سازها برای حسین ع به صدا در می آیند

در طول سال های مختلف آلبوم های مختلفی برای عزای حسینی منتشر شده اند

«باز این چه شورش است که در خلق عالم است/ باز این چه نوحه و چه عزا و چه ماتم است» این دست نواها با زندگی ما ایرانی‌ها گره خورده است. شعرهایی با آهنگ‌هایی حزین برای عزای امام‌حسین(ع). تا زمانی که از کودکی به یاد داریم همیشه نوای نوحه‌ها در تکایا و مسجدها به گوش می‌رسید. گاهی هم آن را با طبل و سنج اجرا می‌کردند. اصلا این دو ساز شده بودند سازهای محرمی! چون فقط در همین ماه از بقچه‌شان(!) در می‌آمدند و مورد استفاده قرار می‌گرفتند. اما بعدها یعنی در دهه‌های اخیر، این نواها به روی کاست‌ها رفت و با سازهای دیگری همراه شد. عزای حسینی این سال‌ها حال و هوای دیگری گرفته. از ضبط ماشین‌ها صداهای حزینی بلند است که در سوک حسین، آهنگین می‌خوانند. چه با موسیقی پاپ و چه کلاسیک ایرانی. قطعاتی که در قالب آلبوم در این سال‌ها به بازار موسیقی آمده‌اند.

● داغ بر دل با نینوا

از معروف‌ترین آثار عاشورایی می‌توان به آلبوم «وداع» حسام‌الدین سراج اشاره کرد. آلبوم «وداع» در دو بخش ۶۰ دقیقه‌ای منتشر شد. از تولید تا انتشار این آلبوم سه سال طول کشید. تهیه و انتشار آلبوم از سال ۸۱ تا ۸۴ به طول انجامید. در این آلبوم از شعرهای «عمان سامانی» استفاده شده. محتشم کاشانی و عمان سامانی از معروف‌ترین شاعران عاشورایی به شمار می‌روند. سراج پیش از انتشار این آلبوم، آلبوم دیگری به نام «نینوا» را در سال ۵۹ منتشر کرده بود. «نینوا» اولین آلبوم موسیقی حرفه‌ای سراج است. حسام‌الدین سراج متولد ۱۳۳۷ است و موسیقی را از ۱۳ سالگی شروع کرده.

● بوی خون آید همی...

«بوی خون در کوچه‌ها آید همی/یاد یار مهربان آید همی…» مطلع آهنگ مولای عشق است. آلبوم عاشورایی «علیرضا عصار» با نام «مولای عشق» در اسفند ۸۲ و درست در وسط محرم همان سال منتشر شد. آلبومی که از ۷ قطعه تشکیل شده که حال و هوای کاملا محرمی دارند. دکلمه‌های این آلبوم را عصار به همراه مهدی شریفی اجرا کرده است. این آلبوم یکی از آثار ماندگار در حوزه موسیقی عاشورایی است. عصار جزو اولین خواننده‌های پاپ در ایران است که آثارش بسیار مورد توجه قرار دارد. آخرین آلبوم عصار در سال ۸۹ منتشر شد.

● خواننده‌های جوان وارد می‌شوند

اما به نظر می‌رسد خواننده‌های جوان هم از این قافله عقب نمانده‌اند و دستی بر انتشار آلبوم عاشورایی دارند. آلبوم «سلام آقا» باحضور «محسن چاوشی»، «رضا صادقی»، «محمد علیزاده» و «مهدی یغمایی» در آذرماه سال ۸۸ منتشر شد. این آلبوم اولین حضور رسمی یغمایی و علیزاده بود. این دو نفر تا پیش از آن، جز انتشار تک آهنگ، کار دیگری نکرده بودند. این آلبوم شامل ۱۰ قطعه بود که در محرم سال ۸۸ به بازار آمد.

