صدای کودک شنیدنی است

ادبیات کودکانه در طی قرن‌ها از چشم نویسندگان و کارشناسان و منتقدان پوشیده ماند.
از قرون وسطا تا قرن نوزدهم هیچگونه ادبیاتی به کودکان اختصاص نداشت و همواره ادبیات نسل جوان …

ادبیات کودکانه در طی قرن‌ها از چشم نویسندگان و کارشناسان و منتقدان پوشیده ماند.

از قرون وسطا تا قرن نوزدهم هیچگونه ادبیاتی به کودکان اختصاص نداشت و همواره ادبیات نسل جوان به بعد را موردتوجه قرار می‌داد. تنها ژانری که در طول این قرن‌ها می‌توان گفت که به ادبیات کودک تعلق داشت، ژانر قصه بود، گونه‌ای ادبیات شفاهی که از نسلی به نسلی دیگر انتقال داده می‌شد که بیشتر جنبه سرگرمی داشت و می‌توان آن را تک بعدی به حساب آورد. اما اگر ژانر قصه را کنار بگذاریم، درواقع تاریخ شروع نوشتن برای کودکان و انتشار اولین کتاب‌ها برای این طیف گسترده را قرن نوزدهم باید دانست.

گرچه ادبیات کودکانه قرن‌ها به تأخیر افتاد ولی دلایلی که می‌توان برای رشد و گسترش آن نام برد نخست می‌توان به نویسنده و فیلسوف قرن هجدهم ژان ژاک روسو اشاره کرد. روسو بر این باور بود که زبان کودک یک زبان ناب و تازه است که باید به آن پرداخت. زبان کودک از نظر روسو زبانی است که باید به آن گوش فرا داد و شنیده شود. او کتاب «امیل» را به کودک و آموزش کودک اختصاص داده است که این اثر بعدها موردتوجه بسیاری از نویسندگان قرار گرفت.

پیشرفت علم از جنبه‌های مختلف در قرن نوزدهم نیز تأثیر بسزایی در ادبیات کودکان داشت. آمار مرگ و میر کودکان پائین می‌آید و دانش و شناخت انسان وسعت یافته و کودکان نیز به یک رشد شخصیتی می‌رسند. درواقع در قرن نوزدهم از جبر والدین به بچه‌ها کاسته شده و آنها به یک شخصیت مستقل و یگانه دست می‌یابند.

اگرچه امروزه بیشتر خانواده‌ها بر محور فرزندسالاری پیش می‌روند، اما در جوامع دو قرن پیش کودک ابزاری به شمار می رفت برای کسب درآمدهای بیشتر. آنها مجبور به کارهای سخت و جبری درکارخانه‌ها می‌شدند. از این رو بسیاری از نویسندگان زندگی سخت و طاقت فرسای کودکان را تم آثار خود قرار دادند و رفته رفته ادبیات کودک هر روز بیشتر از گذشته موردتوجه نویسندگان قرار می‌گرفت.

در واقع قرن نوزدهم را می‌توان دوره‌ای پنداشت که به ادبیات کودکانه بهای بیشتری داده می‌شود. تأثیر برخی از ناشران، فروش پرتیراژ کتاب‌های کودکانه و سفارشات آنها به نویسندگان از جنبه‌های مختلف، ادبیات کودکان را به طور ویژه‌ای مطرح می‌سازد. در این برهه زمانی کتاب‌های کودکان از جهات مختلف؛ آموزشی، اخلاقی نسبت به کتاب‌هایی که برای جوانان به چاپ می‌رسید و فقط جنبه سرگرمی داشت، پیش می‌گیرد و در جایگاه نخست قرار می‌گیرد تا جایی که می‌گویند ژول ورن با چاپ کتاب‌هایش به گنج طلا دست یافت.

ادبیات کودکانه در این دوره کاملاً با شناخت و آگاهی از دنیای کودک پیش می‌رود. قهرمان کتاب‌های قصه خود بچه‌ها هستند، داستان‌ها ساده هستند با اتفاق‌هایی نمایشی که بچه‌ها از آن لذت می‌برند، مکانیسمی ساده در جریان داستان که جنبه‌های آموزشی دارد؛ خوبی رستگار می‌شود و پاداش می‌گیرد و بدی تنبیه می‌شود و به مجازات می‌رسد که به این ترتیب خواست دنیای آمال گرای بچه‌هاست. همچنین می‌توان به آثاری از قبیل رمان‌های علمی – تخیلی اشاره کرد که همزمان چند هدف را دنبال می‌کنند. این آثار همزمان سرگرم کننده و آموزشی و تخیل آمیز است. مثلاً ژول ورن در رمان‌هایش اطلاعات شگفت‌آوری را از جنبه‌های جغرافیایی، زمین‌شناسی، ستاره‌شناسی و... به مخاطب خود انتقال می‌دهد. در دنیای فانتزی ژول ورن همه چیز ممکن می‌شود. او مخاطب را از تخیل به رؤیاها می‌برد.