با لاله های واژگون قدم بزن

«یاسوج, پایتخت طبیعت, سرزمین آریوبرزن»

قصد سفر دارید؟ چطور است جایی بروید که زیبا و بکر است. مقصد پیشنهادی ما؛ یاسوج، مرکز استان کهگیلویه و بویراحمد...

مقصدی که به نظر دور می‌رسد اما مردمان مهربانش و طبیعت وحشی و متنوع آن ارزش طی کردن این راه را دارد. در نقطه ورودی شهر، تابلوی خوشامد به سرزمین «آریوبرزن»، سردار ایرانی در زمان هخامنشی که در برابر اسکندر مقدونی مقاومت کرد، حکایت از ورود شما به سرزمینی تاریخی و دلاورپرور دارد. جاذبه‌های طبیعی نیز در اطراف شهر و در فاصله‌های دور و نزدیک قرار گرفته‌اند که لازم است برای بازدید آنها برنامه‌ریزی کنید چون فرصت برای طی کردن دوباره یک مسیر را نخواهید داشت.

گفته می‌شود یک‌‌صدم جمعیت و یک‌دهم آب‌های جاری کشور در این استان قرار دارد. در حاشیه زاگرس جنوبی استانی با بلندترین قله زاگرس، دنا با ۴۴۳۷ متر ارتفاع. ۸۰۰ گونه گیاهی و ۲ آب‌ و هوای کاملا متفاوت به این خطه رنگ و بوی متفاوتی داده‌اند. اگر کل استان مقصد شما باشد، می‌توانید لفظ چهارفصل را در طول سفر ببینید. «تنگ تامرادی» در منطقه بویراحمد که نمادی از غیرت و سرافرازی است با آب و هوای معتدل؛ گچساران، کهگیلویه با هوای گرم و آثاری از دوره‌های ساسانی و صفویه و شهر توریستی دنا و منطقه کوه‌گل در منطقه سردسیر. برای اینکه از قدمت این منطقه آگاه باشید، کافی است بدانید در مسیر یاسوج به گچساران در تپه‌ای قرار دارد به نام «تل خسرو» که در آن آثاری از ۳ ‌هزار قبل از میلاد تا دوره اسلامی یافت شده است. در رابطه با نام تپه هم باید یادآوری کرد که شاهنامه‌خوانی در میان عشایر ارج و قرب خاصی دارد و خیلی از نام‌ها برگرفته از شاهنامه هستند.

در منطقه تپه‌های باستانی دیگری نیز وجود دارد که بیانگر قدمت سکونت در این منطقه هستند. تپه دم چنار محل قرار گرفتن این تپه که یکی از تپه‌های پیش از تاریخ است، در نزدیکی روستای دم چنار یاسوج است. این تپه تاریخی به هزاره سوم و چهارم پیش از میلاد تعلق دارد و از نظر تاریخی با دیگر تپه‌های منطقه به ویژه تل‌مهره‌ای و تل‌خسرو توانایی برابری دارد. تل‌مهره‌ای در یک کیلومتری شرق روستای سقاوه یاسوج قرار گرفته است. این تپه یکی از تپه‌های ماقبل تاریخ در استان است که به هزاره سوم و چهارم پیش از میلاد تعلق دارد.

● قبیله‌ای که قدمت دارد

تنگ تامرادی تنگه‌ای تاریخی و طبیعی در منطقه‌ای کوهستانی مملو از درختان بلوط و مورد و آبشاری زیبا در یک فرعی در مسیر یاسوج به خوزستان است. این منطقه از اسفند تا مهر قابل بازدید است. جالب است بدانید ایلات مختلفی در منطقه زندگی می‌کنند. بزرگ‌ترین ایل، بویراحمد و میان آنها طایفه تامرادی بزرگ‌ترین طایفه است.

در زمان پهلوی اول، بین حکومت مرکزی و عشایر محلی جنگی در این تنگه رخ داد و به دلیل آنکه نیروهای نظامی در جنگ‌های پارتیزانی مهارت نداشتند از عشایر تامرادی به رهبری کی‌لهراسب شکست خوردند. حدود ۷۰ نظامی کشته شدند که آنها را در روستای «کوپن» به خاک سپردند. اهالی می‌گویند کی‌لهراسب احترام خاصی برای بانوان و سادات قائل بوده به همین دلیل به کاروانی که قافله‌سالار آن خانم بوده، حمله نمی‌کرده است.