● موسیقی بوشهری

در بین تمامی سبک‌های موسیقی و الحان آیینی و محلی کشور، موسیقی مذهبی بوشهر جایگاه ویژه‌ای دارد. شاید بتوان موسیقی بوشهری را که به قیام عاشورا می‌پردازد از منحصربه‌فردترین موسیقی‌‌های این مرز و بوم دانست. اصالت، پایبندی به سنت، ریتم، هیجان، شور، یک دستی و هماهنگی‌ای که در مراسم عزاداری و نوحه خوانی بوشهری دیده می‌شود خیلی منسجم و متفاوت است. در این میان، می‌توان به آلبوم ماتم یک و ۲ از «محسن شریفیان» اشاره کرد. کسی که با گروه موسیقی بوشهری‌اش شهرت جهانی دارد. این موزیسین در آبان سال ۹۱ آلبوم «اهل ماتم» را در قالب دو آلبوم منتشر کرد. مجموعه اول شامل ۲۱ قطعه بود و در آن نوحه‌های پامنبری، مرثیه‌خوانی و نوحه‌های عزاداری مردانه و... گنجانده شده بود. نکته جالب اینکه؛ او پیش از انتشار این آلبوم، طی سال‌های ۸۱ تا ۸۴ کتابی پژوهشی با عنوان «اهل ماتم» هم منتشر کرده است. شریفیان متولد ۵۴ است و موسیقی بوشهری را از سال ۷۱ شروع کرده. او در حال حاضر نی انبان و نی جفتی می‌نوازد. علاوه بر او، «رضا صادقی» نیز هر سال دهه اول محرم به بندرعباس می‌رود و مجالس نوحه‌خوانی دارد. آقای سیاه‌پوش در شهر خودش واقعا برای حسین(ع) سیاه‌پوش می‌شود و می‌خواند. مجالس او از پرطرفدارترین مجالس عزاداری برای ایام محرم است.

● اثری متفاوت

«خسوف» به آهنگسازی «دکتر محمدسعید شریفیان» راوی موسیقایی‌ای است که واقعه عاشورا را بیان می‌کند. این اثر در فاصله سال‌های ۷۵ تا ۷۸ ساخته شده. اما برای اولین بار در سال ۸۲ توسط ارکستر سمفونیک تهران و با همکاری نوازندگان و خوانندگانی از ارکستر کرایوای رومانی به اجرا درآمد و برای ضبط این آلبوم از ارکستر فیلارمونیک و گروه کر اولتینای رومانی به رهبری الکساندرو یوزوب استفاده شده است. در این اثر بخش‌هایی از اشعار بیژن ترقی، خواجه عبدالله انصاری و حسان با یکدیگر تلفیق شده. این سمفونی شامل هشت بخش در دو سی دی بـا ترکیبی از موسیقی کلاسیک غربی و موسیقی کلاسیک ایرانی ارائه شـده است. بسیاری این آلبوم را بی‌نظیرترین اثر موسیقایی در موضوع عاشورا می‌دانند. شریفیان از تحصیلکرده‌های رشته موسیقی است. او آهنگساز مجموعه‌های تلویزیونی و پژوهشگر در زمینه موسیقی است. نزدیک به دوسال روی نوحه‌ها و متون مختلف عاشورایی در ایران تحقیق کرد و ماحصلش این آلبوم است.

● مجری خواننده

آثار امیرحسین مدرس در زمینه نواهای عاشورایی بسیار مشهور هستند. مدرس را هم به صدایش می‌شناسیم و هم به چهره‌اش در تلویزیون و سینما به عنوان مجری و بازیگر. اواسط سال ۸۵ وارد گروه سون شد و اولین آلبوم عاشورایی‌اش با نام «ماه نی» در زمستان سال ۸۵، اوایل محرم منتشر شد و در مدت کمی با استقبال خوبی روبه‌رو شد. این آلبوم که ۱۲ قطعه دارد، اشعار و نوحه‌های قدیمی بازخوانی شده‌اند که در رثای امام حسین(ع) هستند. بعد از آن، به فاصله ۵ سال، آلبوم بعدی‌اش با نام «خورشید» با دکلمه «امین تارخ» در محرم ۹۰ روانه بازار شد. در این آلبوم هم هشت قطعه از بازخوانی نوحه‌های قدیمی گنجانده شده بود. آلبوم‌های مدرس از بهترین آثار موسیقایی کشور در حوزه هنرهای آیینی محسوب می‌شود. او سال گذشته آلبوم «خطبه خوان رستاخیز» را نیز منتشر کرد. این آلبوم روایتگر بخشی از تاریخ بعد از واقعه عاشوراست. به گفته مدرس این اثر به خطبه‌های امام سجاد(ع) بعد از واقعه عاشورا و در برابر یزید می‌پردازد.

