دریاچه «شورمست» تا دشت «كلوت»

جاده هنوز خلوت است كه وارد جاده تودرتو و هفت خوان افسانه ای فیروزكوه می شویم با عظمت معماری قابل ستایش در دل كوهستان خشن, با یادگارهایی در دل پل ورسك, برش, خمش, كرنش و هزار ها واژه دیگر كه با دیدن پل ورسك و تونل های متعدد در ذهن تداعی می شود

تن به راه می دهیم. تعدادمان به حداقل رسیده و هركس به دلیلی از همسفر شدن سر باز زد، كه عمده علت «فشرده بودن» سفر عنوان شد.

جاده هنوز خلوت است كه وارد جاده تودرتو و هفت خوان افسانه ای فیروزكوه می شویم. با عظمت معماری قابل ستایش در دل كوهستان خشن، با یادگارهایی در دل پل ورسك، برش، خمش، كرنش و هزار ها واژه دیگر كه با دیدن پل ورسك و تونل های متعدد در ذهن تداعی می شود.

باری... به پل سفید می رسیم و حال باید دل مست از سرسبزی را به شوق شورمست سپرد. برای دیدار از دریاچه شورمست از مسیری با شیب تند بالا می رویم تا از لابه لای درختان تنومند دریاچه ای را نظاره كنیم كه با ناز چهره در بوریای مواج سبز كشیده و دامن با شكوفه ها و گل های پامچال آراسته چون ماهرویی طناز كه به كرشمه و غمازی عشاق واله طبیعت را پیش می خواند.

ملاحت این تئاتر زیبا را سیلان مه و باران یاری می كند. اینجا به واقع بوی سبزه، بوی باران، بوی خاك... آری بوی زندگی و عشق به مشام می رسد.

سرازیر می شویم به دیار شاهی قائم شهر.

به گرگان می رسیم، شهر یادگارهای كهن، شهر مهاجران از نقاط مختلف كشور با خانه های قدیمی، یادآور پدران و پیشینیان: دالان های سنگفرش شده، خانه های خشتی و كاهگلی خانه تقوی ها و باقری كه زمانی بهر خود بروبیایی داشته اند.

در این بین دیدار با ورزشكاران لذت بازدید را چند برابر می كند. كانونی گرم به گرمی شررهای آتش كوهساران با یادگارهایی زیبا بر دیوار و كتابخانه ای ارزشمند با چهره های جوان و پركار كه حاصل كوه های زیبای نهارخوران و... است. شور صعود سنگ نوردان در سالن سنگ نوردی تو را به وجد می آورد.

دیدن منطقه توریستی نهارخوران و سوسوی چراغ ها با رقص مه كه در پایین دست مناظر بدیعی پدید آورده این روز را به خاطرات می سپارد.

دگر روز با گذر از شهرگرگان چشمانت به مناظر زیبای كوهستانی، درختان نارنج، گل های زرد كلزا canolaخیره می ماند. در بین راه از غاری به نام «خر بس» بازدید می كنیم. از فراز تپه ای چشم انداز وسیع و زیبای مزارع سرسبز و زردرنگ كلزا به راستی كه چشم نواز است، دشت زیبای بهشهر دیدنی است.

به سراغ بندر تركمن می رویم: این یادگار قدیم ایران، با مردمی با چهره های دیگرگون كه حكایت از سیلی سرد روزگاران دارد، مردمانی سختكوش و بی ادعا چون خزر. در اینجا بوی دریا و صدای كبوتران عاشق مدهوش كننده است. سوار بر قایق به سوی «آشوراده» می رویم مكانی كه قبل از این دارای سكنه بوده و از رونق خاصی برخوردار بوده كه حال چیزی جز كوچه های متروك، مغازه های با كركره های مستعمل، در های شكسته كه با وزش باد بر پاشنه، موسیقی ناهنجاری پدید می آورد. و هر دم شاید گذر سگی ولگرد به دنبال ماهی به جا مانده از خروش دریا، نوشته های به جا مانده بر دیوار ها حكایت از تاریخ تخلیه جزیره از خشم و خروش طغیان خزر است. در اینجا یك مركز صیادی و رستوران جهانگردی فعال است. بی اختیار یاد فیلم های غرب وحشی و شهر متروك و عده ای گمشده و دل به سراب زده می افتم.

شما مسافری كه به قصد بازدید از این جزیره زیبا با اسبان سركش و تالاب خاموش می آیی می توانی در رستوران جهانگردی طعم واقعی ماهی تازه را به نیش بكشی. ۲۰ دقیقه ای بر موج های خروشان سوار می شوی تا به ساحل برگردی و در این میان دقایقی مدهوش پرستوهایی می شوی كه شرطی شرط روزگار شده اند و به جای ماهی و دان و حشره پس مانده غذا یا نان را با شیرجه استادانه در هوا می قاپند.

در ادامه سفر به سوی گنبد به راه می افتیم. با برج و بارویی سر به فلك كشیده كه در نوع خود در جهان بی نظیر است آن هم با توضیحات همنوردان خوب شهر كه آن چنان با آب و تاب و شیوا توضیح می دهند كه شما را به واقع به گذشته تاریخ می كشاند.

روز بعد به دیدار بقایای شهر قدیم جرجان و سپس بازدید از مانژ اسبدوانی تركمن صحرا محل برگزاری مسابقات معتبر اسبدوانی با شركت كنندگانی از كشورهای منطقه، به خصوص حوزه خلیج فارس و محل نگهداری اسب های سركش این دیار رفته. ساعت ها شیهه اسبان زیبا را در ذهن مرور می كنیم. فقط می شود گفت: «پیوسته دلتان سبز و شورتان افزون.»