به طرف تنگ مهریان که بروید از مقبره امامزاده شاه‌حسن عبور می‌کنید. ممکن است بخت با شما یار باشد و در محوطه نزدیک امامزاده مراسم عروسی ببینید، در این صورت فرهنگ و سنت مردم را از نزدیک خواهید دید.

● سفر به دیار لاله‌ها

در این سفر همچنین فرصتی دارید برای تماشای لاله‌های واژگون، تعجب نکنید این گیاه زیبا در کهگیلویه هم می‌روید. برای دیدن لاله‌های واژگون به گردنه شکر در نزدیکی کاکان بروید. در راه از چشمه سلام عبور می‌کنید. اگر درست برنامه‌ریزی کرده باشید وقتی به تنگ مهریان رسیدید، می‌توانید برای دیدن آبشار بروید در غیر این صورت فقط از فضای اطراف بهره ببرید و غذای خود را در باغ ربانی صرف کنید. منطقه دیگری که در این سفر می‌توانید ببینید، دریاچه سد شاه‌قاسم است. این سد یکی از سدهای خاکی منطقه است که در ۱۰ کیلومتری جنوب یاسوج قرار دارد و دریاچه آن فرصتی فراهم آورده تا به ورزش‌های آبی و قایقرانی بپردازید. در محوطه آن برای گردش مردم آلاچیق‌سازی شده و درختان بلوط اطرافش را فراگرفته‌اند.

رودخانه بشارکه مناظری زیبا در پیرامون خود دارد که پارک ساحلی بشار آن را تکمیل کرده است. این پارک می‌تواند مکانی برای استراحت شما باشد.

تنگه دوآب مهربان در ۵ کیلومتری شهر یاسوج قرار دارد و دره‌ای است با درختان چنار، گردو، بلوط، زالزالک و گیاهان متنوع دیگر. رودخانه دائمی و چشمه‌های متعدد آب و هوایی خنک به‌وجود آورده که مورد علاقه گردشگران است.

● اندکی تفاوت

دهکده توریستی کریک یاسوج در فاصله ۲۵ کیلومتری شهر یاسوج واقع شده است. بافت دهکده بسیار قدیمی است و خانه‌ها به صورت پلکانی بنا شده، به طوری که حیاط هر خانه پشت‌بام خانه دیگر محسوب می‌شود. این روستا آب‌و‌هوای بسیار مطبوع و خنک دارد و چشمه‌های متعدد در روستا جاری است. انواع درختان نظیرچنار، بید، انگور، گردو، سیب و شالیزارهای سرسبز در این روستا واقع شده است.

اگر از یاسوج به طرف بابامیدان بروید، یعنی در جاده یاسوج به نورآباد ممسنی پیش بروید، به «پل بریم» می‌رسید. پل بریم می‌تواند یک سایت موزه باشد چون آثار چند پل در محل دیده می‌شود. از پل دوره ساسانی تنها دو پایه باقی مانده یکی در آب و یکی در خانه‌ای روستایی (روستای «چندبلبل») است که به خاطر گیاهان اطراف دیده نمی‌شود. از ۱۷ دهانه پل دوره آل‌بویه یا صفوی ۴ دهانه طی جاده‌سازی سال ۱۳۶۲ تخریب شده. نکته جالب درباره این پل وجود ۱۵ درجه اختلاف بین ابتدا و انتهای آن است. پل سوم مربوط به دوره پهلوی و پل چهارم پس از انقلاب ساخته شده است.

