طلای سرخ

پتانسیل های کشورمان به مراتب بیشتر از اقدامات صورت گرفته در صنایع مس می باشند

اظهارات مسؤولان اجرایی کشور و همچنین تحولات اخیر از افزایش تلاش دولت برای گسترش صنعت مس حکایت می کنند. افتتاح معدن مس دره زار کرمان با ذخیره یکصد میلیون تُنی که در خرداد امسال صورت گرفت، نقطه آغاز این تلاش ها در سال ۸۹ به حساب می آید.

همچنین سه معدن جدید شامل چاه فیروزه، چاه مسی و ایجو با مجموع ذخایر ۱۵۰ میلیون تُن و عیار بیش از ۴/۰ درصد در ۱۳ مهر ماه افتتاح شده اند و در عین حال، راه اندازی دو معدن دیگر در نیمه دوم امسال در دستور کار قرار دارد.

علی اکبر محرابیان، وزیر صنایع و معادن، در این زمینه تأکید کرده تا ۳۶ ماه آینده، ظرفیت تولید مس کاتدی از ۲۱۰ هزار به ۴۵۰ هزار تُن خواهد رسید. در همین رابطه و به گفته مدیر عامل شرکت ملی صنایع مس ایران، هم اکنون ۴۴ نقطه در حال اکتشاف هستند که تا پایان سال به ۶۵ نقطه افزایش می یابند. اردشیر سعدمحمدی با اشاره به این که در حال حاضر ۴ هزار میلیارد تومان پروژه در بخش های مختلف صنعت مس در دست اجرا قرار دارد، خاطر نشان کرده، با برنامه ریزی ها و پروژه های تعریف شده در این صنعت، ظرف ۴ سال آینده، ایران با تولید ۵/۳ درصد مس دنیا، به دهمین تولید کننده این فلز در جهان تبدیل خواهد شد.

مجموعه این تحولات و اظهارات، برنامه ریزی گسترده دولت را برای بهره برداری بیشتر از معادن نشان می دهد؛ معادنی که به دلیل قدمت بهره برداری از آنها، عیارشان به زحمت به ۴/۰ درصد می رسد.

● اوضاع و احوال مس

در حال حاضر، ایران حدود ۲/۲ میلیارد تُن از ذخایر مس دنیا را در اختیار داشته و هفدهمین تولید کننده این فلز محسوب می شود. معادن سرچشمه و میدوک در استان کرمان و معدن سونگون در استان آذربایجان شرقی، عمده ترین ذخایر مس ایران را در خود جای داده اند و عمده مس تولیدی کشور از دل همین معادن بیرون می آید. بر اساس آخرین آمار منتشر شده توسط شرکت ملی صنایع مس ایران که به نیمه نخست امسال مربوط است، کل استخراج مس در این مدت ۴۹ میلیون و ۹۶۲ هزار و ۳۰۹ تُن بوده که نسبت به مدت مشابه سال قبل ۹ درصد رشد داشته است.

از سوی دیگر، سنگ سولفیدی با تولیدی به میزان ۱۸ میلیون و ۹۵۵ هزار و ۸۳۲ تُن، رشد ۷ درصدی را نسبت به نیمه اول پارسال تجربه کرده است. علاوه بر این، میزان کنسانتره، آند و کاتد تولیدی در ۶ ماهه نخست امسال به ترتیب حدود ۷/۴۵۱، ۷/۱۴۱ و ۲/۱۱۰ هزار تُن بوده است. از دیگر محصولات مسی می توان به مفتول و بیلت و اسلب (شمش) اشاره کرد. در سال ۸۸، رقمی معادل ۶۴ هزار و ۱۵۰ تُن مفتول تولید شده که این میزان در ۵ ماهه آغازین امسال ۱۹ هزار و ۱۴۰ تُن اعلام شده است. در عین حال، میزان بیلت و اسلب تولیدی در سال ۸۸ و نیمه اول ۸۹ صفر بوده که حکایت از توقف تولید این محصول دارد. بررسی ها نشان می دهند که آخرین شمش های تولیدی مس مربوط به سال ۸۷ و با رقمی معادل ۵۷۳ تُن بوده که البته در همان سال هم نسبت به سال ۸۶، با ۸۳ درصد کاهش روبه رو شده است. کاهش قیمت و نبود تقاضا برای شمش مس از اصلی ترین دلایل این رخداد بوده اند.