به سوی جنگل تودرتوی گلستان روانه می شویم و در حسرت دیدار حیات وحش آن كه در این مجال نگنجید، فقط بسنده می كنیم به بازدید موزه حیات وحش پارك با نمونه های تاكسیدرمی شده گونه های جانوری و گیاهی منطقه گلستان و كودكان و نوجوانانی كه سرگرم فیلمبرداری هستند پس از جنگل گلستان منطقه «تنگ راه» پیش رو است و دیدن لباس های رنگارنگ عشایر منطقه كه به مسافران نوروزی نان محلی و لبنیات تازه و خوشمزه عرضه می كنند. كودكان خردسال خوشحال از فروش قرصی نان و كسب درآمدی ناچیز به مسافران لبخند زده و با تكان دادن دست بدرقه شان می كنند.

پس از مسافت كوتاهی به طرز حیرت انگیزی به سرعت پوشش گیاهی منطقه عوض شده، كویر نمایان می شود. این از عجایب سرزمین متنوع ایران است. مسیر را با جدا شدن از جاده بجنورد و ادامه مسیر به سمت جنوب تا رسیدن به جاجرم ادامه می دهیم. برای خوردن ناهار وارد تنها پارك كوچك شهر می شویم. چمن سبز پس از دو ساعت عبور از كویر لخت عجیب خودنمایی می كند. نگهبان پیر و خموده پارك با داد و فریاد و سماجت خاصی ما را از چمن به سنگفرش پارك می راند و چون بخشی از وجود خویش از گل ها و چمن این پارك كوچك مراقبت می كند. به راستی كه حق با او بود، چمن در كویر نگین در برهوت است.

وارد سبزوار می شویم تا با شبی استراحت، آماده شویم برای دیدار از كویر بی همتا و شوق دیار شن های روان. آری بی پاپوش می توان از كویر گذشت، بی ستاره هرگز

صبح زود وارد جاده ای می شویم كه گویی تا بیكران كشیده شده. با طی ۳۰۰ كیلومتری به بردسكن در حاشیه كویر می رسیم. شهر كوچك عشق آباد، شهر آب انبارها و بافت گلی و قدیمی. استقبال كنندگان از مسافرین نوروزی با شوق و ذوق تمام و خوشحال از بازدید نوروزی عده ای انگشت شمار به استقبال مان می آیند. عشق آباد شهری است با وزش مدام و ملایم نسیم بهاری و میدانی كوچك با تختی چوبی برای استراحت خستگان و قناتی كوچك و گذرا و آبی زلال و گوارا.

به سوی غرب می رویم ۴۰ كیلومتر بعد باز هم راهی جنوب به سوی طبس. در كنار ما در سمت غرب قله زیبای سرهنگی به ارتفاع ۲۰۹۸ متر خودنمایی می كند. كه با توجه به پستی منطقه قله سركشی به حساب می آید. غروب نشده وارد طبس می شویم، طبس آرمیده در قلب كویر با نخل های سر به آسمان كشیده، بم را یادآوری می كند. زندگی اینجا نیز چون رود جاری است گرچه كم رونق.

جای جای این دیار حكایت از قهر طبیعت دارد، جایی كه كلا بر اثر زلزله سال ۵۷ تخریب شد و حال تولد دوباره یافته و مانده در دل این شنزار روان، یادگاری مانده به جا از قهر بی امان، باغ فرح بخشی است به نام «گلشن» با تنوع رستنی های فراوان با جویباری روان و درختان سبز و شكوفه های رنگین. شگفتا كه در دل این دیار فقر آب، چون دری بی همتا می درخشد. از دیگر دیدنی های منطقه می توان به كاروانسرایی در آن سوی شهر اشاره كرد. با انواع خرمای خشك و ارزان قیمت می توان از خود پذیرایی كرد. و اما حیف است كسی به دیار طبس گام بگذارد و از بازدید منطقه «خرو» چشم بپوشد، آنجا كه در كنار كوه های شنی كویری منطقه ای سبز پدید آمده با چشمه های گوارا، با برج و بارویی كه تو را می كشاند به «صباح»، به مردان قصه های آسمان پاك.

شور جست وجو ما را با خود می برد به اعماق دره، به جست وجوی سدهای خاكی، چشمه های آب گرم در دل زمین، دیوار های ماسه ای، سرو های بلند قامت و كهن، تا تو را دقایقی مات و مبهوت كند. در ذهن نگاه دختر و پسری معصوم را مرور می كنیم كه تو گویی داد سخن دارند.

یك «تنگه واشی فیروزكوه» با ویژگی كویری و صخره های عظیم كلوخی و به مراتب رویایی تر و تجسم خویش در هزاران سال پیشتر. صدای رود پهن و جاری در دل كویر و تك درختی در اوج صخره های بی نظیر و كمی دورتر قله ای كه برفی تنك بر فرازش به تو لبخند می زند. چه زیباست درخشش برف در زیر آسمان بی لك و ابر كویر. كوهستانی صخره ای در منطقه ای مرتفع در۳۰ كیلومتری طبس. سدی در دست ساخت و آبی زیبای دریاچه آن لم داده بر پشت دیواره و تاج بلندش.

حسن نجاریان

---