● و اما آبشارها

آب چشمه‌های جوشان دنا در گذر از مسیری سخت، جلوه‌های زیبایی را به نمایش می‌گذارد که آبشار یاسوج یکی از آنهاست. چندکیلومتری شهر یاسوج در سمت راست جاده‌ای که به سی‌سخت منتهی می‌شود نزدیک‌ترین آبشار به مرکز ‏استان با نام آبشار یاسوج در تنگه‌ای به همین نام قرارگرفته است که از جمله جاذبه‌های توریستی استان در فصل بهار و تابستان است. در محدوده این آبشار که در ۳ کیلومتری شمال شهر قرار دارد و به شکل پارک و منطقه تفریحی درآمده است، ترکیبی از نهرهای آب در بستر مارپیچ مشبک، باغ‌های میوه و مراتع سرسبز و پرگل را می‌توان یک جا دید. جنگل درختان اعم از بلوط، چنار، گردو و سیب نیز چشم‌انداز زیبایی به آن بخشیده است.

اگر طالب آب و هوای سرد کهگیلویه باشید، به طرف منطقه سی‌سخت و دنا بروید. در راه از روستای «بیاره» می‌گذرید که از روستاهای توریستی و زیبای منطقه است. پس از سی‌سخت به شهر توریستی دنا می‌رسید. قلل دنا و بیژن بر منطقه احاطه دارند.

● شیرجه در طبیعت

از سمت قله‌ها، یک راه ماشین‌روی باریک به طرف «کوه‌گل» می‌رود. در سمت راست راه، کوه «قلم» قرار دارد که نام آن برگرفته از قلم به معنای پاست. دلیلش هم این است که نسبت به دنا باریک و در پای دنا قرار گرفته است.

پس از عبور از چشمه میشی به چشمه کوه‌گل می‌رسید. دور چشمه را آجر چیده‌اند تا مردم با ماشین وارد چشمه نشوند. در ۳ کیلومتری چشمه کوه‌گل، دریاچه کوه‌گل واقع شده که بهتر است زمان را برای رفت و برگشتتان محاسبه کنید.

دریاچه کوه‌گل در فاصله ۳۰ کیلومتری یاسوج و در شرق سی‌سخت مرکز شهرستان دنا قرار گرفته است. پیرامون این دریاچه در فصل‌ بهار و تابستان که مملو از انواع گل‌های وحشی، شقایق و آویشن می‌شود، یکی از نقاط زیبای منطقه به‌شمار می‌آید. پرندگان بومی و مهاجر همچون مرغابی، اردک کله سبز، لک‌لک و حواصیل هم از این محیط چشم نمی‌پوشند.

در کوه‌گل غاری به نام نول واقع شده است. غار نول با طول ۸۰ متر چند تالار پلکانی و انشعاب‌های مختلف دارد.

ارتفاع دهانه غار ۳ متر است که در برخی نقاط درون آن تا ۲۰ متر تغییر می‌کند. سقف و بدنه غار از سنگ‌های آهکی و قندیل‌های زیبایی پوشیده شده است. به نظر می‌رسد در گذشته از غار به عنوان پناهگاه موقتی استفاده می‌شده است.

در کیلومتر ۱۵ جاده یاسوج به سی‌سخت و میان جنگل‌های انبوه بلوط، دره‌ای با درختان تنومند و بلند چنار پنهان شده است. چشمه‌های آب این منظره را تکمیل کرده و تنگ گنجه‌ای را به یک نقطه گردشگری تبدیل کرده است.

در فاصله ۳۵ کیلومتری شمال یاسوج، شهرستان دنا قرار گرفته که مرکز آن شهر سی‌سخت است. پوشش گیاهی متنوع اعم از درختان جنگلی و انواع گیاهان دارویی همراه گونه‌های مختلف جانوری دنا را به یک قطب گردشگری تبدیل کرده است.

باغ‌های سیب و گردو، تاکستان‌ها، کشتزارهای برنج و گندم در ترکیب با جنگل و مرتع آن هم در چشم‌انداز قله دنا، سرزمینی زیبا پدید آورده‌اند.

کوهنوردان بسیاری به دنا و سی‌سخت می‌آیند تا به قله دنا صعود کنند. این گروه بعد از گردنه بیژن با کوهپایه‌ای پوشیده از گیاهان دارویی و غیردارویی روبرو می‌شوند که سکوت آن را فراگرفته است.

