نــــور , صــــدا , اکــــشــــن

سهم شهر مشهد از هنر سینما تنها به بازیگران صاحب نام ختم نمی شود و چندین اسم دیگری اما این بار در حوزه کارگردانی سینما در میان مردم مشهد خودنمایی می کند که درحال حاضر بیشتر آن ها فعال و در میدان هستند

سهم شهر مشهد از هنر سینما تنها به بازیگران صاحب نام ختم نمی‌شود و چندین اسم دیگری اما این بار در حوزه کارگردانی سینما در میان مردم مشهد خودنمایی می‌کند که درحال حاضر بیشتر آن‌ها فعال و در میدان هستند. ناگفته نماند که در این حوزه هم باز با همان مشکل قدیمی مواجه هستیم و نمی‌دانیم که از میان این همه نام، چندنفر آن‌ها را برای نوشتن در این ستون انتخاب کنیم ازهمین رو بدون هیچ قانون خاصی و تاجایی که فضا به ما اجازه می‌داد نوشتیم و از رضا عطاران شروع کردیم.

● رضا عطاران

طنزهایی ملموس و به یاد ماندنی

در مورد عطاران حرف بسیار است، از چهره مردمی و دوست داشتنی‌اش گرفته تا فیلم‌ها و سریال‌هایش که برآمده از عمق اجتماع و لایه‌های زیرین جامعه است. زبان طنز عطاران تلخ و گزنده است (چنان که رسالت طنز همین است) و به مذاق برخی خوش نمی‌آید اما آن‌چه که مهم است این است که هرچه این کارگردان مشهدی می‌سازد مورد توجه مردم قرار می‌گیرد. از سریال‌های مناسبتی‌اش گرفته تا اولین فیلم بلند سینمایی‌اش که چه در جشنواره فجر و چه در میانه اکران، نگاه‌های بسیاری را معطوف به خود کرد. اگر در مقام مقایسه به کارهای عطاران و مدیری نگاه کنیم، هر دو در خنداندن مخاطب موفق عمل می‌کنند، آثار هردویشان در سینما و تلویزیون پرمخاطب است و شخصیت هر دو در میان مردم جامعه از مقبولیت برخوردار است اما وقتی دقیق‌تر نگاه می‌کنیم و مجموعه "پاورچین" را با "بزنگاه" مقایسه می‌کنیم درمی‌یابیم که نگاه آثار عطاران حتی برای لحظه‌ای از عمق جامعه و زندگی مردم جدا نمی‌شود و آن‌هایی که به تماشای آثارش می‌نشینند این موضوع را به‌خوبی درک می‌کنند. طنز عطاران واقعی و کارکردگراست و در لایه‌های خود حرف‌های بسیاری برای گفتن دارد.

● فریدون جیرانی

جای خالی در هفت

اصالتا، زاده کاشمر است اما فعالیت هنری خود را از مشهد و در اوایل دهه ۵۰ خورشیدی آغاز کرد. با این حال اولین تجربه جدی او در زمینه سینمای حرفه‌ای به سال ۱۳۶۰ خورشید و نوشتن فیلمنامه فیلم "آفتاب‌نشین‌ها" به کارگردانی "مهدی صباغ زاده" بازمی‌گردد. به رغم نزدیک به سه دهه حضور در سینما، آثاری که کارگردانی کرده است از ۱۲ مورد بیشتر نمی‌شود اما درمجموع هنرمند پرکاری به حساب می‌آید. در کارنامه هنری فریدون جیرانی علاوه بر تهیه کنندگی، فیلمبرداری، کارگردانی، فیلمنامه‌نویسی، مجری‌گری در تلویزیون و فعالیت چشمگیر در مطبوعات به چشم می‌خورد. وی فعالیت در مطبوعات را با سردبیری در مجله "سینما" در سال ۱۳۷۰ آغاز کرد که این فعالیت هنری تا سال ۱۳۸۴ خورشیدی ادامه پیدا کرد. فیلم "قرمز" به کارگردانی او در سال ۱۳۷۷ نمایش داده شد که در زمان خود، یک کار جنجالی به حساب می‌آمد با این حال جنجالی‌ترین فعالیت این هنرمند خراسانی اجرای برنامه "هفت" بود که تقریبا از سوی تمامی دوستان و دشمنان سینما مورد انتقاد قرار گرفت؛ با این حال پس از کناره‌گیری او از اجرای برنامه، روشن شد که اعتبار این برنامه به حضور جیرانی بوده است. این روزها جای خالی جیرانی در هفت بسیار احساس می‌شود.

