ساختمان های خبرساز

شاید هیچ کسی باور نکند نخستین جایگاه انگلیسی ها در ایران, جایی نزدیک به بازار بزرگ تهران بوده است در باغی به نام الچی یا ایلچی, نخستین سفارتخانه دولت بریتانیا تاسیس شده است,

شاید هیچ‌کسی باور نکند نخستین جایگاه انگلیسی‌ها در ایران، جایی نزدیک به بازار بزرگ تهران بوده است. در باغی به نام الچی یا ایلچی، نخستین سفارتخانه دولت بریتانیا تاسیس شده است،

اما آن طور که سایت سفارت بریتانیا در تهران می گوید شلوغی بیش از اندازه و شرایط نامناسب بهداشتی محل سبب شد دولت بریتانیا ۴۰ سال بعد در پی یافتن محل مناسب تری برای این منظور برآید و برای این کار محلی واقع در خیابان فردوسی در شمال شهر قدیمی تهران را به قیمت ۲۰ هزار تومان خریداری کرد.

ظاهرا معماری انگلیسی به نام جیمز وایلد بر کار ساخت این سفارت نظارت کرد و در سال ۱۲۵۰ این ساختمان افتتاح شد. ساختمان سفارت انگلیس از سمت جنوب با خیابان جمهوری اسلامی، از شرق با خیابان فردوسی، از شمال با خیابان نوفل لوشاتو و از غرب با خیابان بابی ساندز محصور می شود. ماجرای نامگذاری خیابان بابی ساندز هم جالب است. نام سابق این خیابان، وینستون چرچیل بود، بعد از انقلاب اسلامی،به نام یکی از قهرمانان نهضت استقلال طلبانه مردم ایرلند نامگذاری شد. مجموعه سفارت انگلستان اکنون حالتی باغ مانند دارد و چند ساختمان به صورت پراکنده در آن به چشم می خورد؛ ساختمان هایی که همگی با شیشه های دوجداره محصور شده اند. چند سال پیش بود که به گفته وزیر اطلاعات وقت چند ماجراجو اقدام به تیراندازی به سفارت انگلستان کردند؛ البته تدابیر امنیتی در سفارت انگلستان همیشه شدید بوده است و دلیل آن تجمعات متعدد برای اعتراض به سیاست های این دولت است. ساختمان سفارت انگلیس در سال ۱۳۷۸ جزو آثار ملی ایران ثبت شده است.

اما این تنها ساختمان انگلیسی ها در تهران نیست. باغی در خیابان شریعتی تهران، حتی از ساختمان و باغ خیابان فردوسی هم خبرسازتر است. باغی به نام قلهک. باغ قلهک باغی به مساحت ۲۰ هکتار در شمال تهران است. این باغ از زمان قاجاریه در اختیار سفارت بریتانیا در تهران بوده است. بریتانیا معتقد است این مجموعه اهدایی دولت ایران در زمان ناصرالدین شاه بوده است؛ اما برخی فعالان مدنی، سیاسی و نمایندگان مجلس معتقدند اسناد و شواهدی در دست است که نشان می دهد این باغ متعلق به دولت ایران است و دولت بریتانیا باید این مجموعه را هر چه سریع تر تخلیه کند. باغ قلهک یک بار در جریان تسخیر سفارت انگلیس در سال ۹۰ و یک بار دیگر در جریان چند سال قبل از آن به تسخیر دانشجویان درآمده بود، اما در هر دو مورد، بعد از مدتی با حضور نیروهای امنیتی به دولت بریتانیا پس داده شد. البته این دو مورد تنها جنجال های این باغ نبوده است. باغ قلهک، محل شورای فرهنگی ایران و بریتانیاست که از حدود ۷۰ سال قبل کار خود را در ایران آغاز کرد ؛ اما در چند سال اخیر فعالیت خود را در تهران متوقف کرد. منتقدان فعالیت این شورا معتقد بودند برنامه های این نهاد مغایر امنیت ملی و شئونات اسلامی ایران است. در عین حال برگزاری جشن هایی چون تولد ملکه در این باغ یا باغ اصلی سفارت و حضور برخی ایرانیان هم مورد انتقاد برخی گروه های سیاسی قرار می گرفت. برای مدتی هم موضوع قطع درختان این باغ به دست مسئولان سفارت موضوع داغ رسانه ها بود. موضوعی که شهرداری تهران، آن را مطرح و پیگیری کرد. باغ قلهک هم جزو بناهای ملی ثبت شده در سال ۸۲ است. در این باغ یک کلیسا و قبرستان کشته شدگان انگلیسی جنگ جهانی دوم هم قرار گرفته است. انگلیسی ها قبرستان های دیگری هم در ایران دارند از جمله در بوشهر، آبادان و قشم.

