عید نیز بگذرد

دکتر پرویز رزاقی روان شناس از استرس تعطیلات و ضرورت آمادگی روانی برای مقابله با این استرس ها می گوید

دوباره به روزهای پایانی سال و ازدحام و ترافیک و مشغله زیاد این ایام نزدیک می‌شویم. این روزها، از طرفی روزهایی شاد و پرجنب‌وجوش است اما از طرف دیگر، همین تراکم و فشار کار، باعث بروز استرس‌ها و درگیری‌هایی برای ما می‌شود که مانع از داشتن لحظات شاد می‌شوند....

این نگرانی‌ها، بحث و جدل‌ها و مشکلات، فقط مختص روزهای پایانی سال نیست و گاهی به سال جدید هم کشیده می‌شود. رفت‌و‌آمد زیاد با اقوام و دوستان، برنامه‌ریزی سفرهای نوروزی، توقعات افراد فامیل از یکدیگر و... از جمله این مشکلات است که شاید در زوج‌های جوانی که به تازگی زندگی مشترک را شروع کرده‌اند، بیشتر نمود پیدا کند. در گفتگو با آقای دکتر پرویز رزاقی، دکترای روان‌شناسی و مدرس دانشگاه به دنبال چاره این مشکلات رفته‌ایم:

▪ آقای دکتر! در روزهای پایانی سال یا بعد از آن، افراد دچار استرس‌های فراوانی می‌شوند. ریشه این مساله در کجاست؟

- در این زمان (طول ایام نوروز)، افراد ارتباط بیشتر و نزدیک‌تری با اقوام و دوستان دارند و وقت بیشتری را با سایرین صرف می‌کنند. به همین علت، احتمال اینکه ویژگی‌های خلقی خاصی از آنها سر بزند، بیشتر می‌شود. به علاوه بعضی افراد، قصد مقابله به مثل یا انتقام‌گیری از طرف مقابل (همسر) خود را دارند. مثلا به همسر خود می‌گویند: «چون تو پارسال فلان جا نرفتی، من هم امسال، اینجا نمی‌روم!» (یعنی به روابط گذشته خود برمی‌گردند). یا گاهی در حال تلافی مشکلاتی هستند که با هم داشته‌اند. متاسفانه همین مشکلات باعث می‌شود که افراد نگرش منفی نسبت به ایام تعطیلات نوروز پیدا کنند و آرزو کنند که «هیچ‌گاه عید از راه نرسد!»

▪ در این بین چه کسانی ضرر می‌کنند؟

- خود همین افراد، بیشتر از همه متضرر می‌شوند. در بعضی مواقع، بعضی ریزبینی‌ها یا حساسیت‌های زن یا شوهر، مشکل‌ساز می‌شوند. به عنوان نمونه در جلسه‌های مشاوره، زن یا شوهر می‌گوید: «من به فلان جا رفتم و با من رفتار خوبی نشد. پس دیگر به آنجا نمی‌آیم! یا شاید بیایم اما اصلا حرف نمی‌زنم یا اخم می‌کنم!» این افراد دائما مترصد لحظه‌ای هستند که انتقام‌گیری کنند.

▪ ریشه اصلی بروز این اختلافات در چیست؟

- همه این مسایل به روابط بین زوجین برمی‌گردد. هر دو طرف باید بپذیرند که به یکدیگر احترام بگذارند، معامله نکنند، انتقام‌گیری نکنند و ارزیابی درستی از طرف مقابل خود داشته باشند. یعنی در کل، باید نوع نگاه خود را اصلاح کنیم. مثلا شوهر باید به یاد داشته باشد که این خانم همسر من است. من باید به حرف و نظر او احترام بگذارم و برایش احترامی، بیش از سایرین قائل باشم یا برعکس. بسیاری از مشکلاتی که در ایام تعطیلات نوروز پیش می‌آیند، زمینه‌ساز این می‌شود که خانواده‌ها از رسیدن این ایام نگران و فراری باشند و ترجیح بدهند چنین ایامی هرگز فرا نرسد. اما افراد، باید طوری رفتار کنند که مشتاق ایجاد بهترین لحظات برای خود و خانواده‌شان باشند. باید یاد بگیرند که یکدیگر را ببخشند و مترصد ایجاد فرصت برای دور هم‌بودن باشند.

▪ اما این رفتارها را چگونه می‌توان یاد گرفت؟

- ما باید یاد بگیریم که نگاه خود و سایر اعضای خانواده‌مان را مثبت کنیم. ترافیک، تصادف، برف و... همیشه پیش می‌آید. اگر با چنین مشکلاتی روبه‌رو شدیم و اعضای خانواده شروع به گله و شکایت کردند، باید آنها را متوجه کنیم که ممکن است در هر شرایطی، مشکلاتی هم پیش بیاید. این کار در پذیرش اعضای خانواده موثر است و دید آنها را تغییر می‌دهد.

