مصرف دارو در سالمند

افراد بالای ۶۵ سال در جامعه کنونی بخش عمده ای از جمعیت را به خود اختصاص داده اند در مقوله مسمومیت ها گرچه درصد پایینی از جمعیتی که با مراکز اطلاع رسانی داروها و سموم تماس می گیرند, سالمند هستند ولی میزان مرگ و میر در این افراد بالاتر از گروه های دیگر است

افراد بالای ۶۵ سال در جامعه کنونی بخش عمده ای از جمعیت را به خود اختصاص داده اند. در مقوله مسمومیت ها گرچه درصد پایینی از جمعیتی که با مراکز اطلاع رسانی داروها و سموم تماس می گیرند، سالمند هستند ولی میزان مرگ و میر در این افراد بالاتر از گروه های دیگر است.

سالمندان نسبت به دیگر افراد جامعه داروی بیشتری مصرف می کنند. بیش از ۲۵ درصد از مجموع داروی مصرفی کشور آمریکا و دیگر کشورهای توسعه یافته، توسط سالمندان مصرف می شود .

علاوه بر این، افزایش سن در سالمندان می تواند منجر به تغییراتی شود که استفاده از اقلام غیردارویی مانند محصولات بهداشت شخصی و تمیز کننده را علاوه بر داروهای مصرفی سالمندان، پرخطر نماید. این تغییرات شامل کاهش تدریجی قدرت حواس مانند بینایی، شنوایی، حس طعم و مزه و بویایی و کاهش حافظه کوتاه مدت و دیگر تغییرات ادراکی است .

همچنین مصرف بسیاری از داروهای معمول می تواند منجر به بروز عوارضی از جمله گیجی شود که این امر مقدمه بروز اشتباه در مصرف دارو شده و شیوع مسمومیت را مانند بروز حوادث در سالمندان افزایش خواهد داد .

سناریوی معمول بروز مسمومیت در سالمندان عبارت است از مصرف دوز تکراری، مصرف غیرتعمدی داروی اشتباه به دلیل ضعف در بینایی، مصرف داروی دیگر اعضای خانواده و خوردن آنچه که خوراکی نیست. در نهایت افزایش سن سبب تغییرات فیزیولوژیکی خواهد شد که توانایی سالمند را در متابولیزه کردن و حذف دارو کاهش می دهد. از این میان می توان به کاهش مایعات کل بدن و حجم بافت عضلانی، افزایش بافت چربی، کاهش عملکرد کبد و کلیه و کاهش آلبومین سرم در بدن سالمندان اشاره کرد .

همچنین سالمندان خصوصاً زمانی که چند دارو را همزمان مصرف می نمایند بیشتر در معرض خطرات ناشی از عوارض جانبی داروها و تداخلات دارویی قرار می گیرند و ممکن است متحمل نتایج بدی از بروز عارضه جانبی یا سمیت ناشی از کاهش ظرفیت و کاهش قدرت بازسازی بدن شوند .

● تشخیص مسمومیت در سالمندان

مسمومیت می تواند علائم و نشانه هایی را در سالمندان ایجاد نماید که به صورت بالقوه ممکن است در سالمندانی که به مرکز درمانی مراجعه می کنند مشاهده شود. حروف نخست کلمه «CLEAR» می تواند به شما در به خاطرسپاری این علائم کمک کند. هر سالمندی ممکن است یکی از این علائم را داشته باشد :

تغییرات ادراکی و شناختی ، از دست دادن کنترل دفع ادرار و مدفوع ، تغییرات اشتها و خوردن غذا تغییرات فعالیت یا انرژی ، زمین خوردن مکرر ، تشخیص افتراقی در موارد مسمومیت یکی از الزامات اولیه است .

● درمان مسمومیت در سالمندان

ازآنجا که سالمندانی که با مسمومیت های محرز شده و یا احتمالی به مرکز درمانی مراجعه می نمایند اغلب دچار مشکلات پاتولوژیک عدیده ای هستند، تعمیم یک روش در درمان مسمومیت ایشان مشکل است و هر مورد جدا از مورد دیگر باید ارزیابی شود. اصول پایه در رویکرد کلی به مسمومیت ها عبارتند از احیای قلبی ریوی، سمیت زدایی، افزایش حذف سم و درمان های نگهدارنده و علامتی حمایتی .

