چرایی گسترش روابط جمهوری اسلامی با آمریکای لاتین

نگاهی به چرایی گسترش روابط جمهوری اسلامی با آمریکای لاتین

۱) آمریکای لاتین متشکل از ۳۴ کشور، بالغ بر ۵۰۰ میلیون نفر جمعیت شامل ۲۰ میلیون نفر عرب تبار، با برخورداری از دیرینه فرهنگی و تمدن غنی اقوام آزتک، مایا و اینکا، مالامال از منابع و معادن طبیعی از اهمیت خاصی در صحنه بین الملل برخوردار است. این منطقه از جهان به علت همسایگی با آمریکا از دیرباز حیاط خلوت این کشور نامیده می شده است. در حال حاضر کشورهای منطقه تلاش دارند تا با گسترش روابط خود با کشورهای جهان؛ حضور موفقی در روابط بین الملل و صحنه جهانی داشته و ضمن تأمین این هدف، نیازهای اقتصادی خود را برطرف نموده و بازارهای مناسبی را نیز برای کالاها و صادرات خود فراهم نمایند.از دیدگاه سیاسی، آزادیخواهی، دموکراسی طلبی و تحزب گرایی به دلیل حاکمیت نظامیان تا پایان دهه ۶۰ درکلیه کشورهای منطقه، امری است نوپا که علی رغم جوانی با پذیرش قابل توجهی مواجه گردیده است. وجود احزاب و گرایش های مختلف در کشورهای منطقه و دیدگاه های ارائه شده در رابطه با ریشه های مشکلات اقتصادی و راهکارهای اجرایی مقابله با نابسامانی های اجتماعی و همچنین مبارزات آنها در به دستگیری قدرت و تفوق در پارلمان مؤید این ادعاست.در سال های اخیر منطقه شاهد بیداری جنبش های مخالف سلطه پذیری و رشد بیگانه ستیزی بوده است. جنبش ها و احزابی که ریشه اصلی این نابسامانی را سلطه بیگانه اعم از کشور و یا شرکت های خارجی بر منابع اقتصادی کشورها قلمداد نموده و معتقد به قطع ید بیگانگان از طریق ملی کردن و تأمین افزایش مشارکت مردمی در طرح ها و پروژه های داخلی هستند.از دیدگاه اقتصادی، تورم لجام گسیخته، کسری بودجه، بدهی خارجی، بیکاری، فقر، ریسک سرمایه گذاری خارجی از ویژگی های ساختاری اغلب کشورهای این منطقه محسوب می شود. برنامه ها و سیاست های احزاب اعم از چپ گرا، راست و محافظه کار در نحوه مقابله با مشکلات اقتصادی و تأمین رفاه نسبی برای مردم، عامل محوری در پیروزی و یا شکست احزاب در مبارزات انتخاباتی محسوب می شود.با عنایت به مراتب یاد شده، ویژگی ها و شاخصه های آمریکای لاتین را می توان به شرح زیر خلاصه نمود:

