نقش مادران در رسیدن به اهداف تربیت

در محیط گرم خانواده, هم پدر مسئولیت تربیت را بر عهده دارد و هم مادر, اما به دلیل اینکه مادران رابطه بیشتری با کودکان دارند, پس نقش مهم تری در تربیت فرزندان می توانند داشته باشند

تربیت نیز مانند بسیاری از کارهای ارادی انسان هدفی را دنبال می‌کند. مثلا در یونان باستان فداکاری هدف از تربیت تلقی می‌شود و بسیاری از طبیعت‌گرایان معتقدند که هدف از تربیت، آماده ساختن انسان برای پیروزی در تنازع بقاست. (۱)

تربیت کودک در جامعه اسلامی طبق جهان‌بینی که دین مبین اسلام دارد اهداف خاصی را دنبال می‌کند.

در محیط گرم خانواده، هم پدر مسئولیت تربیت را بر عهده دارد و هم مادر، اما به دلیل اینکه مادران رابطه بیشتری با کودکان دارند، پس نقش مهم تری در تربیت فرزندان می‌توانند داشته باشند.

زمانی می‌توانیم در جامعه اسلامی به اهداف تربیتی برسیم که مادر به تربیت مذهبی کودک خویش توجه خاص داشته و در تربیت او فقط رضایت خدا را در نظر داشته باشد. در این مقاله سعی شده است اهداف تربیت اسلامی به صورت کلی بررسی شود. امید است که مادران بتوانند به این اهداف تربیتی نونهالان زندگیشان را بهتر تربیت کنند.

● اهداف تربیت

با توجه به اینکه بحث در ارتباط با تربیت انسان در دین مبین اسلام است، پس بر اساس نگرش و دیدی که اسلام به عالم آفرینش و مبدا هستی دارد و مقصدی که برای جهان قائل است، باید اهداف هدف تربیت را جستجو کرد. در دین مقدس اسلام، والاترین هدف نظام تربیتی تنها نزدیکی جستن به خداست، در این نظام تربیتی سعی می‌شود که امکانات رسیدن به این هدف فراهم شود و فرد طوری تربیت شود که تمام تلاش و کوشش او، جهت رسیدن به خدا و رضایت او باشد و امور زندگانی خود را برای خدا خالص کند.

چنین موفقیتی زمانی برای انسان حاصل می‌شود که به تربیت مذهبی متوجه گردد. زیرا تربیت مذهبی، هم ابعاد وجودی انسان را رشد می‌دهد و فکرها و اندیشه‌ها را نیرو می‌دهد و عقل‌ها را قانع می‌کند، به تمام پرسش‌های انسان پاسخ می‌دهد و به‌وسیله هدایت پیامبران در دل، شور زندگی افکنده و شوق حیات را در انسان زنده می‌کند و انسان را به سوی انسانیت، انسانی که جانشین خدا در زمین است، هدایت می‌کند. این سیستم تربیتی باعث می‌شود که زندگی فرد، هدف‌دار و از پوچی‌ها و آلودگی‌ها در امان باشد.

در نظام تربیتی اسلام در بدو تولد، اگرچه انسان از نظر ساختمان جسمانی و ظاهری انسان است، ولی به لحاظ معنوی و روحی هنوز انسان نیست. انسان زمانی از نظر شخصیت درونی انسان خواهد بود که بذر ارزش‌های انسانی رادر وجودش رشد دهد و انسانیت خود را از حالت بالقوه به بالفعل برساند و این امر مهم فقط در گروی تربیت صحیح صورت می‌گیرد. اگر تربیت فرد به صورت صحیح صورت بگیرد، علاوه بر رسیدن به تقرب به خدا به کمالات دیگر نیز می‌تواند برسد.

از جمله این موارد:

الف) یقین شهودی

یقین از مدارج عالی علم و ایمان است، مرحله‌ای که در آن هیچ شک و شبهه‌ای وجود ندارد و بالاترین مرحله یقین است که به آن “عین‌الیقین” می‌گویند که با مشاهده حقایق و دریافت وجدانی آنها همراه است. (۲)

تقرب انسان به خداوند و تکامل قلبی و غنای روحی و استکمال وجودی او در سایه ایمان و معرفت و علم و عمل و تعبد و تسلیم و انقطاع و استغنا از غیر و راهیابی به منبع جمال و کمال مطلق که فطرت انسان در طلب آن است. این والاترین هدفی است که دین برای حیات و حرکت انسان و تربیت او ارائه می‌دهد. مراتب کمال و تعالی و قدرت روحانی انسان به یقین او بستگی دارد، در پرتو یقین فرد می‌تواند به جایی برسد که از قید زمان و مکان آزاد شده و همراه فرشتگان طبیعت و ماوراء طبیعت را محل جولانگاه خود می‌کند.

ب) تکامل عقل و قلب

هرگاه منشا فعالیتهای معنوی و روحانی انسان عقل و قلب باشد، باید بیان کنیم که یکی از اهداف تربیتی اسلام تکامل عقل و قلب است که یکی وسیله فهم و ادراک و دیگری کانون احساس و عرفان است و همین فلسفه در بحث پیامبران در نظر گرفته شده است. حضرت علی (ع) می‌فرماید: “خداوند پیامبران را در میان مردم برانگیخت تا پایبندی به میثاق فطرت را از آنان بخواهند و نعمتهای فراموش شده را به یادشان آورده و با تبلیغ رسالت حجت را بر آنها تمام کنند.” (۳)

لازم به ذکر است که تکامل عقل هرچند از اهداف تربیت است، اما خود آن مقدمه‌ای است برای تکامل قلب و رسیدن به مقام قرب و یقین شهودی که مقصد نهایی است.

ج) عدل و قسط

تحقق کلمه عدالت در فرد و استقرار قسط و عدل در نظام اجتماعی یکی از اهداف تربیتی اسلام است که در رسالت پیامبران لحاظ گردیده است. چنانکه در قرآن کریم آمده است:

البته قسط و عدل در عین هدف بودن، وسیله‌ای است که تربیت اسلامی ازآن برای رسیدن به مقاصد دیگر بهره می‌گیرد، بنابراین تصوراینکه عدل و قسط هدف هستند و بقیه امور وسیله هستند، این تصور از واقعیت به دور است، زیرا مقصد نهایی همان قرب به خدا و شناخت حقایق با یقین شهودی است.

پی‌نوشت‌ها:

۱- محمدتقی رهبر، حسن رحیمیان، اخلاق و تربیت اسلامی، ص ۷۲

۲- سوره انعام، آیه ۶ ، سوره بقره، آیه ۲۶۶

۳- نهج‌البلاغه، محد دشتی، خطبه ۱

اعظم بهرامی تتماج