● سعید سهیلی

بالا و پائین بسیار

این کارگردان اهل جبهه و جنگ، در سال‌های اخیر سازنده آثاری بوده که مورد انتقاد و موضع‌گیری‌های تندی بوده‌اند. این کارگردان کهنه‌کار سینما متولد شهرستان تربت حیدریه است و فعالیت‌های هنری‌اش را از حوزه هنری مشهد آغاز کرده است. هرچند که در ابتدا، حضورش در سینمای ایران نوید حضور یک کارگردان متفاوت و گزیده‌کار را به مخاطبان می‌داد اما به تدریج مسیر فیلمسازی‌اش به سمت و سویی رفت که قابل پیش‌بینی نبود. به ‌عنوان مثال اگر نگاهی به فیلم‌های مردی شبیه باران (۱۳۷۵)، مردی از جنس بلور (۱۳۷۷)، سهراب (۱۳۷۸)، شب برهنه (۱۳۸۰)، غوغا (۱۳۸۱) و تارا و تب توت فرنگی (۱۳۸۲) بیندازیم و سپس به سراغ مشاهده چهارانگشتی (۱۳۸۵)، چارچنگولی (۱۳۸۷)، ازدواج در وقت اضافه (۱۳۸۸) و اگر کمی شانس بیاوریم نگاهی هم به فیلم توقیف شده "گشت ارشاد" بیندازیم، به سختی باورمان می‌شود که همه این فیلم‌ها مال یک کارگردان باشد. مردی شبیه باران در حوزه دفاع مقدس ساخته شده بود، سهراب و شب برهنه تین ایجری بودند و غوغا قرار بود یک اثر تلخ و اجتماعی هشدار دهنده باشد. ناگفته نماند آن‌هایی که گشت ارشاد را در جشنواره دیده‌اند معتقدند با یک طنز سطحی از جنس چارچنگولی و ازدواج در وقت اضافه روبه رو نیستیم.

● عبدالرضا کاهانی

پشت چراغ قرمز

بین چهره‌های خراسانی که به تازگی در سینمای کشور مطرح شده و برای خودش جایگاهی کسب کرده می‌توان از عبدالرضا کاهانی نام برد. نمی‌شود مخاطب سینما باشید و یکی از فیلم‌های او را ندیده باشید. بسیاری این جوان نیشابوری را در کنار بهرام توکلی کارگردان "اینجا بدون من" یکی از استعدادهای ویژه سینمای ایران می‌دانند. کاهانی متخصص فضاهای ابزورد و گروتسک به حساب می‌آید که به خوبی در داستان‌هایی عاری از معنا تقابل وضعیت‌های متضاد را نمایش می‌دهد. کاهانی متولد ۱۳۵۲ در نیشابور است، کارش را با فیلم کوتاه شروع کرد، تحصیل در مقطع کارشناسی ارشد رشته کارگردانی تئاتر را رها کرد و از همان فیلم اولش که "آدم" نام داشت همیشه پشت چراغ قرمز مجوز قرار داشته و فیلم‌هایش یا بدون اکران وارد شبکه ویدئویی شدند یا بعد از کلی کش و قوس و جرح و تعدیل به اکران رسیده و اجازه حضور در جشنواره‌های خارجی را پیدا نکردند. بیست، آن‌جا، هیچ و اسب حیوان نجیبی است، دیگر آثار او محسوب می‌شوند. "بی‌خود و بی‌جهت" هم آخرین اثر اوست که هنوز بلاتکلیف است. شیما منفرد تدوین گر سینما همسر کاهانی است.