صندلی خالی دموکراسی در نظام پزشکی

کمتر از یک ماه دیگر انتخابات نظام پزشکی تکرار خواهد شد و این در حالی است که این انتخابات دارای اهمیت ویژه ای نه تنها برای پزشکان که برای کل جامعه است

کمتر از یک ماه دیگر انتخابات نظام پزشکی تکرار خواهد شد و این در حالی است که این انتخابات دارای اهمیت ویژه‌ای نه تنها برای پزشکان که برای کل جامعه است...

از آنجا که دموکراسی پیش از آنکه حقی گرفتنی یا دادنی باشد فنی آموختنی است و از آنجا که به نظر می‌رسد جامعه ما در فراگیری این دانش هنوز نوآموزی دبستانی است، انتخاباتی که در میان طبیبان یک جامعه برگزار می‌گردد، نمی‌تواند الگوی دموکراسی آن جامعه نباشد. اگر اشکالاتی هم در جریان آن مشاهده گردد، نمی‌تواند خارج از اشکالات موجود در فرهنگ آن جامعه باشد و نمی‌تواند بر فرهنگ آن جامعه بی‌تاثیر بماند.

البته که انتخابات با رای مخفی و رای فرد به فرد – یعنی انتخاب یک فرد توسط یک فرد دیگر – شرط لازم برای هر انتخابات دموکراتیک می‌باشد، اما باید توجه داشته باشیم که شرط کافی آن نیست و تنها شکل ظاهری این انتخابات است و از اینجا تا یک انتخابات دموکراتیک – به معنای فنی آن – راه درازی در پیش داریم! در واقع در یک انتخابات دموکراتیک افراد با انتخاب یک فرد، یک راه یا یک روش را برمی‌گزینند، یعنی رای به یک فرد تنها وسیله‌ای است برای برگزیدن راه و روشی که آن فرد پیش نهاده وگرنه انتخاب افراد با تمام نیکی‌هایی که می‌توانند داشته باشند به هیچ رو حلال مشکلات نیست. در یک دموکراسی مهم فعل یا خواسته‌ای است که باید به اجرا درآید. اینکه چه کسی این کار را انجام دهد در مراتب بعدی اهمیت قرار می‌گیرد. برای اینکه در یک انتخابات یک راه و روش برگزیده شود باید مراحل مختلفی را از سر گذراند. اساسا این راه و روش باید به دقت ترسیم گردد و تا هدفی و راه وروشی ترسیم نگردیده باشد، اساسا موافقت یا مخافت بی‌معنی است.

ترسیم یک راه روش مثلا در سیستم بهداشتی درمانی یا حداقل در احقاق حقوق یک قشر خاص نظیر پزشکان مستلزم ساعت‌ها بلکه روزها کار کارشناسی و بحث و جدل است و وقتی که این راه ترسیم شد باید به نحو مناسبی هم اعلام گردد و هم از سیستم موجود درخواست گردد تنها در صورت وجود نظرات متفاوت و برآوردن نشدن آنهاست که انتخابات در بین گروه‌های مختلف به لحاظ فنی دارای معنا و واجد عمق دموکراتیک خواهد بود وگرنه انتخابات به انتخاب افراد با در نظر گرفتن آشنایی قبلی و نوعی «احساس» مبهم تشریک منافع و حتی با در نظر گرفتن تون صدا و خصوصیات چهره تقلیل خواهد یافت!

● گروه‌بندی‌های ناآشنا

در مورد انتخابات فعلی نظام پزشکی باید گفت تاکنون ما شاهد بحث و جدل آشکاری در مورد راه‌های پیشنهادی گروه‌های مختلف پزشکان در حل معضلات درمانی و احقاق حقوق حرفه‌ای – که متولی هر دوی آنها به شیوه خلق الساعه‌ای همین سازمان نظام پزشکی است – نبوده‌ایم که هیچ، حتی از وجود گروه‌بندی‌های خاصی حول موضوعات مختلف هم بی‌اطلاع هستیم. معلوم نیست که آیا جریانات خاصی در میان پزشکان هستند که فرمول‌بندی خاصی در باره ریشه مشکلات بهداشتی درمانی کشور داشته و بتوانند راهکارهایی عملی قبل از انتخاب ارایه دهند؟!