● آهنگران، کویتی‌پور و دیگران

آلبوم‌های معروف «غلامعلی کویتی‌پور» به نام «غریبانه ۱ و ۲» درسال ۸۲ منتشر شد. این آلبوم به پیشنهاد مجتبی شاه‌علی مدیر موسسه فرهنگی و هنری نوای رامشه تهیه شد. برای انتخاب خوانندگان این آلبوم‌ها قرار بود از افرادی استفاده شود که صدایشان حزین باشد. در نهایت به این نتیجه رسیدند که از کویتی‌پور دعوت کنند. انتشار این آلبوم منجر به شکل‌گیری جریانی شد که پای بسیاری از آهنگسازان را برای کار در حوزه موسیقایی عاشورا باز کرد. آلبوم «آتش و عطش» صادق آهنگران نیز با تنظیم محمد میرزمانی در محرم سال ۸۵ منتشر شد.

آلبوم «هفتاد‌و‌دو» هم که در سا ل۹۰ منتشر شد به دو زبان عربی و فارسی خوانده شده بود. رسول رسولی، موسیقی و تنظیم این آلبوم را بر عهده داشته و خوانندگی اثر را نیز مرتضی حیدری آل‌کثیر و مهدی المومن انجام داده‌اند. در این آلبوم از سازهای ایرانی استفاده شده است.

● تک آهنگ‌ها

از میان تک آهنگ‌های منتشر شده برای محرم و وقایع عاشورا، چند تک آهنگ خیلی گل کردند. «محسن یگانه» یک قطعه برای محرم دارد به نام «کربلا» که در اواسط دهه ۸۰ منتشر شد. قطعه «کاکا» نیز ترانه سوزناکی دارد و «حامد عسگری» به عنوان ترانه‌سرا بخشی از رشادت‌های حضرت عباس(ع) را بیان کرده‌است. این قطعه را «علی لهراسبی» خوانده است. از زمان آغاز فعالیت حرفه‌ای «علی عبدالمالکی» تقریبا هرسال یک قطعه از او با موضوع ایام سوگواری محرم منتشر می‌شود.

سال گذشته و در حالی‌که او دیگر به جمع خوانندگان رسمی موسیقی پاپ پیوسته بود، قطعه «نشد» را به مخاطبان خود ارائه کرد. «علی اصحابی» هم قطعه‌ای برای عاشورا دارد به نام «محشر کبرا». این ترانه درباره شهادت حضرت عباس‌(ع) است که خود اصحابی کار ساخت آهنگ و تنظیم آن را انجام داده. در کارنامه کاری «محسن چاوشی» قطعات مذهبی متعددی به چشم می‌خورد. چاوشی در سال ۱۳۸۴ قطعه «راه کربلا» را با ترانه‌ای از «امیر ارجینی» اجرا کرد. نکته قابل توجه در این قطعه نوع سازبندی و استفاده از سازهایی است که در مراسم عزادارای و سینه‌زنی از آنها استفاده می‌شود. بنیامین بهادری هم آلبوم معروفی به نام «بوی محرم» دارد که جزو اولین کارهای اوست. اصلا بنیامین اولین بار با انتشار قطعه‌ای محرمی معروف شد! آلبوم بهادری در سال ۸۵ منتشر شد.

محبوبه شعاعی