البته در بعضی موارد، یک طرف رفتار نامناسبی دارد که توجیه‌پذیر نیست. به‌عنوان نمونه خانمی در کلینیک مشاوره، اظهار می‌کرد که همسرم فقط برای اینکه دهان ما را ببندد، ما را ۹ ساعته، با ماشین، بدون توقف، از تهران به مشهد برد و آنجا که رسیدیم تمام‌مدت در هتل ماند و اصلا مسافرت خوبی نبود و فقط خستگی به تن ما ماند. به چنین فردی باید فهماند که اگر همسرت را به مسافرت می‌بری، سعی کن خوش بگذرد و مسافرت را به همه زهر نکن! گاهی هم برعکس، مرد سعی می‌کند شرایط مناسبی را فراهم کند اما خانم، فضا را به هم می‌ریزد و دایم شکایت می‌کند؛ هر دوی این رفتارها اشتباه است.

▪ گاهی اوقات هم، ترافیک و شلوغی شب عید، باعث رفتارهای نامناسبی در افراد می‌شود. در اینجا چه می‌توان کرد؟

- باید به فرد گفت بله! شهر شلوغ است! همه مشغول خرید و تدارک عید هستند. خب، چه اشکالی دارد؟ به عنوان نمونه اگر قصد خرید برای فرزندمان را داریم و به خیابان بهار می‌رویم و شلوغ است، خب چه می‌توان کرد؟ راه‌حل این است که افراد با اصل پذیرش، به سراغ انجام کارها بروند. فرد باید نگرش خود را تغییر دهد. فقط بحث خرید کردن نیست. باید سعی کنیم از لحظات در کنار هم بودن لذت ببریم. باید بپذیریم که اگر قصد خرید در این روزهای پایانی سال را داریم، ترافیک هست و کاری نمی‌توان کرد.

▪ در مورد خانه‌تکانی شب عید هم در بیشتر موارد خانم‌ها عهده‌دار انجام آن می‌شوند و آقایان دخالتی نمی‌کنند. همین امر باعث خستگی روحی و جسمی خانم‌ها می‌شود و شاید به صورت بدرفتاری در خانم‌ها، خود را نشان دهد. در این مورد چه توصیه‌ای می‌کنید؟

- پیشنهاد می‌کنم که آقایان، تا حد امکان به خانم‌ها، در امر نظافت خانه کمک کنند. یا حداقل کارگری را استخدام کنند که کمک کند. اگر نمی‌توانند، کمی کارشان را کم کنند و شب‌ها کمی زودتر به منزل بیایند تا کمک خانم‌هایشان باشند و حداقل زمانی که به خانه می‌رسند، موقعیتی را به وجود بیاورند که کمک‌حال همسرشان باشد. مثلا پیشنهاد بدهند که جابه‌جایی مبلمان یا... را به عهده بگیرند. این نگرش که این کارها متعلق به خانم‌هاست، اشتباه است و باید به آنها کمک کرد.

▪ در مورد دید و بازدید ایام نوروز به خصوص برای زوج‌های جوان چه توصیه‌هایی دارید؟

- اولا دخالت خانواده‌ها باید تا حد امکان کم باشد. اگر مادر یک طرف بگوید اول باید به دیدن من بیایید و طرف مقابل هم همین‌طور رفتار کند، کشمکش و بحث پیش می‌آید. ما نباید معامله کنیم. حتی اگر فکر می‌کنیم که حق با ماست، باید کوتاه بیاییم. اینکه آنها اول کجا بروند اصلا مهم نیست و اتفاق خاصی نمی‌افتد. نباید اتفاقات را بزرگ کرد. همین گذشت‌ها و حساس نکردن موضوع، باعث آرامش زوج‌های جوان می‌شود.

▪ در بعضی مواقع اطرافیان (والدین) مقصرند. با آنها چطور می‌توان برخورد کرد؟

- باید اطرافیان را قانع کرد که اجازه بدهند جوان‌ها خودشان تصمیم بگیرند. دخالت والدین باعث خراب شدن روابط زوجین می‌شود و اگر دخالت زیادی داشتند، بهتر است، زوجین، خود بگویند که چه اشکالی دارد اول این طرف برویم یا آن طرف‌، به هر حال پیش شما می‌آییم. یا مثلا بگویند، ما روز اول را خانه هستیم و روز دوم به شما سر می‌زنیم. استفاده از شوخی هم کمک‌کننده است. یعنی بهتر است مسایل را خیلی خشک و جدی نکنند.

دکتر آیدا روشن‌ضمیر