تنها استثناء موجود در خصوص مصرف Ipecac در سالمندان است. بی خطری Ipecac در سالمندان هنوز به اثبات نرسیده است و ممکن است حتی عوارض ناخواسته ای را به همراه داشته باشد. روش انتخابی برای حذف گوارشی سموم در سالمندان، شست وشوی معده و استفاده از زغال فعال است .

● راه های پیشگیری از مسمومیت در سالمندان

- در زمان تجویز دارو برای سالمندان کاملاً دقت نمایید .

- در هنگام تجویز دارو در سالمندان باید به تغییرات پاتوفیزیولوژیک و تغییرات فیزیولوژی معمول این گروه توجه نمود. داروسازان با تجربه می توانند در هنگام برخورد با بیماری که مبتلا به چند بیماری همزمان است منبع علمی با ارزشی به شمار روند .

- از مشخصات کلیه داروهای مصرفی توسط بیمار سالمند مطلع شوید .

- در بررسی اولیه بیمار و در زمان اخذ شرح حال و شرایط فیزیکی بیماری، شرح کاملی از کلیه داروهای مصرفی بیمار باید گرفته شود. می توان از بیمار درخواست کرد که علاوه بر تمامی داروهای مصرفی خود (کیسه داروهای مصرفی بیمار) فردی از بستگان بیمار که ناظر بر نحوه مصرف این داروهاست به مرکز درمانی مراجعه نماید. پرسش درخصوص محصولات بدون نسخه و فرآورده های گیاهی که بیمار مصرف می کند نیز ضروری است. بسیاری از مردم به این فرآورده ها به چشم دارو نگاه نمی کنند و ممکن است نام این فرآورده ها را یادآوری نکنند .

- تعداد افراد ناظر بر روند دارو درمانی فرد سالمند به حداقل رسانده شود .

- با کم کردن تعداد افرادی که ناظر بر روند دارو درمانی سالمندان هستند، احتمال بروز مسمومیت و عوارض دارویی در این افراد کاهش خواهد یافت. پزشکان خانواده به عنوان ناظر بر روند سلامت بیماران تحت پوشش خود، مسئول اصلی پیگیری رژیم دارویی بیماران و مراقبت های لازم ازایشان هستند .

● رویکرد دارودرمانی

تعداد داروهای تجویزی را تا جای ممکن به حداقل برسانید .

بیمار را تشویق کنید تا از وسایل کمکی که مصرف داروها را یادآوری می نماید مانند جعبه های دارویی که بر اساس روزهای هفته تقسیم شده اند و یا تقویمی که مصرف داروها روی آن تیک زده می شود، استفاده کند .

در هنگام تحویل دارو در داروخانه به سالمندان، از برچسب های بزرگ با نوشته های درشت روی آن و درصورت نیاز از قوطی دارویی که به آسانی باز می شود، استفاده شود .

بررسی نمایید که آیا فرد سالمند توانایی مصرف دارو بدون کمک دیگران را دارد یا خیر. اگر این افراد قادر به مصرف دارو به شکل مستقل نیست، باید از یکی از بستگان و یا پرستار ناظر بر بیمار کمک گرفت. ارزیابی سالمند از نظر ابتلای به افسردگی :

گرچه در این بحث به عوامل ترغیب کننده سالمندان به خودکشی اشاره ای نداریم ولی ابتدا باید تشخیص افسردگی در سالمندان پیش از تجویز داروهایی که ذاتاً خطرساز هستند رد شود، سپس به تجویز چنین داروهای اقدام شود. در سالمندی ممکن است افسردگی دقیقاً مطابق با تعریف « کلاسیک» آن نباشد ولی باز هم ممکن است برخی از تظاهرات و علائم افسردگی در این افراد مشاهده شود .