بررسی چند اثر متقدم هارولد پینتر

«هارولد پینتر» برنده ی جایزه ی نوبل ادبیات ۲۰۰۵, دلمشغولی نوشتن را با سرودن شعر آغاز کرد اما ۲۹ نمایش نامه ای که تاکنون نوشته است ــ از نخستین آن «اتاق» تا آخرین آن «آواها»ست که او را به شهرت جهانی رسانده است

● مقدمه‌ی مترجم:

«هارولد پینتر» برنده‌ی جایزه‌ی نوبل ادبیات ۲۰۰۵، دلمشغولی نوشتن را با سرودن شعر آغاز کرد و آن‌گونه که در آخرین گفتگوهایش بیان کرده، ظاهرن با شعر نیز می‌خواهد به پایان ببرد. اما ۲۹ نمایش‌نامه‌ای که تاکنون نوشته است ــ از نخستین آن «اتاق» تا آخرین آن «آواها»ست که او را به شهرت جهانی رسانده است. او با تئاتر ابزورد شروع کرد و به سبک منحصر به فرد خود پینترسک رسید، نامی که با همان نخستین نمایش‌نامه‌اش باب شد. هارولد پینتر علاوه بر نمایش‌نامه، فیلم‌نامه‌های اقتباسی ماندنی‌ای نوشته و بازیگری و کارگردانی تئاتر را نیز هرگز ترک نکرده است. سیاست آمیخته با شخصیت و زندگی اوست و انتقادهای سیاسی تند و تیز او درباره‌ی خط‌مشی‌های جنگ‌طلبانه‌ی امریکا و انگلیس مشهور است. هارولد پینتر چند روز پیش از دریافت جایزه‌ی نوبل ۷۵ ساله شده است. او سه سال است که با سرطان می‌جنگد اما هم‌چنان به بازیگری بر روی صحنه، کارگردانی و سخنرانی‌ها و نگارش مقاله‌های سیاسی خود با جدیت ادامه می‌دهد. از معروف‌ترین نمایش‌نامه‌های او می‌توان اتاق، جشن تولد ، بازگشت به خانه، فاسق، خاکستر به خاکستر و خیانت را نام برد.

● اتاق

اتاق نخستین‌بار در ژوئن ۱۹۶۰ در کلوپ نمایشی هامپستید اجرا شد.

شخصیت‌ها:

برت هاد ــ یک مرد پنجاه ساله‌ی گنگ.

رز هاد ــ همسر برت (Bert)، یک زن شصت ساله‌ی ترسو.

آقای کید ــ یک مرد گیج، صاحب‌خانه‌ی خانواده‌ی هاد.

تاد ساندز ــ مرد جوانی که در جستجوی یک اتاق است.

خانم کلاریسا ساندز ــ همسر تاد.

رایلی ــ یک سیاه‌پوست کور که به جستجوی رز از زیرزمین بیرون می‌آید.

نخستین نمایش‌نامه‌ی پینتر، اتاق، دارای تمام اجزایی است (چه از جهت درون‌مایه، چه از نظر سبک) که او در دوازده‌سال نخست کار نمایش‌نویسی خود از آن‌ها استفاده می‌کند. این درام به‌دلیل نمایش تهدید از طریق خلق مشکلاتی که در تثبیت و رابطه وجود دارد، به خاطر استفاده‌ از طنز و زبان واقع‌گرا به عنوان دو شگرد متضاد، و اتکای محدود به تصاویر هر چند بسیار زنده، یک درام نمونه است. «کمدی تهدید» [۳] پینتر با همین نخستین اثر آغاز می‌شود و مانند باقی کمدی‌های تهدید پینتر، بیشتر تأثیر نمایش به‌خاطر جو تهدید آن است.

اساسن درام‌نویس علاقه‌مند است که در این نمایش‌نامه وجود تهدید را در معرض دید قرار دهد و سپس آدم‌هایی، در این‌جا رز، را مطالعه کند که زیر فشار این تهدید در شرف نابودی هستند.

حالت تهدید، بیشتر از صحنه‌آرایی ایجاد می‌شود. یک اتاق هست، و درون اتاق یک در وجود دارد. با تصویرپردازی‌ای که در مورد رز به‌کار رفته، معلوم می‌شود که اتاق برای او جای امنی است ــ گرم است، حجم مناسبی دارد، مجزاست. «داشتن همچین اتاقی یعنی خوش شانسی.» از سوی دیگر، حضور در، وسیله‌ی دسترسی به هر چیزی را نشان می‌دهد که در بیرون آن است. به همان اندازه نیز، نشان می‌دهد که چیزهای بیرون خوب نیستند ــ بیرون تاریک و سرد است. بدتر از همه، چیزی است که از آن زیرزمین کوچک، تاریک، بدبو و مرطوب از در داخل می‌شود.

