پرسش، دیدن و نابینائی

سوال کردن دیدن است و پرسیدن به قول ویتگنشتاین نحوهٔ خاصی از نگریستن است. پس آیا پرسشی خنثی یافت می‏شود که در پی آن پرسش به جواب رسید که به بازنمائی امر واقع بپردازد. هر پرسشی افقی …

سوال کردن دیدن است و پرسیدن به قول ویتگنشتاین نحوهٔ خاصی از نگریستن است. پس آیا پرسشی خنثی یافت می‏شود که در پی آن پرسش به جواب رسید که به بازنمائی امر واقع بپردازد. هر پرسشی افقی را می‏گشاید و چه بسیار افق‏ها که منهدم می شود و چه بسیار چشم‏ها که از طرح نوعی پرسش از دیدن وقایعی نابینا می‏شوند.

پرسش بینائی نیز هست، دریچه‏ای است که از آن به جهان می‏نگریم در عین حال پرسش نابینائی است. وقفه‏ای در دیدن‏هاست. هر پرسشی، پاسخی می‏طلبد که پرسنده انتظار دارد. پس آیا می‏توان به پرسش آن‏گونه پاسخ داد که فردی غیر از طراح سوال به مقصود خود برسد.

پرسش قاتل است. قاتل حقیقت در همان دم که حقایقی را برمی‏سازد حقایق بسیاری را می میراند. پرسش مستبد است. استبدادی که در پرسش است استبدای نرم است که بی آنکه پی ببریم مسیر رفت وبرگشت حقایق را برای ما معین کرده است. پرسنده از قبل بلیط رفت و برگشت در مسیری معین را برای ما تهیه کرده است.

پرسش زن بارداری است که درحال وضع حمل است.پرسش آئینه منزل شماست که فقط فضای معین منزل‏تان را نمایش می‏گذارد و نه فلان یا بهمان جا را. پرسش عینکی خاص است که با چشمان ما همساز است. پرسش جاده‏ای روستائی است که شما را به محلی خاص رهنمون می‏شود. این همه را گفتم که نشان دهم پرسشی پوزیتویستی نایاب است. پس چگونه با پرسشی دانشجویان را آزمون می‏کنیم. ما همان پاسخی را می‏خواهیم که انتظار داریم و دانشجو نه به دنبال پاسخ بلکه به دنبال مطالبی می‏گردد که ما در پی آنیم. بدین ترتیب پرسشِ امتحانی، نوعی واکاوی ذهن طراح یا معلم است. معلم - طراح از پاسخ‏های خود سوال طرح می‏کند و دانشجو از سوالات می‏خواهد به پاسخ‏های از پیش موجود در ذهن معلم دست یابد. حل پرسش نوعی معناکاوی است. تمام دانشجویان معناکاوند. هرمنوتیسینی که نه به بافتار متن پرسش بلکه به نیت مولف معتقدند. محل تلاقی دانشجو و طراح واقعیتی بیرونی نیست بلکه این تلاقی در ذهن طراح ممکن می‏شود.

دانشجو فاتح ذهن معلم است اما معلم با طرح سوال قدرت خود را فزون می‏کند. او می پرسد، به آزمون می‏کشد، نمره می‏دهد، مردود می‏سازد یا می‏پذیرد. معلم ـ استاد چونان خدایگانی است که ارزانی می‏دارد، عطا می‏کند در عین حال، خود را دانای کل می‏داند! آنکه می‏پرسد خود را دانا می‏پندارد. اما چه کسی است که توانائی پرسیدن نداشته باشد.!

آنچه که پرسنده را از سریر قدرت به زیر می‏کشد پاسخ نیست بلکه به پرسش کشیدن پرسش است و منهدم کردن سوالی است که شما را به خود می‏خواند. همین و بس!

عباس کاظمی

http://kazemia.persianblog.ir