نگاهی به خاستگاههای شیوع افسردگی در دانش آموزان

مشکلات رفتاری دانش آموزان یکی از عوامل اصلی در مسدود ساختن و منحرف نمودن فرآیند یاد گیری و مانعی بر سر راه جریان آموزش در کلاس درس می باشد.
یکی از بارزترین مشکلات رفتاری که سیستم …

مشکلات رفتاری دانش آموزان یکی از عوامل اصلی در مسدود ساختن و منحرف نمودن فرآیند یاد گیری و مانعی بر سر راه جریان آموزش در کلاس درس می باشد.

یکی از بارزترین مشکلات رفتاری که سیستم مدرسه وتدریس را به چالش کشیده، «افسردگی» است. افسردگی یکی از شایعترین و مهمترین مسائل و معضلاتی است که مدارس کشورمان در مقطع متوسطه بدان گرفتار است. این رفتارها از عوامل گوناگونی ناشی می شود که باید مورد بررسی و مطالعه قرار گیرد. نوجوان و جوان مدام به دنبال محرکی می گردد تا با آن تشویشهای درونی خود را تخفیف دهد. اغلب از خستگی زیاد، شکوه و شکایت دارد. با وجود این به طور خستگی ناپذیری به جنب و جوش و فعالیت می پردازد.

نوجوان در حالتی از «خود بیمار انگاری» یعنی نظارت حریصانه بر فعالیت جسمی خود به سر می برد و از دردهای متناوب عضوی که اکثراً خیالی هستند می نالد.

این حالت گرچه در نزد کودکان و افراد مسن نیز فراوان دیده می شود لیکن در دوران نوجوانی بیشتر از هر موقع دیگر بر سلامت روانی فرد (به لحاظ شکل گیری شخصیت) تأثیر می گذارد. امروزه افسردگی مسئله شماره یک در سلامتی دنیاست و به قدری توسعه پیدا کرده که آن را «سرماخوردگی اختلالات مغزی» نامیده اند.

در یک نگرش کلی مؤلفه افسردگی در بین دانش آموزان‏، احساس غمگینی، ناامیدی و احساس شکست است که شیوع نسبتاً فراوانی در بین دانش آموزان مقطع متوسطه در کشورمان دارد که بر اساس یافته های یک پژوهش میدانی، در میان دانش آموزان رشته علوم انسانی شایعتر است. با توجه به تحقیقات صورت گرفته از آنجا که عوامل روانی - اجتماعی در افسردگی بیشتر از دیگر عوامل مؤثر هستند، بنابر این باید برای کنترل و رفع این عوامل تلاش کرد.

این آسیب منشأ گوناگونی دارد اما در مجال این نوشتار کوتاه به خاستگاههای آن درحوزه آموزش و پرورش به اجمال اشاره می کنیم؛

الف) عللی که منشأ آن معلم است: اگر روش تدریس بر اساس علایق، نیازها، پیش آمادگیها و تجربیات دانش آموزان نباشد، اگر در روش تدریس به اصل آمادگی، درک و فهم و آموخته های قبلی دانش آموزان توجه نشود و یا اصول تربیتی رعایت نگردد، دانش آموز حق دارد در فکر فرار از کلاس و یا بی توجه به کلاس باشد.

ب) عللی که منشأ آن خود دانش آموز است: در این زمینه تأثیر گروه همسالان، عقب ماندگیهای خفیف ذهنی، ضعف بینایی و یا شنوایی، سن بیشتر یا کمتر نسبت به همکلاسیها، قد و اندازه نامتناسب، ممکن است عامل افسردگی باشد.

ج) عللی که منشأ آن مدرسه یا آموزش و پرورش است: عدم تناسب برنامه های درسی با نیازهای فردی و اجتماعی دانش آموزان، قوانین و مقررات آموزشی که ممکن است بدون توجه به نیازهای خاص سنی و بدون توجه به استقلال دانش آموزان تدوین شده باشند، نامناسب بودن جوّ مدرسه، شلوغ بودن کلاسها، شرایط فیزیکی مثل مناسب نبودن نور، سروصدا و مزاحمتهای بیرونی و... از آنجا که مدرسه یک سیستم اجتماعی باز است وهمه عوامل فوق و بسیاری از عوامل دیگر به عنوان درونداد وارد سیستم آموزشی می شوند با توجه به نقش و جایگاه ویژه آموزش و پرورش در امر پیشگیری و رسالت آن در ارتقاء و تأمین بهداشت روانی، ضرورت دارد تا با شناسایی دقیق و علمی مشکلات رفتاری، اختلالات روانی و به دست آوردن آماری قابل استناد و با توجه به شرایط اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و... ضمن راهنمایی و هدایت الگوهای ناسازگار رشد به مسیری صحیح و بهنجار، با برنامه ریزی مناسب به امر پیشگیری به عنوان یکی از اهداف مهم مشاوره و بهداشت روانی توجه نموده، به معلم نیز کمک کند تا بتواند تجزیه و تحلیلی مناسب از نگرش خود به محیط کلاس، شیوه تدریس، میزان تناسب برنامه های درسی با نیازهای جوانان و... داشته باشد.

مهندس خدایار حسنی سوخته سرایی