اجتناب از محرّمات،اصل و ریشه دین

در روایات و ادعیه، از ماه مبارک رمضان با تعابیر و عناوین بسیار بلندی یاد شده است. پیامبر اعظم (ص) در خطبه‌ای که در آخرین جمعه ماه شعبان ایراد شد، در مورد ماه با عظمت رمضان می‌فرمایند: …

در روایات و ادعیه، از ماه مبارک رمضان با تعابیر و عناوین بسیار بلندی یاد شده است. پیامبر اعظم (ص) در خطبه‌ای که در آخرین جمعه ماه شعبان ایراد شد، در مورد ماه با عظمت رمضان می‌فرمایند: «هو شهر عند الله افضل الشهور و ایامه افضل الایام و لیالیه افضل اللیالی و ساعاته افضل الساعات» یا اینکه این ماه را ماه «ضیافت الهی» معرفی می‌کنند: «هو شهر دعیتم فیه الی ضیافت الله»؛ میهمانی خداوند و ضیافت الهی، به معنای اکرام و رحمت خاص الهی بر بندگان است؛ زیرا بندگان اعم از مؤمن و کافر، در سراسر زندگی خود در سر سفره اکرام و رحمت الهی نشسته‌اند. اما میهمانی در ماه رمضان، اکرام و رحمت خاص برای روزه‌داران است. بر اساس روایات چند موضوع نشان از میهمانی خداوند است:

از شب اول ماه رمضان، درهای بهشت باز می‌شود و تا شب آخر بسته نمی‌شود.

از ابتدا تا انتهای ماه رمضان، درهای جهنم بسته می‌شود.

شیاطین دربند و زنجیر می‌شوند تا نتوانند روزه بندگان را خراب کنند.

ماه رمضان ماهی است که ابتدای آن رحمت، وسطش آمرزش گناهان و پایان آن، آزادی از آتش جهنم است یعنی، با رحمت الهی به میهمانی دعوت و آمرزیده می‌شویم و در پایان میهمانی به عنوان هدیه، از آتش جهنم آزاد می‌گردیم.

وجود شب قدر در این ماه است که ارزش آن از هزار ماه بیشتر است و عبادت در آن، نتایج بسیاری دارد و سرنوشت یک سال بندگان در آن تعیین می‌گردد.

امام العارفین حضرت زین العابدین(ع) نیز از ماه رمضان با عنوان «بزرگترین ماه خدا؛ شهر الله الأکبر» و «گرامی ترین یار و همراه؛ أکرم مصحوب من الأوقات» و «شهر الاسلام» یاد کرده و برتری این ماه بر سایر ایام را، با وصف «شهر لاتنافسه الأیام؛ ماهی که هیچ زمان دیگری با آن توان رقابت و منافسه ندارد»، بیان نموده است.

ماه رمضان، ماه دعا و مناجات و راز و نیاز با پروردگار است، ماه توبه و استغفار است، ماه نزول قرآن و به تعبیری بهار قرآن است و دعاها و اعمال مختلفی با ثواب و پاداشهای زیاد از سوی ائمه معصومین (ع) برای این ماه معین شده است؛ به عنوان نمونه:

- «هر کس روزه‏دار مؤمنی را در این ماه افطار دهد، پروردگار در مقابل، ثواب آزاد کردن بنده در راه خدا را به او خواهد داد».

- «افطاری دادن به روزه‏دار مؤمن سبب آمرزش گناهان گذشته‏اش خواهد شد».

- فردی از رسول خدا (ص) پرسید: بعضی مردم نمی‏توانند افطار بدهند با اینکه به این کار علاقه دارند. تکلیف ایشان چیست؟ پیامبر (ص) فرمود: «آتش خشم الهی را از خود دور سازید، اگر چه با افطار دادن روزه‏دار؛ به وسیله یک نصفه خرما یا یک شربت آب باشد».

- «هر کس از شما خُلق خویش را در این ماه نیکو کند، از صراط به آسانی بگذرد، در روزی که قدم‏ها بلغزد».

- «هر کس در این ماه، یتیمی را گرامی دارد، خداوند، او را در قیامت گرامی خواهد داشت».

- «هر کس در این ماه نماز مستحبی بخواند، خداوند سند دوری وی از آتش دوزخ را خواهد نوشت».

- «هر کس نماز واجبی در این ماه به جا آورد، چنان است که در ماه‏های دیگر هفتاد نماز خوانده باشد».

- «هر کس در این ماه بر نمازهای خود بیفزاید، پروردگار در روزی که میزان اعمال نیک مردم سبک‏بار است، کفه ترازوی اعمال نیک او را سنگین خواهد ساخت».

با وجود اینکه در روایات اعمال مختلفی از قبیل دعا، قرائت قرآن، اطعام روزه‌داران، صدقه دادن و … در ماه مبارک رمضان وارد شده است لکن اجتناب و دوری از معاصی و گناهان به عنوان بهترین عمل در این ماه عنوان شده است. «هنگامی که امیرالمؤمنین (ع) از وجود مقدس رسول خدا (ص) درباره بهترین عمل در ماه مبارک رمضان سئوال فرمود، پیامبر (ص) فرمودند: «بهترین اعمال در این ماه اجتناب از گناهان است».

اجتناب از معاصی به عنوان یکی از دو رکن اصلی تقوا، همواره مورد تاکید و اهتمام ائمه معصومین (ع) بوده است. تقوا و پرهیزکاری در تربیت اخلاق اسلامی یک مسلمان، نقش بسیار مهمی دارد و برای رسیدن به این صفت شایسته، بهترین عبادت روزه است. قرآن درباره آن می‌فرماید: «لعلکم تتقون»(بقره/۱۸۳)؛ یعنی نتیجه و علت غایی روزه، تقوا و اجتناب از محارم الهی است. پارسایی و بازداشتن خویش از حرام، بزرگترین عامل رهیافتن به سعادت و درجات عالی معنوی و گریز از سقوط و انحطاط و فرو رفتن در گردابهای هلاکت است. در واقع، کفّ نفس (که یکی از اغراض اصلی از تشریع روزه است)، ورع و بازداشتن خویش از گناهان و شبهات، دشوارترین مرحله عبادت و بندگی خداوند است؛ از این رو امام باقر (ع) فرمودند: «إنّ أشد العباده الورع؛ ورع، دشوارترین عبادتهاست. همچنین امیرالمومنین علی (ع) با توجه به نقش ورع در سلامت شاکله عبادت، فرمودند: «عبادتی که همراه ورع نیست، خیر و فایده‌ای ندارد». در بیان امام صادق (ع) نیز صیانت از دین، مرهون ورع و اجتناب از محرمات دانسته شده است: «تقوای الهی پیشه سازید و با پارسایی و بازداشتن خود از محرمات، دین خود را حفظ کنید». در وصیت پیامبر اکرم (ص) به ابوذر، اجتناب از محرمات، «اصل و ریشه دین» معرفی شده: «یا اباذر، أصل الدین الورع و رأسه الطاعه، یا اباذر، کن ورعاً تکن أعبد الناس؛ ای ابوذر، ریشه دین، ورع و باز ایستادن از گناهان و شبهات و سر آن طاعت خداوند است.

نفس خود را از گناهان بازدار تا عابدترین مردم باشی» و اهل ورع، در زمره اولیاء الهی دانسته شده‌اند: «آنان که اهل ورع و زهد در دنیا هستند، بحق اولیاء خداوند هستند».

علی مهدوی