و تأثیر خود را می‌گذارد. ابتدا آقای کید نگرانی رز را تشدید می‌کند، زیرا رز نمی‌تواند با او رابطه برقرار کند. رز احتیاج به اطمینان خاطر دارد، اما کید تنها برای رز ایجاد ابهام می‌کند. بعد خانواده‌ی ساندز با این خبر می‌آیند ‌که کسی در زیرزمین هست و قرار است اتاق رز را اجاره بدهند.

تجاوز عملی به پناهگاه رز، به هیئت یک سیاه‌پوست کور ظاهرن بیچاره صورت می‌گیرد که تنها روش حمله‌ی او این است که از رز می‌خواهد با او به خانه برگردد. در پایان نمایش، رز به‌خاطر بی‌حفاظ قرار گرفتن در دنیای بیرون از اتاق ناگهان کور می‌شود. او دریافته که حتا در اتاق خودش هم نمی‌تواند در امان باشد و تا جایی که بتواند عقب‌نشینی می‌کند.

نویسنده در هیچ‌کجای اتاق نمی‌گوید که چرا رایلی رز را تعقیب می‌کند، یا چرا رز از او می‌ترسد. علت اهمیتی ندارد. چیزی که مهم است درک وجود تهدید و آسیب‌پذیری آدمی نسبت به آن است.

جشن تولد نخستین بار در ۲۸ آوریل ۱۹۵۸، در تئاتر هنرهای زیبای کمبریج اجرا شد.

شخصیت‌ها:

پتی بولز ــ مردی شصت ساله، که متصدی صندلی‌های یک استراحتگاه ساحلی انگلیسی است.

مگ بولز ــ همسر پتی، زنی شلخته و شصت ساله، که «پانسیون‌شان» را می‌گرداند.

استنلی ــ مردی در اواخر سی سالگی، یک پیانیست سابق که مستأجر خانواده‌ی بولز است.

لولو ــ دختر تقریبن بیست‌ساله‌ی همسایه.

نات (‌سیمی) گلدبرگ ــ یک یهودی پنجاه ساله که به دنبال استنلی آمده.

درموت (سیموس) مک‌کان ــ یک کشیش «تازه خلع لباس شده» که شریک گلدبرگ است.

هنرمند سرخورده برای استراحت و آن‌گونه که در انتهای پرده‌ی نخست آشکار می‌شود، برای فرار از تهدید نامعلومی به یک شهر ساحلی رفته و در خانه‌ای پانسیون می‌شود.

● گارسن لال

شخصیت‌های نمایش:

بن ــ یک قاتل کاملن حرفه‌ای اجیر شده

گاس ــ هم‌دست بازجوی او

سومین «کمدی تهدید»، گارسن لال، پایانی است بر نخستین دوره‌ی نمایش‌نامه‌نویسی پینتر. او در این نمایش‌نامه، همان مسیر اتاق و جشن تولد را پی می‌گیرد، و از همان جایی آغاز می‌کند که آن دو تمام شده‌اند. بن و گاس از بعدی دیگر، همان گلدبرگ و مک‌کان جشن تولد هستند. گاس شروع کرده به پرسیدن چیزهایی که وجود دارند و در وضعیت موجود نظام (‌به وسیله‌ی جامعه‌ی درگیر) مورد تهدید واقع می‌شوند، بنابراین، گاس باید از بین برود. سرایدار لال، نمایشی است که در آن، تهدیدکننده خود تهدید می‌شود.

● فاسق

فاسق نخستین بار در ۲۸ مارس ۱۹۶۳ در تلویزیون لندن ظاهر شد و نمایش صحنه‌ای آن، نخستین بار در ۱۸ سپتامبر ۱۹۶۳، در تئاتر هنرهای زیبای لندن و به کارگردانی پینتر به اجرا درآمد.

ریچارد ــ شوهر بی‌تعصبی که مثل مکس (در بازگشت به خانه)، عاشق بازمی‌گردد.

سارا ــ همسر ریچارد / معشوقه.

جان ــ مرد شیرفروش.

درون‌مایه‌ی نیاز روانی و با توجه به این‌که پینتر احساس می‌کند آدم‌ها به مسیری می‌روند که نیازهای‌شان را ارضا کنند، در فاسق بهتر از درام‌های قبلی او دیده می‌شود. صراحت درون‌مایه‌ی نمایش در نتیجه‌ی این است که شخصیت‌ها نسبت به نیازهای‌شان احساس درماندگی بیش‌تری می‌کنند و بیش‌تر از شخصیت‌های نمایش‌های قبلی می‌خواهند رابطه‌ی بادوامی را حفظ کنند یا بسازند. بنابراین، اعمال نهایی آن‌ها کمی از هنجارهای اجتماعی پا فراتر گذاشته. در نتیجه، ما نسبت به اتفاقی که می‌افتد آگاه‌تریم و علت آن را نیز بهتر درک می‌کنیم.

---