اما در تهران امروز یک محل دیگر هم پاتوق انگلیسی ها بوده است. کلوب انگلیسی ها در خیابان فردوسی تهران قرار دارد و ظاهرا محل خوشگذرانی دیپلمات ها، سفرا و بویژه کارکنان سفارت انگلیس بوده است. این محل بنا به گفته برخی اهالی در دوره پهلوی اول بنا شده است. بعد از انقلاب این مرکز به مجلس اعلای انقلاب اسلامی عراق داده می شود و ظاهرا محل آموزش سپاه بدر بوده است. اکنون هم به عنوان پارکینگ نیروی انتظامی مورد بهره برداری قرار می گیرد و متاسفانه برای نگه داشت این محل تاریخی هیچ فعالیتی نشده است. در نزدیکی این مرکز خانه عامری ها قرار دارد که گفته می شود محل سابق شورای فرهنگی بریتانیا در ایران بوده است. البته انگلیسی ها در ایران، بویژه در آبادان و محل استقرار شرکت نفت ایران و انگلیس مراکز و ساختمان های دیگری هم ساختند. اکنون هم برخی از این آثار باقی مانده است. مثل معماری برخی خیابان ها و محلات که به صورت انگلیسی ساخته شده است، سینما تاج و دبستان مهرگان.

اما ایران در بریتانیا چه ساختمان هایی دارد؟ سفارت ایران اکنون در محله ای به نام کنسینگتون واقع شده است. همسایه سفارت ایران در این محل سفارت اتیوپی است، سفارتی که البته اکنون فقط با چند کارمند محلی امور کنسولی ایرانیان مقیم بریتانیا را انجام می دهد. پیش از این تصمیم گرفته شده بود سفارت ایران به ساختمانی مجلل و مدرن در همان محله منتقل شود و حتی طرحی از سوی یک طراح ایرانی ـ اتریشی به نام دکتر آرمین دانشگر هم داده شد که البته به دلیل عدم پیوستگی با معماری سنتی محله و نیز قرار گرفتن در کنار یک کلیسای قدیمی مورد انتقاد ساکنان قرار گرفت. ایران در شهر منچستر انگلستان هم باغی دارد که محل کنسولگری در این شهر است. جالب است بدانید هنگام اوجگیری مساله بازپس گیری باغ قلهک از انگلستان، برخی مسئولان انگلیسی موضوع بازپس گیری باغ منچستر از ایران را مطرح کردند که البته ایران در آن زمان اعلام کرد برای مالکیت خود بر آن باغ دلایل محکمی دارد. در عین حال مراکز فرهنگی متعددی هم از سوی مراجع تقلید و عالمان اسلامی در انگلستان تاسیس شده اند. مهم ترین این مراکز، مرکز اسلامی انگلیس و نیز کالج اسلامی است که آیت الله محسن اراکی تاسیس کردند و دیگری مرکز فقهی ائمه اطهار در این شهر که جزو مراکزی اقماری ائمه اطهار است که از سوی دفتر مرجع فقید آیت الله العظمی فاضل لنکرانی تاسیس شده است.