دو کلمه ای که دیابتی ها زیاد می شنوند

آشنایی با مفهوم کتون و کتواسیدوز

دیابتی‌ها بیش از دیگران با اصطلاحات پزشکی مرتبط با این بیماری آشنا هستند. از این اصطلاحات می‌توان به «کتون» و «کتواسیدوز» اشاره کرد. نام «کتون» را حتی در آزمایش‌هایی که توسط پزشکان برای این بیماران درخواست می‌شود نیز می‌توان دید. شما از کتون‌ها و کتواسیدوز چه می‌دانید؟

کتون‌ها موادی هستند که در مواردی که بدن شما قادر نباشد انرژی کافی از قند به دست آورد و مجبور ‌شود از چربی‌ها برای تامین انرژی مورد نیاز خود استفاده کند، ساخته می‌شوند. هنگامی که انسولین کافی برای ورود گلوکز (قند) به درون سلول‌ها وجود نداشته باشد، بدن به اجبار چربی‌ها را شکسته و از آنها به عنوان منبع انرژی خود استفاده می‌کند. با آزاد شدن چربی‌ها مواد کتونی در کبد تولید و وارد جریان خون می‌شوند. این مواد که سمی هستند در خون بالا رفته و در ادرار دفع می‌گردند. مقادیر بالای مواد کتونی به پیدایش وضعیت مرضی خطرناکی منجر می‌شود که به آن کتواسیدوز گفته می‌شود. چنانچه این وضعیت برای شما پیش می‌آید باید به نزدیک‌ترین مرکز درمانی مراجعه کنید و بستری شوید.

● جستجوی مواد کتونی در ادرار بیماران

از چند روش برای جستجوی مواد کتونی در ادرار می‌توانید استفاده کنید. ساده‌ترین این روش‌ها عبارت است از استفاده از نوارهایی که در ادرار فرو برده شده و سپس تغییر رنگ ایجاد شده در نوار تفسیر می‌شود. برای این منظور، کافی است یک نوار مخصوص جستجوی کتون‌ها را در ادرار فرو ببرید و چند ثانیه صبر کنید تا نوار تغییر رنگ دهد. سپس تغییر رنگ پدید آمده در روی نوار را با نمونه‌های رنگین روی جعبه نوار مقایسه و نتیجه حاصل را در دفتر خود یادداشت کنید. جستجوی مواد کتونی در ادرار شما به‌عنوان یک بیمار دیابتی در موارد زیر ضروری است:

▪ هنگامی که قند خون‌تان بالاتر از ۲۵۰ میلی‌گرم درصد میلی‌متر است.

▪ هنگامی که احساس بیماری می‌کنید، دچار سرماخوردگی هستید یا از عفونتی در قسمتی از بدن‌تان رنج می‌برید.

در چنین مواردی اگر آزمایش کتون ادرار مثبت باشد، قندخون‌تان را با روش‌هایی که یاد گرفته‌اید به سرعت پایین بیاورید. دو ساعتی صبر کنید و سپس ادرارتان را برای بار دوم برای مواد کتونی آزمایش کنید. چنانچه مواد کتونی هنوز هم در ادرارتان مثبت باشد، با پزشک خانواده‌تان تماس بگیرید.

● کتواسیدوز یعنی چه؟

کتواسیدوز حالتی است که معمولا در اشخاصی بروز می‌کند که دیابت نوع یک دارند. کتواسیدوز وضعیت خطرناکی است که معمولا لازم است شخص مبتلا به آن، در بیمارستان بستری ‌شود. اگر کتواسیدوز به سرعت درمان نشود، ممکن است حتی باعث مرگ بیمار شود. کتواسیدوز هنگامی اتفاق می‌افتد که بدن‌تان انسولین کافی برای بردن قند به داخل سلول‌ها جهت تبدیل به انرژی نداشته باشد. وقتی که سلول‌های شما نتوانند قندی را که نیاز دارند از خون برداشت نمایند، قندخون‌تان بسیار بالا خواهد رفت و بدن‌تان شروع به تجزیه چربی‌ها برای تامین انرژی خواهد کرد. این عمل باعث آزاد شدن کتون‌های سمی به داخل خون‌تان خواهد شد. اگر شما برای درمان این حالت انسولین دریافت کنید، سه وضعیت اتفاق خواهد افتاد:

۱) قندخون‌تان همچنان بالا خواهد رفت.

۲) ساخته‌شدن کتون‌‌ها در خون شما ادامه خواهد یافت و مقداری از این کتون‌ها وارد ادرار شما خواهد شد که نشانه‌ای از افزایش خطرناک قندخون شماست.

۳) سلول‌های بدن‌تان به شدت آسیب خواهند دید که این وضعیت می‌تواند به بیماری شدید یا حتی مرگ منجر شود. کتواسیدوز می‌تواند به سرعت اتفاق بیفتد، مخصوصا زمانی که شما دچار بیماری‌هایی چون سرماخوردگی، زکام و عفونت هستید. دلیل اینکه چرا لازم است همیشه در مواقع مبتلا شدن به بیماری یا ملاحظه کردن علامت هشداردهنده هیپرگلیسمی (قند خون بالا) قند خون و کتون خود را اندازه بگیرید، در همین نکته نهفته است.

● علایم هشداردهنده کتواسیدوز

علایم متعددی وجود دارند که می‌توانند شما را از اتفاق افتادن کتواسیدوز آگاه کنند. هنگامی که شما علامت‌های زیر را ملاحظه کردید باید قند خون و کتون ادرار خود را آزمایش کنید. احساس تشنگی زیاد، افزایش دفعات ادرار کردن، کاهش ناگهانی وزن‌، احساس ناراحتی در معده و استفراغ و شکم درد. اگر قند خون‌تان بیش از ۲۴۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر باشد و در ادرارتان کتون وجود داشته باشد، زمان را از دست ندهید و بلافاصله به نزدیک‌ترین مرکز درمانی مراجعه کنید. اگر دچار کاهش سطح هوشیاری شدید باید شخص دیگری شما را به پزشک برساند.

● پیشگیری از کتواسیدوز

برای پیشگیری از کتواسیدوز سعی کنید برنامه غذایی خودتان را به طور دقیق رعایت کنید. همچنین برنامه فعالیت بدنی روزانه خود را به طور صحیح انجام دهید و تمام احتیاطات لازم را حین ورزش به کار برید. قند خون‌تان را قبل و بعد از ورزش اندازه‌گیری کنید. دقت کنید هنگامی که قند خون‌تان از ۲۴۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر بیشتر است درباره اینکه آیا ورزش کردن کار درستی است یا نه؛ با پزشک خود مشورت کنید. ورزش باعث خواهد شد بدن‌تان چربی بیشتری تجزیه کند و کتون بیشتری وارد جریان خون‌‌تان شود. برنامه تزریق انسولین خود را به طور دقیق مراعات کنید. همیشه مقدار مناسب انسولین را طبق برنامه داده شده توسط پزشک تزریق کنید.

● به خاطر بسپارید

۱) از پزشک‌تان نحوه جستجوی مواد کتونی در ادرار را یاد بگیرید.

۲) وقتی احساس بیماری می‌کنید ادرارتان را از نظر وجود یا عدم وجود مواد کتونی آزمایش کنید.

۳) قندخون‌تان را به طور منظم اندازه‌گیری کنید.

۴) نتایج آزمایش‌های کتون ادرار و غلظت‌های قندخون‌تان را همواره در دفترچه دیابت خود ثبت کنید.