خود این گونه سخن سرایی می کند؛ « یکی از پسران من، که حاصل هولوکاست زناشویی پیشینم است، کار پرمنفعت وکالت را رها کرد تا یک متخصص اندرونه گویی (حرف زدن با دهان بسته) شود...»«هولوکاست زناشویی» واژه کاملی است. استفاده از «(اردوگاه) آشویتس زناشویی» می توانست اعصاب خردکن باشد و به کار بردن «فاجعه زناشویی» نیز ترکیبی ضعیف محسوب می شد.

آن چه که به این جمله، ویژگی خاص آلن دوست داشتنی را که غیرقابل تقلید نیست (و کم و بیش در سراسر جهان شبیه سازی می شود) می بخشد، همان ترکیب دوتایی هولوکاست و اندرونه گویی است که مانند ترکیب دو به یک برادران مارکس و هانا آرنت طنزآمیز است. در مقام یک داستان پرداز، آلن دارای گوش یک هنرپیشه کمدی و فهم و کمالات یک گارسون رستوران کارنجی دلی۱ است که دکترای ادبیات اروپایی دارد.

کافی است تمام داستان های «هرج و مرج محض» را بخوانید و بعد سه گانه او «تسویه حساب» (۱۹۷۱)، «بی پروبال» (۱۹۷۵) و «اثرات جانبی» (۱۹۸۰) را موشکافانه مطالعه کنید. اگر اساساً آدم حساسی باشید، چنین آثار مجذوب کننده ای می توانند نخستین نشانه های هیجان و غم را در ذهن شما تحریک کنند؛ همان کشش کشنده و مرگ بار به نوشتن به سبک وودی آلن. نتیجه کار مشخص است؛ او وودی آلنی است که شما هرگز نخواهید بود و میل مفرطی شما را واخواهد داشت که در تمام نوشته هایتان از کلمه «ماهی ساردین» استفاده کنید، حال آنکه خیلی خوب می دانید وودی آلن بارها و بارها این کلمه را در نوشته هایش به کار برده است.

شیفتگان آثار کلاسیک از انبوه اصطلاحات و مفاهیم مشابه با آثار کلاسیک این اثر شگفت زده خواهند شد.یکی از لذت های بیشمار داستان های آلن، بوفه پر از ماهی سفید، خوراک ماهی دودی و سوسیس دل و جگر است که به همراه روایت به خورد خواننده داده می شود. کلمه مرغ ـ به عنوان خوراک یا ابژه عشقی ـ ۳۷ بار در اثر آلن به کار رفته است.

بی شک روزی یک دانشجوی مبتکر دکترا راز علاقه یهودیان امریکایی به مرغ، این سنت دیرینه، را آشکار خواهد ساخت (سنتی که تا به امروز نیز ادامه داشته و در رمان جدید و خارق العاده مایکل شابون «مجمع پلیس های یهودی» نیز به آن پرداخته شده است). شابون در اثر خود مرغ فرودست را با باری فلسفی که مطمئناً مورد ستایش آلن قرار می گرفت، پربها جلوه داده است؛ «برای یهودی بودن زمان غریبی است، همیشه این گونه بوده است، همچنان که برای مرغ بودن.»در دنیای وودی هیچ چیز یک بار اتفاق نمی افتد.

مانند «دنی رز برادوی» که به سبک و سیاق همیشگی خود، استعداد و خرده معروفیت خود را به کار می گرفت، آلن طوری می نویسد که گویی پیمان بسته هیچ گاه از به کاربردن مداوم فکاهی های قدیمی خود، داستان پردازی های ذهنی، اسامی عجیب یهودی و اصطلاحات قضایی و لغات وابسته به مکتب نازیسم دست بر ندارد.

جهان آلن جهان پس از جنگ است که در خاکستر یهود نگهداری می شود و او هر از چند گاهی کمی طنز و بصیرت از آن استخراج می کند. ممکن است این مضامین تکرار شونده خوانندگان ناآشنا را دلسرد کند، اما تا به حال هیچ کس از ریف های تکرارشونده جان لی هوکر شکایت نکرده است. آلن در مقام نویسنده و بازیگر در آن واحد دستی در کمدی سبک وودویل، ادبیات، داستان های پندآموز قوم یهود و تحلیل های فرویدی دارد.

لازم نیست حتماً ژاک دریدا باشی تا پرده از محتوای عبری و تاریک سبک آلن برداری (مانند شخصیت منفور دوشیزه ویلپانگ در داستان «در یک روز بد، می توانی تا آخر خط را بخوانی») بقیه داستان ها مانند «حادثه ای غیرمنتظره که محاکمه دیسنی را تکان داد»، که مانند صورت جلسه دادگاه روایت می شود، بی نقص هستند. به شهادت «آقای اوویتز»، میکی ماوس «مسوول گیر انداختن گوفی در مرکز بتی فورد بوده است.» این موضوع حتی برای پرشورترین طرفداران آلن نیزکمی غریب است.

به قول گوستاو فلوبر «اگر می خواهی در هنرت آوانگارد باشی عادی زندگی کن» و هیچ کس نمی تواند مردی را که با دخترخوانده شریکش ازدواج کرده متهم به داشتن یک زندگی عادی کند. غیرممکن است بتوان شهرت نویسنده این داستان ها را نادیده گرفت. در اثر وودی آلن می توان ردپای دیگر آثار او را نیز یافت.

به عنوان مثال در «حکایت ماه زده» که داستان جنون ناگواری است که انسان معاصر درگیر آن است و بیان کننده این حقیقت است که هرگز نمی توان تمام نیازها و آرزوهای فردی را به وسیله جنس مخالف برآورده کرد، می توان نشانه هایی از «آنی هال» را یافت. در پایان داستان و فیلم، وودی خواستگار مهمل باف، به حدی از خل وضعی می رسد که با یک کلاه فرفره ای و کوله پشتی کتانی در محله برادوی اسکیت سواری می کند.

در هیچ قانونی نیامده است که آدم نمی تواند از خودش گرته برداری کند. هیچ نویسنده ای را نیز نمی توان به این علت که به سبک قدیمی می نویسد، طرد کرد.در پایان باید گفت که نوشتن، آلن را به اوج مفاهیم خارق العاده می رساند. کتاب او مجموعه ای از ایده های هوشمندانه است که هم زمان دردناک، نگران کننده و بسیار خنده دار است؛ کم وبیش مشابه زندگی خود آلن که الهام بخش این داستان ها بوده است.

منبع: لس آنجلس تایمز

جری استال

مترجم : سارا کوچکی