نسخه ای تازه از مبادله نفت با دموکراسی

نگاهی به فرجام گزارش های نقض حقوق بشر در عربستان

در روزهای اخیر گزارش چند نهاد بین‌المللی درباره وضع حقوق بشر در عربستان سعودی منتشر شد. این گزارش ها حاوی نکاتی قابل تأمل درباره اوضاع اجتماعی و سیاسی این کشور است و برای اولین بار تصویری از وضع رقت بار شیعیان این کشور ارائه شده است.

شورای حقوق بشر سازمان ملل به عنوان عالی ترین مرجع بین المللی در گزارش خود با اعلام این که شیعیان عربستان از کمترین آزادی دینی برخوردارند سعودی‌ها را در ردیف بیشترین کشور نقض کننده آزادی‌های دینی و حقوق زنان در جهان معرفی کرد. پس از این گزارشگران سازمان دیده بان حقوق بشر در تحقیقی از عملکرد دولت سعودی در نواحی شیعه نشین شرق این کشور نوشتند که آنها(شیعیان) به عنوان بزرگترین اقلیت دینی در این شبه جزیره با بیشترین محدودیت‌ها و ممنوعیت‌ها مواجه هستند. در گزارش این نهاد بین المللی تصریح شده است : اکثر شیعیان در نواحی نفت خیز عربستان ساکن هستند اما از محرومترین قشر این کشور به حساب می آیند و از بسیاری حقوق اجتماعی و اقتصادی بی بهره هستند. شیعیان این کشور حتی در مساجد خود قادر به انجام مناسک مذهبی نیستند و بیش از ۱۰ مسجد و حسینیه مسجد آنها در روزهای اخیر بسته شده است.

مشاهدات و یافته‌های نهادهای بین المللی نشان از این دارد که بعد از وقوع جنگ یمن، شاهزادگان سعودی ، تصمیم‌ها و قوانین سختگیرانه‌ای را علیه شیعیان این کشور اتخاذ کرده‌اند.

از میان جمعیت ۲۲میلیون نفری عربستان حدود ۱۵ درصد را شیعیان تشکیل می دهند‌* (طبق سرشماری حکومت سعودی در سال ۲۰۰۴ کل جمعیت عربستان ۲۲ میلیون نفر است که از این رقم ۱۶ میلیون نفر شهروند سعودی و بقیه خارجیان مقیم هستند)آنها در نواحی شرقی (شامل استان احساء تا قطیف) و امتداد مرزهای جنوبی عربستان (عسیر و نجران) نواری شیعه‌نشین را شکل داده‌اند. البته شمار قابل توجهی از شیعیان نیز در شهر‌های مهم مدینه و جده سکونت دارند.

با این وصف ، فقط تعداد یا «وزن جمعیتی» شیعیان نیست که اعتبار آنها را در صحنه سیاسی شبه جزیره بالا برده است. آنها در مهم‌ترین مختصات جغرافیایی و ژئوپلتیک شبه جزیره استقرار دارند . بیشتر مراکز نفتی عربستان و نقاط تلاقی این کشور با دریای احمردر قلمرو شیعیان واقع است. از زمان شروع جنگ یمن ظرف شش ماه اخیر، سعودیها سیاست کنترلی گسترده‌ای را در این مناطق به اجرا گذاشته‌اند.چندین واحد از ارتش و نیروهای امنیتی این کشور به سمت مناطق نجران و عسیر در مرز یمن و حوالی دریای احمر گسیل شده‌اند. در گزارش سازمان عفو بین الملل به این نکته تصریح شده که سعودیها برخوردهای خشونت باری در این مناطق مرزی یمن بکار بسته‌اند. طبق این گزارش در منطقه نجران که اغلب شیعیان اثنی‌عشری و اسماعیلی زندگی می‌کنند، علاوه بر جو پلیسی ، روحانیون و عناصر افراطی وهابی به صورت گسترده فعال شده‌‌‌‌اند. آزار و اذیت شیعیان به امر روزمره در نقاط مرزی این کشور تبدیل شده است.

● دیوار بلند پنهانکاری

سلسله گزارش محافل بین‌المللی برای درهم شکستن دیوار پنهانکاری سعودی با این دورنما تهیه شده است که توجه جهان را به رویه نقض سیستماتیک حقوق بشر در عربستان جلب کند، اما سؤال این است که سعودیها چگونه از چالش‌ها ایمن مانده‌اند؟ مناسبات و داد وستد اقتصادی و نفتی ریاض با امریکا و قدرت‌های غرب مانع از آن شده سعودی‌ها درباره عملکرد خویش پاسخگو باشند. چنان که در گزارش نهادهای حقوق بشر تأکید شده چنین سطحی از نقض حقوق بشر از سوی هر حکومتی صورت می گرفت با موجی از تنبیه و مجازات طرف‌های غربی بویژه امریکایی‌ها مواجه می شد، اما بعد از انتشار این گزارش‌ها هیچ واکنشی از سوی دولت‌های غربی مشاهده نشد.

به باور ناظران، سعودی‌ها از بالاترین حاشیه امنیت در میان کشورها برخوردار هستند. این حاشیه امنیت را امریکایی‌ها از بوش تا اوباما برای ریاض ارزانی کرده‌اند. در محافل غرب با وجود سیاست محافظه کارانه دولت‌های اروپا جنبش‌های اپوزیسیون سعودی فعال هستند به طور مثال هسته مهمی از اپوزیسیون در لندن مستقر هستند و تحت رهبری افرادی نظیر «حمزه حسن»، «محمد المسعری» و «محمد ابراهیم» سالیان متمادی علیه استبداد نظام سعودی مبارزه می کنند. این جریان حتی توانست در جریان سفر پادشاه سعودی داد و ستد غرب با سعودی‌ها را به چالش بکشد و از حمایت رسانه‌های قدرتمند غرب برای زیر سؤال بردن قرارداد نظامی بزرگ عربستان با انگلیس بهره گیرد.

اما مناسبات دیرین زمامداران سعودی با غرب به اراده‌ای قویتر متکی است؛ اراده‌ای که در سایه آن سعودیها توانسته‌اند گزارش‌های نقض حقوق بشر در داخل را بایگانی کنند. از میان چندین نهاد بین‌المللی که موارد نقض حقوق بشر در شبه جزیره را رصد می کنند هنوز هیچ یک نتوانسته‌اند تضمینی برای احقاق حقوق زنان یا فعالان سیاسی و اقلیت‌های مذهبی بدست بیاورند. به طور مثال دیده‌بان حقوق بشر در گزارش خود از اقدامات تبعیض‌آمیز دولت عربستان سعودی علیه شیعیان خواستار تشکیل کمیته‌های تحقیق برای بررسی نقض حقوق شیعیان در عربستان شد . شورای حقوق بشر در بیانیه خویش رسماً خواستار آن شد که دولت عربستان سعودی باید هرچه سریع‌تر گام‌هایی در مسیر بهبود این وضعیت و افزایش آزادی‌های دینی پیروان مذاهب مختلف از جمله شیعیان بردارد. این مرجع حتی ریاض را ملزم کرد حق شیعیان را در پست‌ها و مقامات دولتی به آنان بدهد زیرا حتی یکی از وزرا و معاونان وزرا در این کشور هم از شیعیان نیستند.اما همه این خواسته‌ها در برخورد با دیوار بلند ملاحظات سیاسی قدرت‌های بزرگ متوقف ماند.

برخی منابع تأکید می کنند جمعیت شیعیان در عربستان حد اقل ۳۰ درصد جمعیت این کشور را تشکیل می دهد.