از سوی دیگر، شرکت ملی صنایع مس ایران به عنوان متولی کلیه فعالیت های صنعت مس، ۹۴۷ میلیون و ۹۰۰ هزار دلار انواع محصولات مسی و جانبی را صادر کرده که این رقم، رشد ۸۳ درصدی را نسبت به سال ۸۷ نشان می دهد. مس کاتدی، عمده ترین محصول صادراتی این شرکت بوده است. همچنین میزان فروش داخلی محصولات مس در سال گذشته بیش از ۷ هزار و ۳۷۰ میلیارد ریال بوده که از ۱۲ درصد رشد نسبت به سال قبل آن حکایت می کند.

● اقتصادی تر و تمیزتر

با وجود آن که دستاوردهای اخیر صنعت مس و پیشرفت های انجام گرفته بسیار مطلوب اند، اما نباید موضوع مدیریت ذخایر و بهره برداری صحیح از آنها را از یاد برد. مقایسه استخراج سالانه معادن مس (حدود ۹۵ میلیون تُن) و کل ذخایر قطعی و احتمالی (حدود ۲/۲ میلیارد تُن) نشان می دهد که در صورت تداوم روند فعلی بهره برداری و افزایش آن، تا ۲۵ سال آینده چیزی از ذخایر مس قابل استفاده، باقی نخواهد ماند. از سوی دیگر، عیار کم منابع موجود، ناگزیر هزینه های مربوط به استخراج و پُرعیار سازی را افزایش می دهد که همین امر، لزوم استفاده از روش های بهینه استخراج را آشکار می کند. هم اکنون استحصال مس از سنگ معدن به دو روش پیرومتالورژی و هیدرومتالورژی انجام می گیرد که البته روش پیرو سهم عمده را به خود اختصاص داده است. اما این روش به دلیل هزینه های بالا، نیاز به مواد ثانویه و انرژی و همچنین ایجاد آلودگی زیست محیطی، چندان مقرون به صرفه نیست و در صورت امکان باید با روش های نوین جایگزین شود. بر همین اساس، معدن دره زار که اخیراً کار خود را آغاز کرده، از روش بیولیچینگ برای استخراج مس بهره می برد.

● فشار تقاضا بر قیمت

علاوه بر بحث تولید، قیمت مس در بازار داخلی و بین المللی از دیگر مسایل حایز اهمیت در خصوص این فلز و محصولات مرتبط با آن است. افزایش تقاضای جهانی مس - به ویژه در هند، چین و بازارهای آسیایی - در کنار محدودیت های موجود بر سر راه تولید و عرضه که عمدتاً ناشی از عیار کم معادن باقیمانده می باشند، رشد روز افزون قیمت جهانی و متعاقباً قیمت داخلی این فلز را به دنبال داشته است؛ به طوری که هر کیلو گرم مس کاتدی از حدود ۶۷ هزار ریال در اواخر خرداد به حدود ۹۰ هزار ریال در اواخر آبان امسال رسیده که رشد ۳۴ درصدی را در این بازه زمانی نشان می دهد. همین روند، انگیزه افزایش تولید را در مسؤولان این صنعت ایجاد کرده و مس را به طلایی دیگر برای کشورمان تبدیل کرده است. با این حال، در کنار برنامه ریزی برای افزایش تولید، مدیریت معادن مس موجود نباید مغفول واقع شود، چرا که این فلز در آینده می تواند به یک کالای استراتژیک برای کشور مبدل گردد.