- گستردگی و تعدد کشورها

- دارا بودن فرهنگ ضد سلطه

- زبان مشترک

- حضور اعراب و مسلمانان

- ویژگی های جمعیتی

- برخورداری ذهنیت منفی مردم نسبت به سیاست های منطقه ای آمریکا

- حضور سازمان های غیر دولتی فعال در منطقه بویژه در زمینه محیط زیست و زنان

- گرایشات مذهبی اکثراً کاتولیک در میان مردم و مسئولان منطقه

- حضور جنبش های چپ در منطقه

- پایبندی به نهاد خانواده در میان اقشار جامعه

- استقبال نخبگان و فرهیختگان کشورها از تبادل و تعامل علمی و فرهنگی

۲) ارزیابی شاخص های اقتصادی در میان کشورهای منطقه، حکایت از روند رشد در غالب کشورها دارد. نرخ سالانه رشد تولید ناخالص داخلی از ۴‎/۳ درصد در سال ۲۰۰۵ به ۵‎/۶ درصد در سال ۲۰۰۶ افزایش یافته، صادرات کالا و خدمات از ۵۲۲‎/۷ میلیارد دلار در سال ۲۰۰۵ به۶۸۱ میلیارد دلار در سال ۲۰۰۶ بالغ شده، واردات کالا و خدمات از ۴۷۷ میلیارد دلار در سال ۲۰۰۵ به ۵۸۸ میلیارد دلار در سال ۲۰۰۶ رسیده است. این شاخص ها، ضرورت برنامه ریزی و تدوین راهبرد منطقی از سوی جمهوری اسلامی ایران و بویژه هدایت و سوق بخش خصوصی و ایجاد مکانیزم های حمایتی از بخش خصوصی جهت حضور در بازارهای منطقه را بیش از پیش ضروری می سازد. بدیهی است بخش خصوصی برای حضور در بازار تقریباً ناشناخته آمریکای لاتین نیاز به حمایت دولت دارد. حمایت دولت مکانیزم های متعددی باید داشته باشد، ابزارهایی چون حمایت های بانکی و تعرفه ای، تسهیلات حمل و نقل دریایی، امضای موافقتنامه های حمایت از سرمایه گذاری با کشورهای منطقه، آشناسازی تجار و صاحبان صنایع ایرانی از ظرفیت های کشورهای منطقه، معرفی توانایی ها و پیشرفت های بخش خصوصی کشور در زمینه های مختلف به کشورهای منطقه و...

۳) روابط ایران با کشورهای آمریکای لاتین دارای دیرینه بیش از صد ساله است. قبل از پیروزی انقلاب اسلامی، کشورهای مکزیک، برزیل و آرژانتین در اولویت گسترش روابط قرار داشته و روابط ایران با این کشورها، بیشتر به علت همسویی سیاست های حکمرانان کشورهای فوق با سیاست های آمریکا، توسعه فراوانی را شاهد بوده است.

با پیروزی انقلاب اسلامی و تغییر بنیادی در اولویت ها و نگرش جمهوری اسلامی ایران در سیاست خارجی و به دلیل مواضع ضد امپریالیستی کشورهای کوبا و نیکاراگوئه توسعه روابط با این دو کشور در صدر اولویت روابط قرار گرفت. هرچند تعمیق روابط با سایر کشورهای منطقه از جمله برزیل و آرژانتین نیز از نظر دور نماند.

اینک نیز روابط با کشورهای ونزوئلا و کوبا تعمیق فراوانی یافته و توسعه روابط با سایر کشورها نیز دنبال می گردد. نگاهی به برنامه ها و اقدامات انجام شده تاکنون در آمریکای لاتین، سنگینی وزنه به سمت ونزوئلا را بخوبی نمایان می سازد. احداث کارخانه سیمان در این کشور، امضای قرارداد احداث ۱۷ هزار واحد مسکونی در ونزوئلا، برقراری پرواز بین تهران - کاراکاس و...

۴) مقدمه فوق (تشریح ظرفیت های آمریکای لاتین برای توسعه روابط و تبیین مختصر سابقه روابط با کشورها) به این مهم تأکید می کند که به آمریکای لاتین نباید از دریچه یک یا دو کشور نگریست. تمامی کشورهای آمریکای لاتین از پتانسیل توسعه روابط با جمهوری اسلامی ایران برخوردارند.توسعه روابط با کشورهای آمریکای لاتین با موانعی نیز همراه است، موانعی چون بعد مسافت، شناخت کم از ظرفیت ها و پتانسیل های اقتصادی و زمینه های همکاری ها، فعال نبودن برخی اجلاس های کمیسیون مشترک، وجود مشکلات گمرکی، شناخت ناقص از وضعیت بازار، عدم وجود شعبه بانک های منطقه در ایران و بانک های ایرانی در منطقه و...چنانچه امکانات و ظرفیت های فراوان کشورهای منطقه آمریکای لاتین و جمهوری اسلامی ایران، اراده سیاسی دولت ها و حمایت و پشتیبانی مردم کشورها، موانع و مشکلات و... را در یک مجموعه مورد بررسی قرار دهیم، بدون شک به نتیجه ای جز لزوم تعمیق روابط و تلاش برای ایجاد زمینه ها و مقابله با مشکلات نخواهیم رسید. نتیجه ای که دربردارنده منافع ملی متقابل و رفاه و آسایش مردم دو کشور خواهد بود.

غلامعلی رجبی