یا همه باید به نیت پاک کاندیداها از روی سوابق آنها، خصوصیات چهره‌شان و احیانا لحن صدایشان ایمان بیاوریم و آنها از آنجایی که آدم‌های خوبی هستند صبح روزی که انتخاب شدند به ما خواهند گفت که چه برنامه‌‌ای دارند! شاید بحث‌هایی در بین برخی خواص جریان داشته باشد، اما در عرصه عمومی از این بحث‌ها هیچ اطلاعی وجود ندارد. وجود چنین بحث‌هایی در بین خواص‌–‌به فرض وجود - هم به خودی خود نقض غرض محسوب می‌گردند، چراکه اگر قرار است همه چیز در بین «خواص» حل و فصل گردد، پس انتخابات عمومی برای چیست؟ آیا این بحث‌ها را برای قشری که حداقل تحصیلات آنها دکتری است هم نمی‌توان باز کرد؟

در میان رسانه‌های گوناگون پزشکی همواره مقالات متعددی در مورد مسایل مختلف پزشکی جریان دارد که مضمون اکثریت آنان انتقاد از وضع موجود است، اما هیچ‌کدام از این مطالب معطوف به جانبداری از گروه خاصی با فرمول‌بندی خاصی از مشکلات و راهکارها نیست. معلوم نیست در لحظه انتخاب این انتقادات به چه انتخاب عملی و با چه خواسته‌هایی منجر می‌گردند. گروه‌های سیاسی موجود در جامعه نیز در حیطه پزشکی دارای فرمول‌بندی خاصی نیستند. از آنجا که بخش عمده مسایل بهداشتی ودرمانی ما ریشه در مسایل کلی کشور دارد نداشتن برنامه و روش در برخورد با مسایل بهداشتی درمانی کشور زیبنده گروه‌های سیاسی فعال در کشور ما از هر طیف سیاسی نیست.

‌● چند سوال مهم

به راستی آیا پزشکان هم ماه آینده به گروهی از پزشکان بدون ارایه برنامه‌ای مشخص و گروهی رای خواهد داد؟ آیا پزشکان هم بدون هیچ مناظره مستقیم بین کاندیداها حول برنامه‌هایشان تصمیم خواهند گرفت؟ آیا اگر کوچک‌ترین اطلاعی از برنامه‌ها یک گروه‌بندی‌های پزشکان اعلام و تبلیغ نشود باز هم می‌توان از عدم مشارکت پزشکان در انتخابات نظام پزشکی صحبت کرد؟

اگر پزشکان هم بدون چنین تمهیداتی که لازمه تعمیق دموکراسی است به پای صندوق‌های رای بروند آن‌گاه این سوال جدی پدید نمی‌آید که مگر تحصیلات عالی در کشور ما دارای هیچ بار فرهنگی- اجتماعی خاصی نیست؟ مگر تحصیلات عالی صرفا از یک زاویه تنگ تکنولوژیک صورت می‌گیرند؟

پس تا دیر نشده در همین چهار- پنج هفته، کاندیداها بکوشند نظرگاه‌های روشنی را که قطعا باید برآمده یک کار گروهی با اسم آدرس روشن باشند برای ما رای‌دهندگان بیان کنند و مخالفت‌های اصولی خود را با سایر کاندیداها روشن کنند و ما هم بکوشیم از هر کانالی که می‌توانیم، چنین نظرگاه‌هایی را – به فرض وجود – دریابیم و البته متوجه باشیم که نه تنها الگویی برای رای‌دهندگان و انتخاب‌شوندگان انتخابات‌های عمومی هستیم، بلکه رفتار ما عیاری است که تحصیلات عالی کشور را نیز می‌توان با آن محک زد.

دکتر بابک زمانی - عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران