باب دیلن هفتاد و دو ساله شد

آه موسیقی و دیگر هیچ

I - باب دیلن در هفته‌یی که گذشت، ۷۲ ساله شد. بسیاری از رسانه‌های دنیا روز تولد او را گرامی داشتند و باز هم از او نوشتند و ما هم به این مناسبت گفت‌وگویی از او را در نظر گرفتیم که در آن از موسیقی و موسیقیدانانی می‌گوید که دوست شان دارد. چند نکته اساسی در موسیقی باب دیلن وجود دارد. یکی محوریت اشعار است، دومی وام‌دار موسیقی فولک بودن (حتی پس از اینکه گیتار الکتریک به دست گرفت و تا جایی پیش رفت که او را سلطان راک‌اند رول هم خواندند، موسیقی فولک با او بود) و دیگری اینکه او همیشه ملهم از گذشته خود دست به خلق موسیقی زده است. با وجود اینکه دیلن بارها درباره این موضوع صحبت کرده اما کمتر به آن پرداخته شده است. همیشه سعی بر این بوده که دیلن را نابغه‌یی با موسیقی یگانه و افسانه‌یی بخوانند. در صورتی که بخش عمده‌یی از راز اسطوره شدن او به موسیقی‌اش ارتباط ندارد و سلوک شخصی او موجب چنین چیزی شده است.

II- دیلن، میل عجیبی به ساده کردن مسائل دارد. موسیقی او هم همین است موسیقی ساده با کلامی خلاقانه ولی قابل فهم. اما ظاهرا در دهه هشتم زندگی‌اش این سادگی معنای دیگری دارد. او تلاش دارد به همان سادگی مدنظرش استناد کند و از پیچیدگی پرهیز، ولی آلبوم «توفان» و ترانه‌هایی که پر از صنایع ادبی است، نشان از تعریف متفاوت او از سادگی است. دیلن در ۱۰ سال اخیر بیش از پیش منزوی شده است. رخنه کردن به دنیای شخصی او سخت‌تر شده و حال و هوای متفاوت‌تری پیدا کرده و جالب این است که آلبوم «با هم در مسیر زندگی» او که ۴ سال پیش منتشر شد، به لحاظ فروش موفق‌ترین آلبوم او در این بیش از ۵۰ سال فعالیت هنری در سطح اول موسیقی دنیا بوده است. درباره او بسیار نوشتند اما با او گفت‌وگو نکردند، یعنی نتواستند چراکه دیلن تنها با یک نفر گفت‌وگو می‌کند؛ بیل فلناگن. یعنی حتی در زمینه فعالیت رسانه‌یی هم خودش را محدود کرده. البته او از همان دوران جوانی هم برخورد عجیب و رادیکالی با مساله رسانه داشت. بحثم این نیست. دیلن چند سال پیش یک برنامه رادیویی داشت. در این برنامه رادیویی دیلن خودش تنها با ادبیات خاص خودش درباره موضوعی حرف می‌زد و قطعاتی مرتبط با آن را برای مخاطبانش پخش می‌کرد. اغلب آن قطعه‌ها به سال‌های دور موسیقی باز می‌گشتند. به سال‌های اوایل قرن بیستم. دیلن برای هر قسمت یک ساعته این برنامه یک موضوع انتخاب می‌کردمثلا آب و هوا، والدین و... این برنامه از این منظر مهم بود که نشان می‌داد این اسطوره که در دهه ۶۰ اغلب ترانه‌هایش را فالش می‌خواند، تا چه اندازه به گذشته موسیقایی خود اشراف دارد.

III - بیل فلناگن در گفت‌وگوی فوق آمار جالبی می‌دهد؛ اینکه بیش از ۱۰۰ میلیون نسخه از آثار دیلن به فروش رفته است. تجارت خوبی با آلبوم‌هایش صورت گرفته و می‌توان او را یکی از پرفروش‌های ۱۰۰ سال اخیر دانست اما واقعا این ربطی به سیطره غریب و حتی برخی مواقع هولناک او در موسیقی ندارد. او افسانه است. کمتر موسیقیدان بزرگی (بزرگ و نه لزوما مشهور) در مین استریم موسیقی پاپ غربی ظهور کرده و نامی از باب دیلن به عنوان یکی از الگوهای خود نبرده است.

IV - چندی پیش تیزر تبلیغاتی ‌آی‌پد جدید اپل را دیدم. در لحظه‌یی که قرار بود به قدرت پخش موسیقی این محصول جدید اشاره شود، صاحب آن محصول از میان ده‌ها آلبوم یک‌مرتبه روی آلبوم «باب دیلن آزاداندیش» کلیک کرد. در یک تیزر ۳۰ ثانیه‌یی که برای بیزنسی چند میلیارد دلاری ساخته شده، روی این آلبوم دیلن تاکید می‌شود که سال ۱۹۶۳ منتشر شد. آلبومی که به نظر می‌آید پسر جوانی با صدای تو دماغی‌اش دارد حرف‌های گنده‌تر از دهنش می‌زند. بعید است چنین صحنه‌یی دلی از مخاطبان اصلی این کالا ببرد اما هر چه هست باب دیلن در عصر ترانه‌ها و ویدئو موزیک‌های مبتذل هنوز به عنوان ابزاری برای «فخر فروشی» کارکرد دارد.

V - باب دیلن، افسانه موسیقی فولک، سلطان راک‌اند رول، استاد ترانه نوین، پیام‌آور عصر، افسانه اعتراض و... ۷۲ساله شد و حالا پیر و خسته از هر اظهارنظر سیاسی پرهیز می‌کند و تنها از خود موسیقی حرف می‌زند. ظاهرا در پس ۵۰ سال شهرت و خلاقیت او می‌خواهد به ما بگوید«آه! موسیقی و دیگر هیچ.»

امیر بهاری