اقتصاد به زبان ساده

علم اقتصاد علمی تئوریک و گسترده است و صحبت کردن از آن به زبان ساده کار چندان راحتی نیست اما به هر حال زندگی روزمره تمام انسان ها با مسالهء اقتصاد درآمیخته و خیلی ها دوست دارند که دست اندرکاران دولت و مجلس به زبان ساده در مورد مسایل اقتصادی و مشکلات این روزها و ریشه های آن ها صحبت کنند

علم اقتصاد علمی تئوریک و گسترده است و صحبت کردن از آن به زبان ساده کار چندان راحتی نیست اما به هر حال زندگی روزمره تمام انسان‌ها با مسالهء اقتصاد درآمیخته و خیلی‌ها دوست دارند که دست‌اندرکاران دولت و مجلس به زبان ساده در مورد مسایل اقتصادی و مشکلات این روزها و ریشه‌های آن‌ها صحبت کنند.

▪ به نظر شما مشکلات اصلی اقتصادی امروز جامعهء ما ریشه در کجا دارد؟

ـ دلیل اصلی مشکلات اقتصادی ما ضعف در ساختار و بنیهء اقتصادی کشور است. ما اول باید بتوانیم مشکلات را درست تعریف کنیم بعد به دنبال راهکار برای آن باشیم. برای مثال مشکل مسکن تابع مشکل درآمد است و درآمد هم رابطهء مستقیمی با وضعیت اقتصادی دولت دارد. در حال حاضر ۹۰درصد سرمایهء کشور دست شرکت‌های دولتی است و اکثر این شرکت‌ها مشکل مالی دارند و زیان می‌دهند و این چرخه همین گونه ادامه می‌یابد.

▪ در نهایت مرکز این مشکلات و معضلات اقتصادی کجاست؟

ـ در آمار رسمی می‌آید که ۶۰ تا ۶۳ درصد درآمد دولت وابسته به نفت است اما در حقیقت، ۸۰ درصد وابسته به نفت هستیم و این تک محصولی بودن مشکل اصلی کشور ماست و دیگری همان شرکت‌هایی هستند که سرمایهء دولت در اختیارشان است اما به دلیل ساختار و بدنهء معیوب و مشکل‌داری که دارند ضرر می‌دهند. با همین وضع ۳/۶۳ درصد درآمد دولت صرف وزارت‌های بهداشت و درمان، آموزش و پرورش و دفاع می‌شود،_ ۷/۱۷ درصد هم صرف یارانه‌هایی است که دولت می‌پردازد و فقط ۱۸ درصد می‌ماند. با این ۱۸ درصد نه فقط رییس‌جمهوری که هیچ‌کس نمی‌تواند معجزه کند واقعا چه انتظاری از این ۱۸ درصد داریم؟ این کاملا مشخص است که ساختارها درست تعریف نشده است مثلا ما در بازار آزاد باید قیمت‌ها را واقعی کنیم.

▪ شما به عنوان یک مقام مسوول چه پیشنهادهایی برای رفع این مشکلات دارید؟

ـ تنها راهی که باقی مانده این است که دولت از بخش خصوصی حمایت کند و خودش از حالت تصدی‌گری خارج بشود و صرفا در جایگاه نظارت، کنترل و برنامه‌ریزی قرار بگیرد.

بخش خصوصی متخصص‌تر و زرنگ‌تر است و می‌داند کجا سرمایه‌گذاری کند تا بیش‌تر سود کند و سرش کلاه نرود و ضرر ندهد.

ورزیدگی بخش خصوصی باعث افزایش سود و کسب ثروت می‌شود.

دولت باید قبول کند که اقتصاد یک علم است و یک تخصص پیچیده و قبول این مساله در ساختار اقتصادی تاثیرگذار است.

دولت باید قبول کند که سرمایه‌گذار حاضر نیست سهام شرکتی را بخرد که ۸۰ تا ۹۰ درصد آن متعلق به دولت است. مجلس و دولت باید به صورت هماهنگ این مشکل را حل کنند.

مثلا در گیلان (استان ما) از درخواست تا بهره‌برداری یک پروژه سال‌ها فاصله است و این هم به ضرر اقتصاد کشور است و هم به ضرر اقتصاد خانواده، چون این پروژه‌ها می‌توانند اشتغال‌زا باشند.

ما باید بخش خصوصی را ترغیب کنیم تا در بخش تولید و در صنعت سرمایه‌گذاری کند.

دولت هم یارانه بدهد و هزینه‌ها را کنترل کند. مثلا ما معدن بلااستفاده‌ای داریم که قیمت بالقوه‌ای دارد. شرکتی می‌آید سرمایه‌گذاری اولیه را انجام می‌دهد و معدن را به بهره‌برداری می‌رساند. کارخانه‌ای با آن مواد اولیه کالای A را تولید می‌کند. کالای A منجر به تولید کالای B در کارخانهء دیگری می‌شود و این چرخه منجر به توسعهء اقتصادی می‌شود.

مشکل دیگر هم مشکل نقدینگی در کشور است. بانک‌ها نمی‌توانند وام بدهند و تقاضا برای گرفتن وام زیاد است. دولت باید مجوز فعالیت بانک‌های خارجی را در کشور بدهد تا مشکل نقدینگی حل بشود.

▪ اگر بخواهید به زبان ساده توصیه‌هایی برای جوانان در مورد مسالهء اقتصادی داشته باشید چه می‌گویید؟

ـ اول این که در دانشگاه رشته‌هایی را بخوانند که بعد از چهار تا شش سال درس خواندن و هزینه کردن بازار کار داشته باشد نه این که سرخورده بشوند و بعد از این همه مدت وقت گذاشتن تازه بفهمند با این رشته نمی‌توانند کاری پیدا کنند.

خانواده‌ها هم باید حواس‌شان به این قضیه باشد. آموزش عالی هم باید این رشته‌ها را که بازار کار ندارد حذف کند. یک جوان می‌تواند با یک دیپلم حرفه‌ای و مهارتی که کسب کرده وارد بازار کار بشود و تجربه کسب کند.

دولت هم باید مراکز مشاوره راه‌اندازی کند تا بتوانند به جوان‌ها مشورت اقتصادی بدهند حتی صدا و سیما، مطبوعات و سازمان صنایع و معادن هم می‌توانند در این کار به جوان‌ها و دولت‌کمک کنند.

جوانان هم نباید انتظار پشت میز نشستن داشته باشند. این فرهنگ باید درست بشود و جوانان قبول کنند که باید پله‌پله شروع به بالا رفتن بکنند نه یک دفعه;

▪ شما چه توصیه‌ای برای جوانی که مقداری پول دارد و می‌خواهد سرمایه‌گذاری کند، دارید؟

ـ اتفاقا چند روز پیش جوانی آمد و همین سوال را داشت. من هم به او گفتم اول ببین دقیق چقدر سرمایه‌داری بعد برو در خیابان‌های شهر قدم بزن ببین کدام مغازه‌ها و کارگاه‌ها از رونق بیش‌تری برخوردارند و نیاز مردم به آن اجناس یا خدمات بیش‌تر است. روی همان سرمایه‌گذاری کن و یا برو در شهرهای صنعتی در تولید و صنعت سرمایه‌گذاری کن، به همین سادگی.

گفتگو با عطاالله حکیمی

آیدا عزتی