قند پارسی

طبق آمارهای جهانی, روند تولید شکر در جهان افزایشی است, در حالی که این روند در کشورمان متغیر است

بررسی آمار سطح زیر کاشت نیشکر در سطح جهان، طی پنجاه سال گذشته نشان می‌دهد، سطح زیر کشت این محصول از حدود ۹/۸ میلیون هکتار در سال ۱۹۶۱ به ۲/۲۴ میلیون هکتار در سال ۲۰۰۸ افزایش یافته که به معنی رشد ۶/۲ برابری آن است.

سطح زیر کشت نیشکر در کشورمان هم از حدود ۲ هزار و ۳۰۰ هکتار در سال ۱۳۴۰ به حداکثر ۶۶ هزار و ۵۰۰ هکتار در سال ۸۵ رسیده که این افزایش عمدتاً ناشی از راه‌ اندازی کشت و صنعت‌های جدید، جهت تولید محصول نیشکر بوده است. نوسانات شدید و سال به سال سطح زیر کشت این محصول در ایران، موجب شده ضریب تغییرات آن در کشور، طی این پنجاه سال ۴/۷۸ درصد باشد، در حالی که در سطح جهانی این ضریب تنها معادل ۹/۲۷ درصد است. طی سال‌های ۲۰۰۹-۱۹۶۱ تولید نیشکر در جهان به موازات سطح زیر کشت (۶/۲ برابر) و عملکرد نی (۴۱ درصد) به تدریج افزایش یافته و از ۴۴۸ میلیون تن در سال ۱۹۶۱ به هزار و ۶۸۳ میلیون تن در سال ۲۰۰۹ رسیده است. به علت افزایش سطح زیر کاشت و همین طور عملکرد محصول، آهنگ افزایش تولید جهانی نیشکر بسیار قابل توجه بوده و طی این مدت ۷/۳ برابر شده است. در ارتباط با کشورمان باید گفت، میزان تولید سالانه نی از ۱۷۹ هزار تن در سال ۴۰ به حداکثر ۶/۵ میلیون تن در سال ۸۳ افزایش یافته است (۳۳ برابر).

● شکر دست آمریکا و آفریقا

جهت ارزیابی موقعیت ایران در مقایسه با کشورهای عمده تولید کننده نیشکر، آمار منتشر شده نشان می‌دهد در سال ۲۰۰۹ برزیل با حدود ۸ میلیون و ۵۰۰ هزار هکتار بیشترین سطح زیر کشت نیشکر را داشته است. بین کشورهای جهان، پرو با عملکرد ۸/۱۳۱ تن در هکتار بالاترین راندمان تولید نیشکر را به دست آورده است. به طور کلی، عملکرد نیشکر در کشورهای پرو، مصر، سودان و کلمبیا بیش از یکصد تن در هکتار است. در همین مقطع، کشور کامرون با عملکرد ۱۰ تن در هر هکتار، در پایین‌ترین سطح قرار دارد. متوسط عملکرد شکر در هکتار، طی این دوره پنجاه ساله معادل ۹/۷ تن در هکتار است. در کشورمان عملکرد شکر در هکتار، روند کاهشی داشته و به طور متوسط طی این مدت، عملکرد آن در سطح مزارع نیشکر در هر سال حدود پنج صدم درصد کاهش یافته است.

● ارزان و پرانرژی

توجه به مقوله تغذیه به عنوان مهمترین عامل تأمین سلامت انسان روز به روز اهمیت بیشتری می‌یابد. با نگاهی گذرا به آمار تولید شکر در جهان می‌توان دریافت میزان تولید آن به عنوان یک ماده غذایی ارزان قیمت و سهل‌الهضم، همزمان با رشد جمعیت در قرن نوزدهم به شدت رو به افزایش بوده، به نحوی که طی شصت ساله پایانی این قرن، سرانه مصرف شکر از کمتر از یک کیلوگرم به بیش از پنج کیلوگرم رسیده است.

به دلیل افزایش جمعیت جهان، امروزه شاهد توجه دولت‌ها به کاشت گیاهانی هستیم که در واحد سطح، انرژی بیشتری (از جمله نیشکر) تولید می‌کنند و مقایسه مساحت زمین مورد نیاز برای گیاهان مختلف جهت تولید انرژی لازم طی یک سال نشان می‌دهد که تولید شکر می‌تواند در مساحت کمتری این انرژی را تأمین سازد.

● تولید و مصرف جهانی

مطابق آمار موجود، مجموع تولید جهانی شکر (۱۵۴ میلیون و ۴۴۰ هزار تن) در سال ۱۰-۲۰۰۹ حدود ۸ میلیون و ۲۸۷ هزار تن کمتر از مصرف کل (۱۶۲ میلیون و ۷۲۷ هزار تن) بوده است. به دیگر سخن، تولید شکر در این سال تنها معادل ۹/۹۴ درصد از مجموع مصرف را تأمین کرده است. سرانه مصرف شکر نیز به استثنای کشورهای فقیر واقع در قاره آفریقا (با سرانه مصرف معادل ۳/۱۵ کیلوگرم) و آسیا (۲/۱۸ کیلوگرم) در بقیه مناطق جهان بیش از ۳۵ کیلوگرم در سال است. قابل ذکر است، سرانه مصرف شکر در کشورمان حدود نصف کشورهایی نظیر برزیل، استرالیا و معادل کشورهایی نظیر فرانسه و آمریکا و بیش از متوسط جهانی و میانگین کشورهای آسیایی و آفریقایی است.