از دیدنی‌هایی که در این سفر نباید از دست بدهید، آبشار مارگون است. این آبشار یکی از زیباترین آبشارهای کشور است که در مجاورت شهر سپیدان و در مرز استان فارس و استان کهگیلویه و بویراحمد واقع شده است. اطراف این آبشار در فصل بهار بسیار سرسبز و دیدنی است. این آبشار در حقیقت سرچشمه رودخانه است و آب آن از بدنه دیواره صخره‌ای کوه از بیش از چند هزار چشمه سرازیر می‌شود.

در ادامه مسیر رودخانه انبوه درختان و باغ‌ها به چشم می‌خورد. رودخانه حاصل از این چشمه‌ها بسیار پر آب است و تا سپیدان امتداد دارد. آبشار بسیار عظیم‌تر از آن چیزی است که تصور می‌کنید، به طوری که ارتفاع آن نزدیک به ۱۲۰ متر و عرض آن حدود ۴۰۰ متر تخمین زده می‌شود. هر چند آبشار ابعاد مشخصی ندارد زیرا هر روز چشمه‌ای جدید در حاشیه آبشار ایجاد شده و گاهی اب چشمه‌ای کم یا قطع می‌شود. آب این آبشار در گرم‌ترین فصل سال بسیار خنک و زیر ۱۰ درجه است، اما به علت جوشان بودن این آب، مانند آب چشمه، رفتن در آن یا نوشیدنش هیچ‌گونه عارضه‌ای دنبال ندارد.

برای دیدن آبشار چند راه وجود دارد؛ یاسوج، کاکان، مارگون به طول ۶۵ کیلومتر. یاسوج، سپیدان، مارگون به طول ۱۲۵ کیلومتر و شیراز، سپیدان، مارگون به طول ۱۳۰ کیلومتر. راه ماشین‌رو تا حدود ۸۰۰ متری آبشار می‌رسد و ادامه راه را که سنگ‌فرش و سیمان شده باید پیاده رفت.

در اطراف، پارکینگ، سرویس بهداشتی و محوطه‌های مسطحی ساخته شده که برای اقامت و برپاکردن چادر مناسب است.

● سوغات سفر

مردمان این دیار مهارت‌های زیادی دارند که می‌تواند یادگارهای خوبی از سفر باشد. قالی، قالیچه، جاجیم، گچمه، گبه، نمد و جاقرآنی با طرح‌ها و رنگ‌های خاص منطقه و محصولاتی مانند عسل، روغن حیوانی، کشک و قره‌قروت و دیگر مواد لبنی و محصولات کشاورزی مانند گردو سوغات خوبی خواهند بود. جنگل‌های بلوط که در امتداد زاگرس واقع‌اند، در این خطه سهم بسزایی در طبیعت و زندگی مردم دارند. در این سفر سراغ نان «کَلگ» را بگیرید تا طعم نان با آرد بلوط را بچشید. از گیاهان منطقه هم باید از آویشن، کنگر، بیلهَر، قارچ کوهی و لیزک یا بن‌سرخ نام برد که بوی خوشی به سفر خواهند داد.

● راه‌های دسترسی

در یاسوج برای اقامت انتخاب‌های مناسبی وجود دارد؛ هتل آزادی، مجتمع جهانگردی و هتل ارم. در سی‌سخت و نزدیک به دنا هم کمپ کوهنوردی وجود دارد.

برای این سفر می‌توانید از بهبهان، شیراز، اصفهان و بوشهر به یاسوج برسید. اگر از اصفهان عبور می‌کنید، می‌توانید از شهرضا، سمیرم و سی‌سخت وارد استان شوید. اگر از شیراز به طرف یاسوج می‌روید، دو راه پیش روی شماست؛ شیراز، اردکان یا شیراز، کازرون و نورآباد. هر کدام از این مسیرها جذابیت‌های خاص خود را دارد.

در مسیر اردکان (سپیدان) آبشار مارگون را سر راه دارید و در مسیر کازرون چند اثر مهم مانند غار شاپور، شهر بیشاپور و دریاچه پریشان را نزدیک کازرون و چند نقش برجسته ساسانی نزدیک نورآباد خواهید داشت.

پرستو حسنی زاده

کارشناس گردشگری